Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
rəyləri öyrənilməlidir. Avropa Birliyinə üzv ölkələrin kənd təsərrüfatı nazirliklərinin rəsmi internet saytlarında bir qayda olaraq, qurumun fəaliyyətinin əsas istiqamətləri, fermerlərə təqdim edilən xidmətlər barədə sistemli, informativ xarakterli broşurlar yerləşdirilir. Digər tərəfdən, beynəlxalq metodologiyaya görə, aqrar siyasəti formalaşdıranlar siyasi seçimin “qalib” və “uduzan” tərəfərini təyin etməli və ümumilikdə fermerlərə imkan yaratmaq lazımdır ki, aqrar sektorda vəziyyəti necə yaxşılaşdırmağın yollarını onlar özləri seçsinlər (“Policy design –A positive reform agenda”, 2010). Bu mənada, aparıcı ölkələrdə, o cümlədən bəzi postsovet məkanı ölkələrində bilavasitə fermerlərə ünvanlanan tədbirlər aqrar siyasətin ən vacib tərkib hissələrindən hesab edilir. Məsələn, ABŞda hələ 1937-ci ildə azgəlirli fermer təsərrüfatlarına yardım üçün xüsusi qurum yaradılmışdır (Farm Security Administration) və bu təsisat indi də ölkənin fermer siyasətində əhəmiyyətli rol oynayır. Dövlətin həyata keçirdiyi aqrar siyasətdə əsasən aşağıdakı istiqamətlər fərqləndirilir: 1. Torpaq siyasəti (məsələlərin hüquqi çözülməsi, yer quruluşu proseslərinin tənzimlənməsi və s.); 2. Maliyyə siyasəti (aqrar sahənin kreditləşməsi sisteminə dövlət dəstəyi, büdcə maliyyələşdirilməsinin kanallarının və həcminin formalaşdırılması). 3. Sosial siyasət (gəlirlərin formalaşma siyasəti, kənd ərazilərinin yeniləşməsi və inkişafı, kəndin sosial infrastrukturunun inkişafı, social təminat – pensiya təminatı sistemi və sığorta, səhiyyə və s., ekologiya). 4. Ərzaq bazarının formalaşması sahəsindəki siyasət (daxili kənd təsərrüfatı məhsulları bazarının stabilləşdirilməsi, ixrac şəraitinin tənzimlənməsi, bazara azad giriş və çıxışın məhdudlaşdırılması). Göründüyü kimi, mövcud təcrübədə həm yerli istehsalçıların dəstəklənməsi, həm də daxili bazarın qorunması məqsədilə, aqrar sahənin dövlət tənzimlənməsinin müxtəlif metodları fəal surətdə istifadə olunur. Bunlarla yanaşı, Azərbaycan kimi keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə aqrar sahənin dövlət tənzimlənməsinin qarşısında duran problemlər daha mürəkkəb və spesifikdir. Çünki, bu ölkələr aşağıda qruplaşdırılmış üç fundamental problemi eyni zamanda həll etmək zərurəti ilə üz-üzədirlər: • Sistem transformasiyasının həyata keçirilməsi. Uzun illər inzibatiamirlik sistemi şəraitində yaşayan keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə liberal bazaar münasibətlərinin təşəkkül tapması üçün köklü islahatlar aparılmalıdır. • qtisadiyyatın struktur yenidən qurulması. Keçid iqtisadiyyatlı ölkələr uzun illər qapalı iqtisadi sistemin tərkibində olmaqla BƏB-in obyektiv təsirindən kənarda qalmışdır. Buna görə də bu ölkələrin iqtisadiyyatlarının mövcud strukturu BƏB-in təsiri altında və malik olduqları rəqabət üstünlükləri əsasında deyil, keçmiş ttifaqın “Vahid xalq təsərrüfatı kompleksi”nin mənafeyi əsasında formalaşmışdır. Başqa sözlə, keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə milli inkişaf, həmçinin də mövcud təbii-iqtisadi potensial baxımından səmərəsiz, qeyri-təkmil struktura malik, natamam bir