Azərbaycanda doğulan uşaqların cins nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan mexanizmlər
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Keyfiyyət əsaslı məlumatların təhlili
55 Cinsindən, yaşından və təhsilindən asılı olmayaraq bütün iştirakçılar dölün cinsinin müəyyən ediməsi texnologiyasından və cinsə görə selektiv abortlar məsələsindən xəbərdardırlar. Hamiləlik zamanı dölün cinsini təyin etməyin qəbul eilmiş üç elmi üsulu vardır: ananın qan nümuməsi əsasında hüceyrəsiz döl DNK testi (dölün inkişaf dövrünün 7-ci həftəsindən sonra); amniosentesis (dölün inkişaf dövrünün 8-ci həftəsindən sonra); və ginekoloji ultrasonoqrafiya (dölün inkişaf dövrünün 11-12-ci həftəsindən sonra). Birinci iki üsul Azərbaycanda istifadə olunmur, əsasən ona görə ki, onlar bahadır və amniosentesisin birinci trimestrdə uşaqsalma təhlükəsi var. Ultrasonoqrafiya və ya ultrasəs müayinəsi dölün cinsini təyin etməkdə ən çox istifadə olunan və ümumi qəbul olunmuş alətdir, belə ki, bu qiymətinə görə ən az bahalı olan üsuldur və doğuşa qədər aparılan müayinə tədbirlərinin bir hissəsi kimi istifadə olunur. “Ultrasəs müayinəsi geniş yayılmış üsuldur və bu gün onsuz xəstələri müayinə etmək mümkün deyil. Əvvəllər ultrasəs müayinəsinin yan təsirləri çox idi. Onlar səhv diaqnoz qoyurdular, lakin bu gün dölün cinsini, inkişafını, quruluşunu, böyüməsini, ürək döyüntüsünü, nəfəsalmasını və qidalanmasını daha dəqiq yoxlamaq mümkündür”. (Həkim) Bir çox cütlüklər üçün ultrasəs müayinəsinin nəticəsi kimi dölün cinsinin müəyyən edilməsi sağlamlıq baxımından yoxlanışdan daha vacib ola bilər:
Azərbaycan kontraseptiv vasitələrin aşağı səviyyədə istifadəsinə görə ən çox qeyd olunan ölkədir. Yuxarıdakı hissələrdə təfərrüatlı şəkildə yazıldığı kimi, bu, doğuşları məhdudlaşdırmaq və ya təxirə salmaq üsulu kimi abortların daha tez-tez etdirilməsi ilə nəticələnmişdir. Kontraseptiv vasitələrin istifadəsi aşağı səviyyədə qalmaqdadır, lakin onlardan istifadəyə meyllilik getdikcə artır. Bu tədricən baş verən transformasiya abortların sayına öz təsirini göstərməlidir. Tədqiqat zamanı bəzi həkimlər qeyd etmişlər ki, kontraseptiv vasitələrin istifadəsinin artması və doğuşdan əvvəl dölün cinsini müəyyən etməyə daha çox istək selektiv abortların sayının artmasına və abortun doğuşları məhdudlaşdırmaq və ya təxirə salmaq məqsədilə istifadə olunması ilə nəticələnmişdir. “Onlar kontraseptiv üsullar haqda indi daha çox bilirlər. Buna görə də abortların sayı son illər azalmışdır. Yalnız dölün cinsinə görə edilən abortlar hələ də problemdir”. Keyfiyyət əsaslı məlumatların təhlili 56 “qadınlar abortları əsasən dölün cinsinə görə etdirirlər. Əgər qızları varsa istəyirlər ki, növbəti uşaqları oğlan olsun və ya əksinə oğlu varsa növbəti uşağın qız olmasını istəyirlər. Seçim etdikdə abort etdirirlər…Bu gün gözlənilməz hamiləliyə görə aborta gələnlər çox azdır” (Aytən, 64 yaş, ali təhsilli, iki qızı bir oğlu var, Abşeron). “Səbəb ondadır ki, o qadınlar növbəti uşaqlarının cinsini müəyyən etmək istəyirlər. Əvvəllər qadınların 6, 8, 9 və ya bəzən 10 uşağı olurdu. Onların arasında, əlbəttə, həm qızlar, həm də oğlanlar olurdu. Beləliklə, o zaman heç bir problem yaranmamışdı. İndi qadınlar adətən iki və ya üç uşaq dünyaya gətirirlər. Və onlar hər iki cinsdən uşaqlarının olmasını yəqin etmək məqsədilə ultrasəs müayinəsinə gedirlər” (həkim). “Sosial rifah sistemi növbəti uşağın olmasına şərait yaratmır və belə olanda cins əsasında seleksiya edilir. Deyirlər ki, qız uşaqlarının abort edilməsi indi üstünlük təşkil edir” (həkim). Dölün cinsinə görə selektiv süni abortların cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməsi süni abortdan daha həssas məsələdir. Qrup müzakirələri iştirakçıların fikirlərini və müşahidələrini müəyyən etməkdə başlıca rol oynamışdır. Bu əməl qeyri-qanuni olduğuna görə insanlar bu mövzunu açıq müzakirə etməkdən çəkinirdilər. Onlar bu mövzuda dostlarının və ya qohumlarının təcrübələri haqda danışaraq, öz təcrübələrini açıqlamırdılar: “Gəlin üçüncü uşağına hamilə olanda o, ultrasəs müayinəsinə getdi. Döl dörd aylıq qız idi və əllərini, ayaqlarını tərpətməyə başlamışdı. Onun əri ona dedi: ‘Sən bu körpəni dünyaya gətirmək istəyirsənsə belə də et. Ancaq mən qızım olmasını istəmirəm’. Qadın süni abort etdirdi.” (qrup müzakirələrinin iştirakçısı, gənc qadın, Bakı) Həkimlər selektiv abortlarla bağlı prosedurların başlıca iştirakçılarıdır. Bu tədqiqatda iştirak edən həkimlərin intervyularında qadınlarla həkim arasında baş verə bilən münaqişələr vurğulanmışdır. Oğlan uşaqlarına güclü üstünlük verilməsi meyli və hamiləliyin süni dayandırılması (abort) üçün təmin edilmiş şərait/imkan təkcə ayrı-ayrı qadınları deyil, həkimləri də çətin vəziyyətdə qoyur. “Məsələn, birisi gəlir və deyir ki, üç qızı var. O, deyir ki, əgər dördüncünü dünyaya gətirsə həyat yoldaşı ondan boşanacaq və ya onun qaynanası ona əmr edib ki, əgər yenə qızı olsa geri dönməsin. Belə bir qadın dölü üç ay bətnində saxlamalıldır, çünki biz dölün cinsini yalnız üçüncü ayında təyin edə bilərik. Lakin bu, qadının sağlamlığı üçün təhlükəlidir”. Həkimlər dölün cinsinin müəyyən edilməsi vaxtı və abortun edilə biləcəyi müddət barədə qərar verə bilərlər. Bəzi həkimlər dölün cinsinə görə selektiv abortların tövsiyə olunan müddət ərzində olmadığı üçün abortların əksinə idilər, digərləri isə belə düşünürdü ki, cinsin təyin edilməsi müəyyən vaxt çərçivəsində mümkündür. Onlardan biri fikrini belə ifadə edir: 5-ci fəsil Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|