Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 2. Maddi hüquq normalarının anlayışı vd mohkamə yurisdiksiyasının ikiliyi
Bunun nəticəsində göstərilən xidmət sahələrinin 'fəaliyyəti həm faydalı, həm də zəruri hesab edilir. Bəzi hallarda isə funksiyalanm yerinə yetirən zaman mənfəət əldə edilməsində sərf ediləcək xərcləri dövlət öz üzərinə götürür, buna görə onlara inzibati hüquq normalarının tətbiq edilməsi düzgün sayılmır. Məsələn, taxıl məhsullarını yetişdirən kəndli, taxılı üyüdüb un edən dəyirmançı, çörək bişirən çörəkçi xalqa xidmət etməklə öz funksiyalarını həyata keçirir. Beləliklə, yuxarıda qeyd edilən 3 kateqoriyalı inzibati hüquq dairəsi biri digərindən fərqlənir, bura daxil olan ordu, məhkəmə, poçt və s. dövlət idarəetmə orqanlarının inhisanndadır. İkinciyə daxil olanlar isə məktəblər, tibbi müalicə müəssisələri, mənzil fondu, nəqliyyat və s. dövlət idarəetmə aparatının müəssisələridir. Üçüncü xidmət orqanları isə öz fəaliyyətlərini həyata keçirən zaman bir sıra çətinliklərlə üzləşəndə, onda dövlət orqanları onlann bu çətinlikdən qurtarmalarına köməklik göstərir. Beləliklə, Fransada inzibati hüquq digər hüquq sahələrindən ona görə fərqlənir ki, o özündə ümumi normalar sistemini yaradır. Birinci suala yekun vurmamışdan əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemini təşkil edən hüquq sahələrindən biri də «inzibati hüquq» sahəsidir. İnzibati hüququn nizamasalma predmetini, əsasən dövlət idarəetməsi, icra hakimiyyətinin təşkili və həyata keçirilməsi prosesində yaranan ictimai münasibətlər təşkil edir. İnzibati hüquqda dövlət idarəedilməsinin əsas xüsusiyyətləri: dövlətin sosial mədəni və iqtisadi fəaliyyətə bilavasitə operativ rəhbərliyi həyata keçirməsindən, dövlət idarəetməsinin dövlət-hakimiyyət xarakterli olmasından, dövlət idarəetməsinin xüsusi subyektlərinin mövcudluğundan, dövlət idarəetməsinin nəzarət altında olmasından və qanun əsasında həyata keçirilməsindən ibarətdir. İnzibati hüququn məqsədləri insan və vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının təmin olunmasından; icra hakimiyyətinin demokratik təşkilinin təmin edilməsindən; icra hakimiyyəti fəaliyyətinin effektivliyi üçün şərait yaradılmasından; vətəndaşların və onların birliyinin hüquq və azadlıqlannm həyata keçirilməsi üçün idarəetmə sahəsində şəraitin yaradılmasından; vətəndaşların və cəmiyyətin inzibati özbaşınalıqdan, sui-istifadədən, diqqətsizlikdən, səlahiyyətsizlikdən, səriştəsizlikdən, dövlət idarəetmə orqanlarının özbaşınalığından, müdafiəsinin təmin edilməsindən ibarətdir. 12 Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 1-ci maddəsinə əsasən: ■ izibati xətalar qanunvericiliyi İnzibati Xətalar Məcəlləsindən ibarətdir; ■ Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüququn normalarına və prinsiplərinə əsaslanır; • inzibati məsuliyyət müəyyən edən və inzibati xətalar törətmiş şəxsin tənbeh edilməsini nəzərdə tutan qanunlar yalnız İnzibati Xətalar Məcəlləsinə daxil olduqdan sonra tətbiq edilir. Azərbaycan Respublikasında əmlakla bağlı mübahisələr yalnız Mülki-Prosessual, cinayət hadisələri isə Cinayət - Prosessual qanunvericilikləri ilə tənzimlənir. Əmək münaqişələri Əmək Məcəlləsi ilə tənzimlənir və s. § 2. Maddi hüquq normalarının anlayışı vd mohkamə yurisdiksiyasının ikiliyi Maddi hüquq normalannm ikililiyinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, müəssisələrdə çalışan işçilərdən müdiriyyət, idarəetmə orqanlarında