Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
kinci istiqamətdəkihədəf baxımından aqrar siyasətin məqsəd və vəzifələri isə daha geniş əhatəlidir. Bunun üçün, ilk növbədə, rəqabət üstünlüklərindən səmərəli şə kildə istifadə edilməsi və rəqabətqabiliyyətliliyin yüksəldilməsi baxımından dövlət tənzimlənməsinin nəzəri məsələlərinin öyrənilməsi zəruridir. Müasir dövrdə dövlətin aqrar siyasətinin daha yaxşı dərk edilməsi və effektivliyinin artırılması məqsədilə bu sektorun spesifik xüsusiyyətlərinin və ölkə iqtisadiyyatında oynadığı rolunun da ətraflı öyrənilməsinə ehtiyac vardır. Müxtəlif mənbələrə əsasında aqrar sektorun spesifik xüsusiyyətlərini və ölkə iqtisadiyyatında oynadığı rolu aşağıdakı istiqamətlərdə qruplaşdırmaq mümkündür: • Aqrar sektor insan həyatı üçün zəruri istehlak məhsullarının böyük bir qismini təmin edir. Həmin məhsulların mühüm hissəsini aqrar sektorda istehsal olunanərzaq məhsulları təşkil edir. Bu baxımdan qidalanma sisteminin coğrafi mühit vəmədəni faktorlar əsasında formalaşdığını, əhalinin ərzaqla təminatının stratejiəhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alaraq hər bir ölkənin özünəməxsus, müstəqil aqrarsiyasətinin olması ictimai bir vəzifə kimi ortaya çıxır; • Aqrar sektor sənaye müəssisələrinin əsas xammal mənbəyidir. Yeyinti, toxuculuq kimi bir sıra sənaye sahələrində emal olunan əsas xammal resursları aqrar sektor tərəfindən təmin edildiyindən bu sektor davamlı sənaye inkişafı baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir; • Aqrar sektor sənaye məhsulları üçün böyük bazardır. Başda neft-kimya və maşınqayırma olmaqla bir sıra sənaye sahələrinin məhsulları aqrar sektorda geniş şə kildə istifadə edilir; • Aqrar sektor zəif inkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin məşğul olduğu əsas sahədir. Hal-hazırda məşğul əhalinin ABŞ-da 2%-i, AB-də 2-4%-i, EOÖ-də 59%-i, Azərbaycanda isə 40-i aqrar sektorda çalışır; • Aqrar sektorda yaranan kapital yığımı sənaye üçün investisiya mənbəyidir. Ə slində II Dünya müharibəsindən sonra inkişaf iqtisadiyyatının əsas tədqiqatobyektlərindən biri də aqrar sektorda yaranan izafi dəyərin ölkənin sənayeləşməsi yolunda necə səmərəli istifadə edilməsi ilə bağlıdır; • Aqrar sektor məhsullarının mühüm bir hissəsi ixrac edildiyindən ölkə üçün valyuta mənbəyi rolunu oynayırlar. nkişafın ilkin pilləsində olan ölkələrdəsənayeləşmə prossesinə təkan verən amillərdən biri də xaricdən mütərəqqi kapitalresurslarının idxal edilməsidir. Məhz bu idxalın həyata keçirilməsində aqrar sektorunixracından əldə edilən valyuta resursları əsas mənbədir; • Aqrar sektor ekoloji cəhətdən əlverişlidir. Burada bir sahənin tullantılarının digər sahədə istifadə edilə bilmə imkanlarının geniş olması onu ekoloji cəhətdən ə lverişlı edir; • Aqrar sektor texnoloji inkişafın təsirinə ən çox məruz qalan sahələrdəndir. Bu gün inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə aqar sektorda məşğulluğun payının cəmi 2-4% • olması məhz texnoloji inkişafın nəticəsidir və bu iş qüvvəsinin digər sektorlara yönəlməsinə təsir edir. Digər tərəfdən texnoloji inkişaf məhsul bolluğu yaradaraq qiymətlərin aşağı düşməsini və istehlakçıların rifah halının yaxşılaşmasını da təmin edir; • Aqrar sektorda istehsal prossesi daha çox təbii amillərdən asılıdır. Kənd təsərrüfatında istehsalın əsas amili