iqtisadi “sistem” mövcuddur. Buna görə həmin ölkələrdə iqtisadiyyatın rəqabət üstünlükləri olan sahələri müəyyənləşdirilməklə köklü şəkildə struktur dəyişiklikləri aparılmalıdır. • Ölkə iqtisadiyyatının səmərəli şəkildə dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası. Keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə liberal prinsiplərə və malik olduqları müqayisəli üstünlüklərə əsaslanan səmərəli iqtisadi sistemin formalaşdırılması ilə yanaşı, onların bu əsasda dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası da olduqca aktualdır. Qeyd edilən bu fundamental problemlərdən çıxış etməklə belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycan kimi keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə aqrar siyasətin hədəfləri, ümumilikdə, üç istiqaməti əhatə etməlidir: a) islahatlar aparmaqla aqrar sektorda bazar münasibətlərinin bərqərar olmasına nail olunması və sektorun bazar prinsipləri əsasında tənzimlənməsi sisteminin formalaşdırılması; b) aqrar sektorun yerli potensiala, daxili tələbata və BƏB-də üstünlüklərinə uyğun təkmil strukturunun formalaşdırılması; c) dünya aqrar bazarına səmərəli inteqrasiyanın təmin edilməsi. Birinci istiqamətdəkihədəf baxımından aqrar siyasətin məqsəd və vəzifələrinə, mövcud elmi-təcrübi araşdırmaların nəticələrinə əsaslanaraq, aşağıdakıları aid etmək olar: keçid dövrünün ilkin mərhələsində postsovet ölkələrində aparılan aqrar islahatların məqsədi: a) islahatlar aparmaqla bu sektorda özəl mülkiyyətçiliyin inkişafına və ümumiyyətlə, bazar münasibətlərinə əsaslanan iqtisadi sistemin bərqərar olmasına nail olmaq; b) kənd təsərrüfatı istehsalını düşdüyü böhran vəziyyətindən çıxarmaq c) ölkədə ərzaq bolluğu yaratmaqdır. Bununla əlaqədar yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan vəzifələri isə üç qrupda ümumiləşdirmək olar: • Aqrar sektorun struktur yenidənqurması, torpağın özəlləşdirilməsi və kənd təsərrüfatının istehsal vahidlərinin yenidən təşkili. • Sektorda yeni bazar infrastrukturunun təşkili, emal müəssisələrinin özəlləşdirilməsi, bazarın liberallaşdırılması. • Ölkənin aqrar məhsullara, o cümlədən də ərzaq məhsullarına olan tələbatının daxili istehsal hesabına ödənilmə səviyyəsinin yüksəldilməsi. Bu məqsəd və vəzifələri reallaşdırdıqdan sonra keçid iqtisadiyyatlı ölkələr üçün aktual olan növbəti problem aqrar sektorun bazar prinsipləri əsasında tənzimlənməsi sisteminin formalaşdırılmasıdır. Bu baxımdan, aktual vəzifələr kimi aşağıdakıları qeyd etmək olar: • Bazar münasibətlərinə uyğun qanunvericilik bazasının, tənzimlənmənin hüquqi təminatının yaradılması; • Bütün aqrar bazarlarda rəqabət mühitinin formalaşdırılması; • Aqrar sahənin davamlı inkişafının dəstəklənməsi, məhsul istehsalçılarının bazar şəraitinə uyğunlaşması üçün şəraitin yaradılması; • Düşünülmüş proteksionizm siyasətinin aparılması, ərzaq mallarının idxalına vergilər, gömrük tarifi sisteminin köməyi ilə ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; • Xarici investisiyalar üçün əlverişli mühitin yaradılması; • Aqrar sahənin problemləri üzrə aparıcı elmi istiqamətlərin maliyyələşdirilməsi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|