Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.5. Neftqazçıxarma sənayesində özəlləşdirmə və milli sahibkarlığın inkişaf problemləri
işlənməsi prodakşin şerrinq tipli (məhsulun paylar üzrə bölgüsü) müqavilələrin bağlanması daha məqsəduyğun sayıla bilər. Lakin burada da milli mənafe, dövlətçilik prinsipləri rəhbər tutularaq, iqtisadi səmərədə ön plana çəkilməlidir. Böyük Britaniyanın «Remko» şirkətinin direktorlar şurasının idarə həyəti özünün MDB ölkələrindəki fəaliyyətini Azərbaycandakı layihələr üzrə genişləndirilməsi və inkişaf etdirilməsi barədə qərar qəbul etmişdir. 1998-ci ilin iyun ayında Londonda «Remso» ilə ARQNŞ arasında «Muradxanlı», «Cəfərli», «Zərdab» yataqlarının işlənməsi üzrə «Prodakşn Şerrinq» tipli müqavilə imzalanıb. Müqavilədə bu yataqları birgə işlənməz nəzərdə tutulub (Paylar bərabərdir 50%) «Remkorti» hesablamalarına görə bu yataqlarda 5 milyard barrel neft vardır. Layihənin keçərləşməsinə ilə 1 milyard dollar investisiya cəlb ediləcək. «Remko» nun ardınca «ABÇ-ın Junikal» şirkəti də quruda bir sıra yataqların birgə işlənməsinə maraq göstərməkdədir. Şirkətin ekspertlərinin rəyincə Azərbaycanın qurudakı yataqlarının, xüsusilə artıq istifadəyə verilmiş yataqlarının böyük potensialı vardır. Lakin neft nəhənglərinin qurudakı layihələri investasiyalaşdırılması məsələləri perspektivsizdir. Buna baxmayaraq bu sahə üzrə Azərbaycanla əməkdaşlıq etmək istəyən, çox da bpyük olmayan, lakin yeksək etibara malik olan çirkətlər mövcuddur. Quruda neftqazçıxarmada xarici investisiyaların cəlb edilməsi sahəsində 1998-ci ildə daha bir addım atılmışdır. İyulun 2-də Bakının Gülüstan sarayında, Сənubi-Qərbi- Qobustan və «Kürsəngi-Qarabağlı» bloklarının Böyük Britaniya, Kanada, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanın neft şirkətləri ilə birgə işlənməsi haqqında sazış imzalanmışdır. I müqavilə üzrə paylar ARDNŞ 20%, Böyük Britaniya-Kanada alyansı «Komonvels Oyl & Qaz» 40%, ABŞ-ın «Yunion Teksae» şirkəti 40%, 2-ci müqavilədə ARDNŞ 50%, ABŞ-ın «Frontera Resourses» şirkəti 30%, Səudiyyə Ərəbistanın «Delta» və 153 ABŞ-ın «Amirada Hess» birgə alyansı «Delta-Hess» 20%- paylar bölünmüşdür. Göründüyü kimi, hər 2 müqavilə üzrə ARDNŞ-nin 1/3 hissədə sahib çıxmışdır. Bağlanmış müqavilələr bir daha ARDNŞ-də xarici investisiyalara meylin yüksək olduğu nəzərə çarpdırır. Bakıda fəaliyyət göstərən xarici neft şirkətlərinin hesabatını dinləyən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti H.Əliyev çox düzgün olaraq qeyd etmişdir ki. Böyük təcrübəsi olan yerli mütəxəssislər xarici neft şirkətlərinə az miqdarda cəlb ediliblər. Bu qeyri-normal haldır. Təkcə bu fakt onu göstərir ki, sıhbət təkcə bu fakt onu göstərir ki, sıhbət təkcə Azərbaycana kaital axınından getməməlidir. Bu kapital axının nəticələri necə olacaq, istehsal, ən birinci soail infrastrukturun inkişafı, ekoloji tarazlıq, yeni iş yerlərinin yaradılması və onların əsasən yerli əmək ehtiyatları hesabına tutulması