AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ
REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ
İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA,
Gülnar İsmayılova, MSc,
Fərhad Bayramov
Səhifə 80 / 91
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
C.
Müvəkkil kredit qurumları tərəfindən tələb edilən qeyri
rəsmi ödənişlər;
D.
Səbəbsiz olaraq kreditləşmədən imtina;
4.
İpoteka kreditinin verilmə şərtlərindən məlumatlı olan
respondetlərin 78%-i ilkin ödəniş məbləğini müəyyən edən
faizlərin çox olduğunu düşünür;
5.
Məlumatlı respondetlərin 84%-i hesab edir ki, kreditlərin illik
faiz dərəcələri yüksəkdir. 16%-i isə faiz dərəcələrinin az
əhəmiyyət kəsb etdiyinin fikirləşir, o cümlədən aşağıdakı
təkliflər qeyd edilib;
A.
2% sosial, 5% isə adi ipoteka kreditləri zamanı tətbiq
edilməlidir;
B.
Faizlər iki dəfə azaldılmalıdır;
C.
Faizlər rəsmi inflyasiya səviyyəsində müəyyən edilməlidir;
D.
Faizlər administrativ xərcləri kompensasiya edəcək qədər
olmalıdır;
6.
İştirakçıların 63%-i subay gənclərə ipoteka kreditinin verilməli
olduğunu fikirləşir;
7.
İştirak edənlərin 93%-i ipoteka kreditlərinin maksimum
məbləğinin artırılmalı olduğunu qeyd edirlər. Səbəb kimi ev
bazarlarında qiymətlərin yüksək olması və ipoteka ilə ev alan
zaman ailənin uzunmüddətli perspektivdə yaşayış sahəsinə olan
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ
REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ
İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA,
Gülnar İsmayılova, MSc,
Fərhad Bayramov
Səhifə 81 / 91
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
tələbatının nəzərə alınmalı olduğu göstərilir. Respondetlərin
7%-i isə hesab edir ki, kreditin məbləğinin artırılması aylıq
ödənişlərin artımına səbəb olacaq. Bu isə gələcəkdə kreditin
geri qaytarılmasında problem yarada bilər;
8.
Sorğuda iştirak edən vətəndaşlar birmənalı olaraq ipoteka
kreditləşməsi zamanı tələb edilən sənədlərin azaldılmalı
olduğunu düşünür;
9.
Respondetlərin 47%-i İpoteka kreditlərinin verilməsində məsul
olan qurumların (Azərbaycan İpoteka Fondu(AİF) və Müvəkkil
Banklar) fəaliyyətindən razıdır.
Sorğu nəticələri onu göstərir ki, vətəndaşların daha çox kəsimi ipoteka
şərtlərindən narazıdır. Əlbəttə ki, narazılıqlar müxtəlif səbəblərdən
qaynaqlanır və fərdi xarakter daşıyır. Belə ki, bəziləri faizlərin, aylıq
ödənişin çoxluğundan şikayət edirsə, başqa bir qismi, sənədləşmə
prosesinin ağırlığından, bu zaman tələb edilən qeyri rəsmi ödənişlərdən,
yoxsul əhali isə ümumiyyətlə ipoteka kreditlərinin şərtlərinin
agırlığından narazıdır. Bu isə artıq ipoteka şərtlərinin dəyişilməsi
vaxtının çatdığına işarədir və ya başqa sözlə mövcud vəziyyətin
dəyişilməsi ilə bağlı ciddi ictimai tələb yaranıb.
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ
REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ
İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA,
Gülnar İsmayılova, MSc,
Fərhad Bayramov
Səhifə 82 / 91
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
Nəticə və təkliflər
1.
Tələb edilən sənədlər kifayət qədər çoxdur. Bu isə ipoteka
kreditləşməsi prosesini çətinləşdirir, bəzi hallarda isə qeyri rəsmi
ödənişlərin, əlavə xərclərin yaranmasına yol açır.
Təklif edirik ki, ipotekaya qoyulan yaşayış sahəsinə aid mülkiyyət
hüququnu təsdiq edən sənəd (Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri
Xidməti tərəfindən verilmiş “çıxarış”), ipoteka predmetinin digər
öhdəliklər üzrə yüklü edilməməsini və məhdudiyyət olmadığını təsdiq
edən sənəd, ipoteka müqaviləsinin (Qarışıq müqavilə) və ipoteka
kağızının əsli və onların dövlət qeydiyyatından keçməsini təsdiqləyən
sənədlər, borcalanın həyatın ölüm halından və əmək qabiliyyətinin
itirilməsinin və ipoteka predmetinin sığortalanmasını və sığorta
ödənişlərinin ödənildiyini təsdiqləyən sənədlər, alınmış yaşayış
sahəsinin alqı-satqı müqaviləsinin surəti, vergi orqanları tərəfindən
qəbul olunmuş gəlir vergisi və ya sadələşdirilmiş vergi bəyannaməsi
kimi sənədlər ipoteka saxlayan qurumların tələbnaməsi əsasında
aidiyyatı təşkilatlar tərəfindən elektron qaydada göndərilsin.
2.
Dünya praktikasının araşdırılması və Azərbaycanda əhalinin real
gəlirləri fonunda ipoteka kreditlərinin verilməsi faizləri kifayət
qədər yüksəkdir. Belə ki, dünya praktikasına nəzər saldıqda
əhalinin aylıq orta gəlirləri Azərbaycandan dəfələrlə yüksək olan
ABŞ, Almaniya, Fransa, Türkiyə kimi inkişaf etmiş ölkələrdə