torpaq olduğundan orada baş verən istehsal prossesinə istehsalçılar tərəfindən tam nəzarət edilə bilmir. Yəni istehsalçının iradəsindən kənarda baş verən daşqın, sərt quraqlıq, gözlənilməz şaxta, zərərverici həşaratların yayılması kimi təbiət hadisələri istehsal səviyyəsinə birbaşa təsir edir; • Dövlətin aqrar sektorla bağlı siyasəti kənd və regional iqtisadi siyasət kimi bir sıra dövlət siyasəti istiqamətləri ilə sıx bağlıdır. Məlumdur ki, dünyanın həryerində aqrar sektor fəaliyyətləri müəyyən ərazi üzrə və kənd əhalisi tərəfindən aparılır. Bu baxımdan aqrar siyasət tədbirləri kəndlər və regional inkişafla bağlı bir sıra tədbirlərlə uzlaşmalı və birgə aparılmalıdır; • Aqrar sektorda rəqabət daha kəskindir. Çoxlu istehsalçıların mövcudluğundan irəli gələn bu xüsusiyyət sağlam rəqabətə geniş imkanlar açsa da bəzən rəqiblərin əkilən torpaqların miqdarını təyin etmə kimi istehsal qərarlarını proqnozlaşdırmağın çətinliyi bazar konyukturasını düzgün qiymətləndirməyə imkan vermir; • Aqrar sektorda qiymətlər və gəlirlər yüksək dalğalanma nümayiş etdirir. Məhsullarına olan tələbin qeyri-elastikliyi, istehsalın təbii amillərdən asılılığı və mövsümiliyi, yüksək rəqabətlilik aqrar sektorda qiymətləri və gəlirləri tez-tez dəyişdirən əsas amillərdir; • Aqrar sektorda assimmetrik informasiya problemi qeyri-mükəmməl maliyyə-kredit və sığorta bazarının yaranmasına səbəb olur. Çünki gəlirlərin tez- tezdəyişməsi maliyyə-kredit, sığorta müqavilələrinin bağlanmasına təsir göstərir vəhəmin maliyyə institutlarının bu sektora olan maraqlarını zəiflədir; • Aqrar sektorda istehsal ərazilərinin miqyasca genişliyi bəzi əlavə xərcləryaradır.Xüsusilə təsərrüfat gəlirlərinin bölgüsündə iştirak etməyən isçilərə nəzarət etmək üçün xeyli əlavə xərc çəkilir. Aqrar sektorun yuxarıda göstərilən iqtisadi inkişafda rolu və təbii xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq formalaşan dövətin aqrar siyasəti bu gün ümumiqtisadi siyasətin tərkib hissəsi olmaqla müxtəlif istiqamətləri əhatə edir və bu zaman aqrar sektor və aqrar sektor istehsalçılarının daim dövlətin xüsusi proteksionist tədbirlərinə ehtiyac duyması prinsipi gözlənilir. Ümumiyyətlə kənd təsərrüfatının, kənd yaşayış məskənlərinin, bütövlükdə aqro-sənaye kompleksinin inkişaf konsepsiyalarının, strateji, taktiki məqsəd və vəzifələrinin işlənib hazırlanması, reallaşdırılması yollarının konkret tədbir və mexanizmlərinin əsaslandırılması, həmçinin həyata keçirilməsi üzrə sosial- iqtisadi,hüquqi və təşkilati xarakterli tədbirlərin məcmusu kimi xarakterizə edə biləcəyimiz aqrar siyasət stabil iqtisadiyyat və keçid iqtisadiyyatı şəraitində qarşıya qoyduğu məqsəd və vəzifələr baxımından fərqli mahiyyət kəsb edir. Strateji məqsədi aqrar istehsalçıları ədalətli və zəruri həyat səviyyəsi,istehlakçıları münasib qiymətlərlə və lazımı miqdarda ərzaq məhsulları, sənayesahələrini isə zəruri xammalla təmin etmək olan aqrar siyasət keçid dövründə bir sıra alt məqsədlər də daşıyır: • Aqrar sektorun bütövlükdə bazar iqtisadi sisteminə transformasiyası; • Ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; • Aqrar istehsalda keyfiyyət və məhsuldarlığın yüksəldilməsi; • Aqrar istehsalçıların gəlirlərində stabilliyin təmin edilməsi və onların həyat • standartlarının yaxşılaşdırılması; Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|