təmin olunacaqdırmı? Bu kimi suallar xarici investorlarla iş apararkən meydana çıxan təbii suaalardır. Ümimiyyətlə, xarici iş adamları ilə danışıqlar aparmaq, kontarktlar bağlamaq prosesi mürəkkəb və çətin bir işdir. Bununla yanaşı, neft biznesini inkişaf etdirmək üçün dəqiq və ümidverici qanunvericilik olamlıdrı. Bu sahədə respublika idarəetmə orqanları, işgüzar adamların təcrübəsi hələ kifayət deyildir. Ona görə də bu sahədə boşluğu doldurmaq üçün dünya təcrübəsinə əsaslanaraq biznes məktəblərinin yaradılması, mütəxəssislərin xarici şirkətlərə ezamiyyətə göndərilməsi, seminar, konfransların keçirilməsi diqqət mərkəzində olmalıdır. Daha dəqiq desək, respublikada xarici iş adamları ilə əməkdaşlıq etmək, «Oyun qaydalarını» mənimsəmək, Azərbaycana investisiya axırına nail olmağım elmi əsaslarını hazırlamaq və onu tədris etmək, öyrənmək qurudakı NQÇİ üçün vacib məsələlərdəndir. 154 5.5. Neftqazçıxarma sənayesində özəlləşdirmə və milli sahibkarlığın inkişaf problemləri İqisadi islahatların mərkəzində özəlləşdirmə duru. Mülkiyyət münasibətlərinin kökündən dəyişdirilməsi, planlı cəmiyyətdə hakim olan dövlət mülkiyyətinin əvəzinə özəl mülkiyyət formalarının inkişafı respublikamızın ictimai- iqtisadi, soail həyatında yeni bir mərhələdir. Təbii ki, bu gün onun müsbət nəticələri haqda qəti fikir söyləmək çətin olasa da, artıq özəlləşdirmə bir reallıqdır. Respublikada aparılan özəlləşdirmə prosesində, ekspertlərin, o cümlədən Rusiyanın təcrübəsi nəzərə alınır. Bizim fikrimizcə, respublikada özəlləşdirməni digər dövlətlərdən fərqləndirən cəhətlərdən ən başlıcası ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda özəlləşdirmə spesifik bir şəraitdə, ərazimizin bir hissəsinin erməni qəsbkarları tərəfindən işğal olunduğu vəziyyətdə həyata keçirilir. Başqa bir prinsipial fərq ondadır ki, digər keçmiş Sovet respublikalarına nisbətdə respublikamızda özəlləşdirməyə müəyyən qədər gec başlanmışdır. Bəziləri bu faktı mənfi hal kimi qiymətləndirsələrdə əslində bu heç də belə deyildir. Mülkiyyət münasibətlərində inqilabi dəyişikliklərin edilməsi o vaxt səmərə verə bilər ki, ölkədə ictimai-siyasi sabitlik təmin edilsin. 1993-1995-ci illərdə respublikada baş vermiş hadisələr, siyasi gərginliyin yüksək həddə çatması təbii ki, özəlləşdirmənin uğurla başlanmasına imkan verməzdi. Azərbaycan Respublikasında 1995-1998-ci illərdə dövlət mülkiyyətinin özələşdirmənin dövlət proqramının və bir sıra normativ aktların, qanunların qəbul edilməsi özəlləşdirmənin həyata keçirilməsində böyük rol oynadı. Artıq indiyə kimi respublikada 20 mindən çox kiçik dövlət müəsisələrinin özəlləşdirilməsi proseslərinə başlanıb. İndiyə kimi 600-dən çox orta və iri dövlət müəssisəsinin bazasında səhmdar cəmiyyətlərinin yaradılması haqqında qərar qəbul edilmişdir. Mühüm aksiyalardan biri əhaliyə özzəlləşdirmə paylarının verilməsidir. Yaxın gələcəkdə respublikada iqtisadiyyatın bir 155 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|