çalışanlar isə məmurlardan, agentlərdən ibarət olmaqla onlardan idarəetmə orqanlarının rəhbərləri istifadə edirlər. Müəssisələrdə çalışan işçilərin hüquqlan Əmək Məcəlləsi normaları ilə tənzimləndiyi halda, dövlət qulluqçulannm-məmurlannm hüquqi statusları digər normativ aktlarla tənzimlənir. Eyni zamanda, xüsusi mülkiyyət formaları isə Mülki Məcəllə ilə tənzimlənir. Fransada xüsusi mülkiyyətlə yanaşı, dövlət mülkiyyəti də mövcuddur və fəaliyyət göstərir. Bu zaman o özü ümumi (ictimai) əmlak anlayışı ilə çıxış edir, eyni zamanda dövlətin inzibati idarəetməsində mülki hüquqla tənzimlənən əmlaka malikdir. Məsələn, xüsusi mülkiyyət sahəsində əmlak sahiblərinin ixtiyarında saxlanılır və həmin əmlakın satışını sahib özü təşkil edir. Dövlətə məxsus əmlakın satılması isə qanunla qadağan edilir. Müqaviləyə gəldikdə isə, o, dövlət idarəetmə orqanlarının adma bağlanılır, xüsusi hüquq normalarına əsasən həmin müqavilələr inzibati müqavilələr adlanır. Həmçinin bu müqavilələrin bir hissəsi mülki hüquqla, digər hissəsi isə ticarət normaları ilə də tənzimlənir. Bağlanmış müqavilələr əsasında meydana çıxan mübahisələr üzrə, Fransa qanunvericiliyi əsasında, məsuliyyət iki recim vasitəsilə həll edilir. Fərdi şəxslər arasında yaranmış mübahisələr mülki hüquq 13 la; dövlət və vətəndaşlar arasında yaranan mübahisölər isə inzibati hüquq recimi ilə tənzimlənir. Maddi hüquq normalarını təşkil edən mübahisələr məhkəmələr tərəfindən həll edilir. İnzibati işlər üzrə məhkəmə ali məhkəmə orqanlarından bir sıra cəhətlərlə fərqlənir. Ali məhkəmə orqanları konstitusiya və orqanik qanunlarla müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir və onlar xüsusi statusa malikdirlər. İnzibati işlər üzrə məhkəmələr isə məmurların xüsusi statusuna malikdirlər. Deməli, bu hər iki məhkəmə ayrı-ayrı normativ aktlar əsasında öz səlahiyyətləri çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Ali məhkəmə instansiyaları, yalnız mübahisə və münaqişələri həll edir, inzibati işlər üzrə hakimlər isə iki cür səlahiyyətlərə malikdir. Onlar tərəfindən hər hansı bir məsələyə hüquqi rəy verilir, axırıncı halda hökumət və məhkəmə orqanları yanında konsultativ funksiyalara malik orqanlar olur. Nəhayət, hər iki hakimlər biri digərindən prosessual qaydada fərqlənir, belə ki, ədalət məhkəməsinin qolları hüququn müxtəlif normalarına əsaslanır. Məsələn, inzibati işlər hakimləri öz funksiyalarını yerinə yetirərkən ümumi mülki hüquq normalarından da istifadə edirlər. Bəzi hallarda elə məsələlər meydana çıxır ki, onların mülki hüquq normaları ilə araşdırılması mümkün olur, bu da işin obyektiv həll edilməsi deməkdir. Ali məhkəmələrdə isə bəzən elə bir vəziyyət yaranır ki, məsələlərin həll edilməsi üçün inzibati hüquq normalarından istifadə edilməsi vacib sayılır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 13-cü maddəsinə əsasən mülkiyyət: ■ Dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və bələdiyyə mülkiyyəti növündən ibərətdir. • Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. ■ Mülkiyyətdən insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları, cəmiyyətin və dövlətin mənafeləri, şəxsiyyətin ləyaqəti əleyhinə istifadə edilə bilməz. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 125-ci maddəsinə əsasən, məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirirlər. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konsti 14 Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|