Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

 
50 
formalaşdırılmasına  təkan  verir.  Müxtəlif  fənlərə  aid  oxşar  və  bir-birini 
tamamlayan  mövzular  elə  planlaşdırılır  və  tədris  olunur  ki,  müəyyən  bir  çərçivə 
yaranır, yəni onlar eyni vaxtda tədris olunur. 
İbtidai  təhsil  səviyyəsində  bütün  fənnlər  eyni  müəllim  tərəfindən  tədris 
edildiyi  halda,  “Həyat  bilgisi”  fənninin  əsas  təhsil  səviyyəsində  tədrisi  prosesində 
müxtəlif  fənn  müəllimləri  arasında  birbaşa  əməkdaşlıq  və  məsləhətləşmələr  tələb 
olunur. Bu amil müəllimə təlim prosesində fənlər və mövzular arasındakı əlaqələri 
asanlıqla  izləməyə,  ümumi  cəhətlər  tapmağa  imkan  verir.  O,  ayrı-ayrı  fənlərə  aid 
ümumi  təlim  nəticələrini  birlikdə  nəzərdən  keçirir,  fənlərarası  anlayış  və 
bacarıqların formalaşdırılmasında bu əlaqələrdən yaradıcılıqla bəhrələnir.   
Fənlərüstü  (transfənn)  inteqrasiya  –  inteqrasiyanın  ən  yüksək  səviyyəsi 
olmaqla  özündə  təlimin  əhatə  etdiyi  əsas  və  əlavə  məzmun  komponentlərinin 
sintezini  ehtiva  edir.  Yəni  bu  inteqrasiya  ilə  şagirdlərin  məktəbdə  öyrəndikləri 
məzmunla məktəbdən kənarda aldıqları məzmun sintez edilir.  
İnteqrasiyanın  belə  səviyyəsini,  şəbəkəsi  getdikcə  artmaqda  olan  məktəb-
komplekslərlə  yanaşı,  həm  də  təhsil  paradiqmalarının  dəyişməsi  və  yeni  nəslin 
icmalarda formalaşdırılması  ideyası da tələb edir. Belə  məktəblərdə dərs gününün 
məzmunu şagird üçün vahid təlim prosesi kimi qurulur.  
“Həyat bilgisi” kimi inteqrativ fənlərin tədrisi yalnız fəndaxili, fənlərarası və 
fənlərüstü  inteqrasiyanı  yox,  həm  də  təlim  texnologiyalarının  inteqrasiyasını 
nəzərdə tutur.  
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
51 
 
Fənndaxili və fənlərarası inteqrasiya 
 
 
Həyat bilgisi 
(Fənlərarası inteqrasiya) 
I sinif 
II sinif 
III sinif 
IV sinif 
1. Təbiət və biz 
1. Təbiət və biz 
1. Təbiət və biz 
1. Təbiət və biz 
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların 
və təbiət hadisələrinin ma-
hiyyətini anladığını nümayiş 
etdirir. 
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların 
və təbiət hadisələrinin ma-
hiyyətini anladığını nümayiş 
etdirir. 
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların və 
təbiət hadisələrinin mahiyyətini 
anladığını nümayiş etdirir. 
1.1. Müşahidə etdiyi varlıqların 
və təbiət hadisələrinin ma-
hiyyətini anladığını nümayiş 
etdirir. 
1.1.1. Varlıqları, hadisələri sadə 
şəkildə təsvir edir. 
1.1.1. Varlıqları, hadisələri 
xarakterik əlamətlərinə görə 
qruplaşdırır. A.d.2.1.1., T.i. 3.1.1 
1.1.1. Varlıqlar, hadisələr arasındakı 
əlaqələri sadə formada şərh edir. A.d. 
2.1.1. 
1.1.1. Varlıq və hadisələrin 
mahiyyəti haqqında kiçik 
təqdimatlar edir. A.d. 2.1.1. 
1.1.2. Varlıqları, hadisələri 
xarakterik əlamətlərinə görə 
fərqləndirir. 
1.1.2. Varlıq və hadisələri 
öyrənmək üçün müvafiq avadanlıq-
lardan sərbəst istifadə edir. Texn. 
1.2.2. 
1.1.2. Maddələrin və hadisələrin təbi-
ətini öyrənmək üçün kiçik təcrübələr 
aparır və nəticələri izah edir. Riy. 
5.2.1., T.i. 3.1.2. 
1.1.2. Təbii resurslardan, təbiət 
hadisələrindən (“işıq”, “səs”və 
“enerji”) istifadədə elmin rolunu 
izah edir. Riy. 1.2.2. 
 
1.1.3. Suyun təbiətdə dövranını 
sadə şəkildə təsvir edir. İnf. 2.1.2., 
T.i.n. 1.1.3. 
1.1.3. “Zaman”, “məkan” və 
“hərəkət” anlayışlarını sadə şəkildə 
izah edir. Riy. 1.1.6., 1.1.7., 1.3.1., 
2.2.2., 2.3.2., 4.2.4. 
1.1.3. Azərbaycanda mövcud olan 
enerji mənbələri haqqında kiçik 
təqdimatlar edir. İnf. 1.2.2., 
3.3.5., 4.1.3. 
1.2. Sadə coğrafi bilik və 
bacarıqlara malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.2. Sadə coğrafi bilik və 
bacarıqlara malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.2. Sadə coğrafi bilik və 
bacarıqlara malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.2. Sadə coğrafi bilik və 
bacarıqlara malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.2.1. Coğrafi obyektləri (dağ, təpə, 
dərə, düzənlik, çay, göl) əlamət-
lərinə görə fərqləndirir. 
1.2.1. Coğrafi obyektlərin (dağ, 
təpə, dərə, düzənlik, çay, göl) 
yaranma səbəblərini izah edir. A.d. 
1.2.1., 4.1.3. 
1.2.1. Coğrafi obyektləri (dəniz, 
okean, ada, materik) əlamətlərinə 
görə fərqləndirir. Riy. 1.2.8., 1.3.3., 
4.2.2., Texn. 4.1.1., A.d. 1.2.1., 4.1.3. 
1.2.1. Coğrafi obyektləri xəritədə 
göstərir. Riy. 2.2.1., A.d. 1.2.1, 
4.1.3., T.i.n. 3.1.1. 

