Azərbaycan respublikasi bmt iNKİŞaf proqrami
Yüklə 1,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqat işinin məqsədi
GİRİŞ Ölkənin xidmət-ticarət sisteminin səmərəli fəaliyyətində və qeyri-neft sektorunda artımın təmin olunmasında nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinin artırılması mühüm rol oynayır. Belə ki, Azərbaycan beynəlxalq tranzit nəqliyyat dəhlizinin kəsişməsində yerləşir. Eyni zamanda nəqliyyat-tranzit sektoru multiplikativ effektə malikdir və o, digər sahələrin inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Hər il qeyri-neft sektorunda artımın orta hesabla 20%-dən çoxu nəqliyyatın, o cümlədən təxminən 60%-i qeyri-neft sektoru üzrə yükdaşımaların payına düşür (5). Nəqliyyat-tranzit sektorunun inkişafı üçün demək olar ki, əlverişli infrastruktur yaradılmışdır. Nəqliyyat-tranzit şəbəkəsinin 90%-dən çoxu regionları əhatə etdiyindən, bu sektorun canlandırılması regionların sosial-iqtisadi inkişaf proqramında nəzərdə tutulan tədbirlərin həyata keçirilməsinə mühüm töhfə verə bilər. Nəqliyyat xidmətləri bazarı məhdud ölçüyə malik olduğundan, milli şirkətlər yalnız yerli tranzit xidmətləri bazarında iştirak edir. Nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi hesabına ölkə iqtisadiyyatında infrastrukturun yenidən qurulması, məşğulluq və gəlirlərin səviyyəsinin artırılması, regional inkişafın dəstəklənməsi və s. kimi məsələlər həll edilir.
Rəqabət qabiliyyətinin artırılması qeyri-neft sahələrinin perspektiv inkişafının əsas vasitələrindən biri kimi çıxış etməklə, ölkədə ümumi işgüzar fəaliyyətin canlandırılmasında, iqtisadi səmərəliliyin yüksəldilməsində, bütövlükdə isə, rəqabət qabiliyyətli milli iqtisadiyyatın formalaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Bu baxımdan, nəqliyyat-tranzit xidmətlərinin rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi və bu sektorun rəqabət qabiliyyətinin artırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ölkə iqtisadiyyatında mühüm məsələlərdən biri xüsusilə qeyri-neft sektoru üzrə ticarətin inkişaf etdirilməsi, beynəlxalq nəqliyyat xidmətləri bazarında iştirak etmək və bunun üçün müasir nəqliyyat xidmətlərindən istifadə etməklə onun rəqabət qabiliyyətinin artırılmasıdır. Tranzit nəqliyyat xidmətlərindən istifadə edilməsi zamanı xidmətin faydalılığı nəzərə alınmaqla qərarlar qəbul edilir. Belə qərarların qəbul edilməsində istifadə edilən mühüm göstəricilərdən biri nəqliyyat xidmətlərinin səviyyəsinin keyfiyyətidirsə, digəri bu zaman xidmətin dəyərinin aşağı olmasıdır. Rəqabət qabiliyyətinin artırılmasının mühüm əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu zaman həm ölkədaxili sahələrin inkişafı təmin olunur və həm də ölkənin aparıcı tranzit şəbəkəsinə çevrilməsinə imkan yaranır. Rəqabətqabiliyyətli nəqliyyat şəbəkəsinin mövcud olması ölkənin nəqliyyat xidmətlərinin ixracına da müsbət təsir edir ki, bu da xüsusilə ixracın diversifikasiyasına imkan verir. Eyni zamanda iqtisadiyyatın davamlı inkişaf tələbatının ödənilməsi nəqliyyat-tranzit şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsini tələb edir. Belə şəraitdə nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyytinin artırılması hesabına istehsal və sosial infrastrukturdan səmərəli istifadə edilməsinə və bununla da mövcud potensialın “istehsal-xidmət-ticarət” şəbəkəsinə cəlb edilməsinə və onun fasiləsizliyinə nail olmaq olar. Qeyd etmək lazımdır ki, xarici ölkələrin mütəxəssisləri tərəfindən rəbaqəbt qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi və onun artırılmasına dair müxtəlif metodlar işlənib hazırlanmışdır. Lakin bu modellərin araşdırılması və Azərbaycanda tətbiqi məsələlərinin öyrənilməsi ilə əlaqədar tədqiqatlar aparılmamışdır. Layihə çərçivəsində ölkənin nəqliyyat-tranzit potensialının qiymətləndirilməsi, bu potensialın xidmət dövriyyəsinə cəlb edilməsi və mövcud infrastrukturdan istifadənin səmərəliliyinin artırılması yolları müəyyən edilir.
