Baba-zad ə Mehmanxana təsərrüfatı

I__________

---

FƏSİL 2
DÜNYA MEHMANXANA SƏNAYESİ
2.1. Mehmanxana işinin tə ş k ili m odelləri
Dünya mehmanxana sənayesində hələ XX əsrin 50-ci illərindən 
idarəetmə strukturunda mehmanxana işinin təşkilinin əsas iki modeli 
təsdiqlənmişdi.
I model - Rits modelidir ki, bu da məşhur İsveçrə sahibkarı 
Sezar Ritsin adını daşıyır. Dünyanın bir çox məşhur otelləri onun adı ilə 
bağlıdır. Rits modeli adətən Avropa nəzakət və zadəgan ənənələrinə 
əsaslanır. Hazırda bu model böhran keçirir.
II model - amerikalı sahibkar Kemons Uilsonun adı ilə bağlıdır. 
«Holiday Inn» mehmanxana şəbəkəsi bu modellə işləyir. «Holiday 
İnn» otelləri 
dünyada
ilk dəfə 
olaraq telekonfrans keçirmək üsulunu
tətbiq etmişdir. Bu modeldə müştərilərin ehtiyac və arzularının 
ödənilməsinə üstünlük verməklə xidmətin yüksək standartlarına (otelin 
hər hansı bir ölkədə yerləşməsindən asılı olmayaraq) riayət olunur. 
Mehmanxananın 
geniş 
dəhlizindən 
(vestibülündən) 
başlamış 
interyerinə (daxili görünüşü) xeyli diqqət verilir. Bu model üzrə fəaliyyət 
göstərən mehmanxanalara aşağıdakı tələblər qoyulur:
- mehmanxanada istifadə olunmuş üslubun vəhdəti (memarlıq və
interyer baxımından);
- mehmanxana nişanlarının və reklamlarının eyniliyi;
- geniş və funksional vestibül (holl);
- daimi müştərilər üçün nəzərdə tutulmuş nömrələr;
- müştərilərin cəld və çevik qeydiyyatı;
- səhər yeməyi - «İsveç masası» (şved stolu);
- mehmanxanada konfrans-hollun olması;
- əlverişli tariflər (qiymətlər) siyasəti;
- marketinq, kommunikasiyalar xidməti və idarəetmənin mərkəz­
ləşdirilməsi.
İkinci model üzrə dünyada 50 %-dən çox mehmanxana 
şəbəkəsi fəaliyyət göstərir.
Bu şəbəkələr, demək olar ki, öz mahiyyətinə görə iqtisadi 
maliyyə imperiyalarıdır və bir sahibkar - baş holding tərəfindən idarə
18
olunur. Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən «Hyatt Regency» və «Hyatt 
Park» ikinci modelə aiddir.
I və II modellərlə yanaşı III model də mövcuddur. «Könüllü» 
adlanan mehmanxana şəbəkələri bu qəbildəndir («Best Western», 
«Romanite Hotels» və s.). Bu modelə görə eyni ticarət nişanı altında, 
hansı ölkədə yerləşməsindən asılı olmayaraq, oxşar əlamətlər üzrə bir 
standart və xidmətlərə riayət edərək mehmanxanalar birləşir. 
Mehmanxanalar vahid fonda üzvlük haqqı ödəyirlər ki, bu vəsait birləş­
miş reklam marketinq fəaliyyətinə sərf olunur. Bununla bərabər 
mehmanxanaların 
iqtisadi 
maliyyə və idarəetmə müstəqillikləri 
tamamilə saxlanılır. Mahiyyətcə bu şəbəkələr bir müqavilə altında 
birləşmiş assosiasiyalardır.
ikinci və üçüncü modellərin birləşməsi də mümkündür. Buna 
misal olaraq Fransanın «Accor» mehmanxanalarını göstərmək olar. 
Mehmanxana şəbəkəyə üzv olaraq heç də onun mülkiyyətinə 
çevrilmir. Qərbi Avropa Rits modelinin dayağı olaraq qalır. 1995-ci ilin 
əvvəlinə olan məlumatına görə Avropada mövcud 50 mehmanxana 
şəbəkəsi ümumən 410 000 nömrəsi olan 3400 mehmanxananı 
birləşdirir. Buna baxmayaraq, Avropada nəhəng mehmanxana 
korporasiyaları əvəzinə könüllü şəbəkələr yaratmağa daha meyilli olan 
ənənəvi mehmanxanaların sayı üstünlük təşkil edir. İkinci və üçüncü 
modellərin birləşməsinə nümunə kimi Bakı şəhərində yerləşən «Plaza» 
otelini göstərmək olar.