---

 
52 
1.2.2. Yaşadığı ərazinin sadə 
coğrafi təsvirini verir. 
1.2.2. Üfüqün cəhətlərini təyin edir. 
İnf. 2.1.1., 2.1.3. 
1.2.2. Azərbaycanın sadə coğrafi 
təsvirini verir. A.d. 3.1.4., T.i. 1.1.3. 
1.2.2.  Yerin təbii zonalarını sadə 
şəkildə təsvir edir. Riy. 2.2.1., 
T.i.n. 3.1.2., 2.1.1. 
 
 
1.2.3. Sadə əşyaların və evinin 
planını çəkir. Riy. 1.2.3., 1.2.4., 
1.3.3., 3.1.1., T.i. 3.1.2. 
1.2.3. Yaşadığı ərazinin, məhəlin 
planını çəkir. Riy. 1.2.3., T.i. 
2.1.3. 
1.3. Canlılar aləmi haqqında 
təsəvvürlərə malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.3. Canlılar aləmi haqqında 
təsəvvürlərə malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.3. Canlılar aləmi haqqında 
təsəvvürlərə malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.3. Canlılar aləmi haqqında 
təsəvvürlərə malik olduğunu 
nümayiş etdirir. 
1.3.1. Canlılar aləminə aid olan 
varlıqları (bitki, heyvan, insan) 
tanıyır. 
1.3.1. Canlılar aləminə aid olan 
varlıqları (bitki, heyvan, insan) 
təsvir edir. Riy. 1.1.1., İnf. 
1.1.1.,T.i. 2.2.1. 
1.3.1. Bitkiləri və heyvanları sə-
ciyyəvi əlamətlərinə görə 
qruplaşdırır. Riy. 2.2.1., 5.1.2. 
1.3.1. Canlı və cansız təbiət 
arasındakı əlaqələri izah edir. İnf. 
1.2.2., 1.2.3. 
1.3.2. Canlıların yaşamasını 
şərtləndirən amilləri sadalayır. 
1.3.2. Tanıdığı canlıları spesifik 
xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirir. 
İnf. 2.2.1., X.d. 1.1.3. 
1.3.2. Canlılar arasındakı əlaqəni izah 
edir. İnf. 1.1.2. 
1.3.2. Bitki, heyvan və 
mikroorqanizmlərin insan 
həyatında rolunu izah edir. Riy. 
1.1.1., 1.1.4., Texn. 3.1.2. 
 
 
1.3.3. Ətraf aləmin dərk edilməsində 
duyğu orqanlarının rolunu izah edir. 
İnf. 1.1.1. 
1.3.3. İnsan orqanlarının 
funksiyalarını sadə şəkildə izah 
edir. İnf. 2.2.1. 
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara 
yiyələndiyini nümayiş etdirir. 
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara 
yiyələndiyini nümayiş etdirir. 
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara 
yiyələndiyini nümayiş etdirir. 
1.4. Ekoloji bilik və bacarıqlara 
yiyələndiyini nümayiş etdirir. 
1.4.1. Ətraf mühitin  (evin, sinifin, 
həyətin , havanın, suyun) təmiz 
saxlanmasının vacibliyini sadə 
şəkildə şərh edir. 
1.4.1. Ətraf mühiti çirkləndirən 
mənbələri ayırd edir. İnf. 2.2.1., T.i. 
3.1.1., X.d. 2.2.3. 
1.4.1. Ətraf mühitin  sağlam-
laşdırılmasında bitki örtüyünün 
rolunu şərh edir. İnf. 1.1.1., Texn. 
3.1.2. 
1.4.1. Yaşadığı ərazidə eko-
logiyanın sağlamlaşdırılması üçün 
kiçik layihələr hazırlayıb təqdim 
edir. İnf. 3.3.5., 1.1.4., 4.1.3. 
 
1.4.2. Təqdim olunmuş 
materiallarda ətraf mühitə 
münasibəti  qiymətləndirir.  
İnf. 2.2.2. 
1.4.2. Təbiətimizin qorunmasında 
Azərbaycan dövlətinin rolunu izah 
edir. Riy. 5.1.2. 
1.4.2. Ekologiyanın qorunması ilə 
bağlı kiçik təqdimatlar edir. İnf. 
1.1.4., 3.2.5., 1.2.2. 
2. Fərd və cəmiyyət 
2. Fərd və cəmiyyət 
2. Fərd və cəmiyyət 
2. Fərd və cəmiyyət 
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk 
etdiyini nümayiş etdirir. 
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk 
etdiyini nümayiş etdirir. 
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi dərk 
etdiyini nümayiş etdirir. 
2.1. İnsanı sosial varlıq kimi 
dərk etdiyini nümayiş etdirir. 
2.1.1. “Fərd”, “ailə” və “kollektiv” 
anlayışları barədə təsəvvürlərini 
2.1.1.” Fərd”, “ailə” və” kollektiv” 
anlayışlarını fərqləndirir. Riy. 
2.1.1. Fərd-ailə və fərd-kollektiv 
münasibətlərini şərh edir. F.t. 4.1.2., 
2.1.1. Cəmiyyətdə fərd, ailə, 
kollektivin rolunu sadə şəkildə 

---