İqtisadiyyatın qloballaşması imkanlarının ildən-ilə artması və eləcə də qeyri-ticari s ektorun davamlı inkişafı həm ölkə daxili və həm də ölkələrarası rəqabət mühitinin güclənməsinə səbəb olmuşdur. Xüsusilə müasir bazar iqtisadiyyatının inkişaf etməsi şəraitində nəqliyyat sistemində davamlı və dinamik inkişafın təmin olunması hər bir ölkənin sosial- iqtisadi siyasətinin strateji istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Bunun nəticəsində istehsala xidmət edən və milli iqtisadiyyatın infrastruktur tərkibinə daxil olan nəqliyyat-tranzit sistemində rəqabət mühütinin gücləndirilməsinin müəyyən edilməsi məsələlərinin tədqiqinin mühüm elmi və praktiki əhəmiyyəti vardır. Eyni zamanda, nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinin artırılması ilə əlaqədar məsələlərin aktuallığını müəyyən edən əsas amillərdən biri də, son illərdə ölkədə neft strategi- yasının uğurla reallaşdırılması nəticəsində ölkənin beynəlxalq tranzit şəbəkəsinə qoşulması ilə bağlıdır. Belə ki, ölkə əlverişli quru və su tranzit nəqliyyat şəbəkəsinin kəsişməsində yerləşir. Tərəfdaş ölkələrdə artan tələb ticarət sisteminin inkişaf etdirilməsini tələb edir ki, bu da rəqabət qabiliyyətli tranzit xidmət şəbəkəsinin yaradılmasını zəririliyini artırır. Belə şəraitdə, nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinin artırılması və bu istiqamətdə müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsinin mühüm praktiki əhəmiyyəti olur. Çünki, nəqliyyat sektorunda rəqabət qabiliyyətinin artırılması iqtisadi cəhətdən faydalı nəqliyyat xidmət sisteminin formalaşdırılması ilə əlaqədardır. Bu da səmərəli ticarət və infrastruktur sahələrinin seçilməsini müəyyən edən əsas amillərdir. Rəqabət qabiliyyətinin artırılmasının praktiki əhəmiyyəti həm də özəl şirkətlərin ticarət- tranzit fəaliyyətinin genişləndirilməsi zəruriliyi ilə də müəyyən edilir. Araşdırmalar göstərir ki, tranzit nəqliyyat xidmətlərinin həyata keçirilməsində yerli özəl şirkətlər məhdud sayda iştirak edirlər (7, səh122). Belə şəraitdə, nəqliyyat sektorunun tranzit potensialının müəyyən edilməsi və həmçinin onun rəqabət qabiliyyətinin artırtılması ilə əlaqədar tədqiqat işinin nəticələrindən özəl sektorda nəqliyyat-tranzit şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsi zamanı tədbirlərin hazırlanması və əsaslandırılmasında da istifadə edilə bilər. Beləliklə, qeyd edilənlər ölkədə nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinin artırılması zamanı mövcud potensialın qiymətləndirilməsi və iqtisadi dövriyyəyə cəlb edilməsi sahəsində tədqiqatların aparılmasının aktual olduğunu və nəqliyyat sisteminin inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar səmərəli qərarların verilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir.
daha səmərəli faydalanmağa, rəqabətqablilliyyətli nəqliyyat sektorunun yaradılmasına mane olan problemlərin və bu problemllərin həll yollarının müəyyən edilməsindən ibarətdir. Layihə çərçivəsində aparılacaq təhlillər və qiymətləndirmələr aşağıdakılara imkan verəcək;
nəqliyyat xidmətləri bazarına çıxış imkanları kəmiyyətcə qiymətləndiriləcək.
Nəqliyyat-tranzit sektorunun rəqabət qabiliyyətinə təsir edən əsas amillər qrupunun payı kəmiyyətcə qiymətləndiriləcək.
Nəqliyyat xidmətlərinin ixracının artması hesabına bu sektorun inkişaf səviyyəsi qiymətləndiriləcək.
Bu sektorunun rəqabət qabiliyyətinin ölçülməsi və onun yüksəldilməsi yolları üzrə təklif və tövsiyələr irəli sürüləcək. Yüklə 1,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|