47
1.1.1. Dünyanın dərk olunmasında elmi və dini dünyagörüşləri şərh edir.
1.2. Ekoloji tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
1.2.1. Qlobal ekoloji problemlərin həllinə dair təqdimat və layihələr hazırlayır.
2. Fərd və cəmiyyət
Şagird:
2.1. Cəmiyyətin sosial mahiyyətinə və idarəetmə formalarına dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
2.1.1. İnsanın sosial proseslərdə iştirakını dəyərləndirir.
2.1.2. Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və inkişafında demokratik dəyərlərin
rolunu qiymətləndirir.
2.2. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir.
2.2.1. Əsas insan hüquqlarının beynəlxalq hüquq normalarında təsbit olunduğunu
əsaslandırır.
2.2.2. Beynəlxalq və milli hüquqi sənədlərin əlaqəsinə dair təqdimatlar hazırlayır.
2.3. İqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir.
2.3.1. İqtisadi səmərəliliyə dair kiçik layihələr hazırlayır və təqdim edir.
3. Mənəviyyat
Şagird:
3.1. Ünsiyyət mədəniyyətinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
3.1.1. Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə tolerantlıq nümayiş etdirir.
3.2. İnsan mənəviyyatını formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar nümayiş
etdirir.
3.2.1. Mədəniyyətlərarası münasibətlərdə əxlaq və davranış normalarının
ümumbəşəri əhəmiyyətini dəyərləndirir.
3.2.2. Bəşəriyyət qarşısında mənəvi borcunu dərk etdiyini nümayiş etdirir.
3.3.Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir.
3.3.1.Müxtəlif dinlərə münasibətdə tolerantlıq nümayiş etdirir.
48
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik
Şagird:
4.1. Sağlam həyat tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.1.1. Sağlam ailənin qurulmasında sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətini
dəyərləndirir.
4.2. Məişətdə və ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarına dair bilik və
bacarıqlar nümayiş etdirir.
4.2.1. Məişətdə və ictimai yerlərdə təhlükəsiz davranış qaydalarından istifadəyə
dair təqdimatlar hazırlayır.
4.2.2. Yol hərəkətinə dair davranış mədəniyyəti nümayiş etdirir.
4.3. Fövqəladə hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr.
4.3.1.Fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılmasına dair layihələr
hazırlayır.
1.6. Fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya
“Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları (kurikulumları)”nda
istər ümumi təhsilin, istərsə də onun ayrı-ayrı səviyyələrinin məqsədləri və ümumi
təlim nəticələri aydın şəkildə təsbit edilmişdir. Həmin məqsədlərə çatmaq və
müəyyən olunmuş nəticələri əldə edə bilmək üçün bu səviyyələrində
tədris edilən
fənlər və onların hər birinin ümumi təlim nəticələrində payı da göstərilmişdir.
Şübhəsiz ki, təhsil prosesində şagirdlərin gündəlik həyatlarında tətbiq edə
biləcəkləri bilik, bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması həm bu fənlərin, həm də
onların əhatə etdikləri mövzuların əlaqəli-inteqrativ şəkildə tədrisini tələb edir.
Müasir təhsil təcrübəsi göstərir ki, təlim prosesində müxtəlif inteqrasiya
metodlarından istifadə etmədən hər hansı bir fənnin, xüsusən də həyati bacarıqlar
formalaşdırmaq məqsədi daşıyan “Həyat bilgisi”nin tədrisində müvəffəqiyyət əldə
etmək mümkün deyil. Təlim prosesində motivasiyanın yaradılması, sinifdə
fəallığın artırılması, məzmunun hərtərəfli aşılanması və şagirdlərdə müasir
dünyagörüşün formalaşdırılmasında onun rolu danılmazdır. İnteqrasiya həm də
49
məktəbdaxili və məktəbdənkənar təlimlərin tətbiqi arasındakı fərqlərin aradan
qaldırılmasında mühüm rol oynayır.
İnteqrasiya - müəyyən təhsil sistemi çərçivəsində şagirdlərin təfəkküründə
dünyanın bütöv və bölünməz obrazını formalaşdırmaq, onları inkişafa və
özünüinkişafa
istiqamətləndirmək məqsədilə
təlimin
bütün
məzmun
komponentləri arasında struktur əlaqələri qurmaq və onları sistemləşdirməkdir.
Müasir dünya təcrübəsində, əsasən, inteqrasiyanın 3 səviyyəsi fərqləndirilir:
Fəndaxili inteqrasiya – müəyyən bir fənnin aşıladığı anlayış, bilik və
bacarıqların əlaqələndirilməsi – fənn daxilindəki faktların sistemləşdirilməsidir.
Belə səviyyədə inteqrasiyanı verilmiş materialın ayrı-ayrı tədris vahidlərində
cəmləşdirilməsi də hesab etmək olar. Bu isə son nəticədə fənnin məzmununun,
strukturunun dəyişdirilməsinə gətirib çıxarır. Bu mənada, inteqrasiya olunmuş
məzmun informativ cəhətdən daha tutumlu olur, şagirdlərin daha əhatəli
kateqoriyalarla düşünmə bacarıqları formalaşdırmalarına kömək edir. İbtidai təhsil
səviyyəsindəki fənlərin tədrisində geniş şəkildə istifadə olunan fəndaxili
inteqrasiya üçün konsentrik prinsipə əsaslanan spiralvari quruluş daha
xarakterikdir.
Bu cür inteqrasiya prosesində dəyərlərin dərk olunması xüsusidən ümumiyə
və yaxud ümumidən xüsusiyə doğru ola bilər. Beləliklə, məzmun get-gedə yeni
məlumatlarla zənginləşir, mövzulararası bağlılıqlarla daha maraqlı hala gəlir. Bu
formanın üstün xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, şagirdlər başlanğıc problemi
diqqətdən qaçırmadan onunla bağlı olan bilgilərini daha da genişləndirir və
dərinləşdirirlər.
Fəndaxili inteqrasiya həm üfüqi, həm də şaquli ola bilər.
Fənlərarası inteqrasiya – iki və ya daha artıq fənnin əhatə etdiyi anlayış,
bilik, bacarıq və prinsiplərin sintezidir. Bu inteqrasiya bir fənnə aid olan qanun,
nəzəriyyə və metodların başqa bir fənnin öyrədilməsində istifadəsini nəzərdə tutur.
Məzmunun bu modelə uyğun sistemləşdirilməsi şagirdlərin təfəkküründə
dünyanın bütöv və bölünməz obrazının yaradılması ilə yanaşı, həm də ümumelmi
anlayışlar, kateqoriyalar və yanaşmalarla xarakterizə olunan yeni tip biliklərin
Dostları ilə paylaş: |
