Yuxarıdakı ayələrdən görünür ki, körpəbr 2 yaşı tamam
olana qədər ana südü ilə bəslənməlidirlər. Bu ayələrin hök-
münə söykənərək bir sıra araşdırıcılarm, təfsirçilərin yorum-
iarma əsasən ana südünə böyük üstünlük verilməsinin
səbəblərini belə xarakterizə etmək olar: hər şeydən öncə
ana südünün tərkibi uşağm yaşma görə dəyişə biiir. Doğuşun
ilk günlərindən ana südü daha q üw ətli olur. Bu süddə
protein və təbii maddələr digər südlərə nisbətən daha çox
olur. Xaİq arasmda «uşağm ağuzlanması» adlanan inama
görə uşaq doğuşdan sonra ana tərəfindən əmizdirilmədikdə
(ağuzlanmadıqda) sısqa olmaqla gələcəkdə hər cürə xəstə-
liklərə tutula bilir.
Ana südünün üstün xüsusiyyətlərindən biri onun yüksək
təmizlik və mikrobsuz olmasıdır. Ana südü ilə müqayisədə
digər südlər sağılarkən, bişirilərkən onlara mikrob qarışması,
tərkibinin dəyişməsi ehtimalı çox böyükdür.
Xalq arasmda ana südündən müalicə məqsədi ilə də is-
tifadə edilir. Uşaqlarm gözü, qulağı ağrıyanda ana südü
salmır. Onlar sancılandıqda yovşanm üstünə ana südü sağıhr
və uşağa veriUr.
Ana südünün digər üstün xüsusiyyəti doqquz ay müd-
dətində ana bətnində anadan qidalanan uşağm bu prosesi
davam etdirməsidir. Ana südünün istiliyi bədən hərarətində
olmaqla birbaşa qəbul edildiyindən heç bir dəyişikhyə
uğramır.
Uşağm ana südü ilə bəslənməsinin ana və uşaq arasmda
gələcək münasibətlərdə, vahdeyin övlad sevgisində böyük
rol oynayır. Qədim oğuzlarda övladm başma bir iş gəlsəydi
anaya agah oiardı:
Çıqsun bənim kor gözüm, a Dirsə xan, yaman səgrir.
Kəsilsün oğlan əmən süd damarım yaman sızlar.(16, s.38)
85
Oğuz igidbrinin ən böyük andlanndan biri ananm südü
idi. Anaya: «Ağ südünü əmdigim ana»- deyə müraciət olu-
nurdu.
Ana südü halailıq rəmzi sayılu-dı; «Ananm südü kimi
halal oIsun». Deməli ən böyük halal ana südüdür. Vücudun
yetişdirdiyi əvəzsiz qidadır ana südü. Ona söymək, küfur
etmək böyük günah sayıhr.
Türkbrdə ana südü o dərəcədə müqəddəs sayüıb ki,
qız ərə verilərkən anadan əmdiyi südə bədəl (əvəz) olaraq
oğian evindən «süd pulu» (ana südünün halaUığı üçün)
ahnıb. Bir sıra türk xalqlarmda ana südü haqqı olaraq oğlan
evi qız evinə ən yaxşı inək verərdi.
Naxçıvanda uşağm südünə oxşaması inamı vardu':
«südünə çəkib». Ən yaxşı uşaqlar, xüsusən qız uşaqlan
haqqmda «halal süd əmmiş», pis, yaramaz adamlarla bağlı
işlədilən «südü xarab» ifadələri südün insanm formalaş-
masmda böyük rol oynadığmı göstərir. Yaxşı xatırlayıram,
ağsaqqallardan biri ilə söhbət zamanı bir uşaq salam
vermədən yanımızdan keçib yaxmhqdakı ağacm budağmı
qırdı. Ağsaqqal dedi: «Əhsən, südünə çəkibsən» soruşdum
ki, südü deyəndə nəyi nəzərdə tutur? Cavab verdi ki,
indikilərin çoxusu botuləməndir (yəqin ki, uşaqlara süd və
digər duru yeməklərin verildiyi butulkanı nəzərdə tutub).
Bu da inək südü ilə böyüyüb, mal kimidir. Yəni ana südü
uşağm təkcə fıziki inkişafında, sağlamhğmda deyil onda
insani keyfıyyətlərin formalaşmasmda da ciddi rol oynayır.
Bir incə nıəsələyə də münasibət bildirəcəyik. Yəqin ki,
mənim yaşım da buna imkan verir. Bəzi qadmlar bədən qu-
ruluşlarını (xarici görünüşlərini) qorumaq üçün ana olmaqdan,
uşaq əmizdirməkdən qaçu-lar. Unudulmamalıdır ki, AİIah
qadmı hər şeydən öncə ailə üçün, ana olmaq üçün yaradıb.
86
Ey keçici dünyada zahiri gözəliik və «fıqura» saxlamaq
üçün körpələrini südlə qidalandımıayan analar! Bunun uc-
batmdan Allahm uşaqlar üçün verdiyi neraəti onlarm əlindən
ahrsmız, övladlarmıza qəsd edirsiniz, nəticədə gözləriniz
önündə sısqa, həkim lərə m öhtac uşaqlarm ız böyüyür.
• #
Ozünüzü nə qədər gözəl və fıqurah göstərməyə çalışsanız
da bunlar zahiridir, ürəklərimiz smıqdır. Məgər sizin gözəl-
liyiniz və fıquranız ailəniz üçün deyilmi?!
Buradaca ailədə uşaqlarm sayı məsələsi üzərində də
qısaca dayanmaq istərdik. Keçmiş SSRİ-də bu problemlə
bağlı müxtəlif ehni toplantılarda, müzakirələrdə iştirak edən
bir araşdıncı, həmçinin 5 övlad atası kimi məni bu problem
çox narahat edir. Yaxın keçmişdə təbii artıma görə qabaqcıl
Ölkələr sırasmda olan vətənimizdə indi ailədə uşaqlarm
azhğı ilə bağh ciddi problemlər yaranmaqdadır. Bir çoxlan
bunu iqtisadi amillər, tərbiyə prosesindəki çətinİiklər ilə
əlaqələndirməyə çahşırlar. Lakin təkcə iqtisadi cəhətdən
deyil, bütün hallara görə imkanh ailələrdə də uşaqlarm
sayınm azhğı (əsasən 1-2) belə düşünməyə imkan verir ki,
bu daha çox «müasirləşmək». «mədəniİəşmək» və s. amillərlə
bağlıdır. Unutm ayaq ki, bu Vətən, üzərində öviadları
yaşadıqca Vətəndir. Unutmaq olmaz ki, 2 övlad təbii artımı
saxlaya bilməz. Belə getsə bir müddətdən sonra Avropanm
bir sıra xalqlarmm düçaı* olduqları təbii azalma probİemi
ilə üz- üzə qaİacağıq.
Yenə birhaşiyə çıxmaq istərdim; 1986-cı ildə Moskva
şəhərində keçiriiən bir beynəlxalq konfransda ailə problemləri,
0
cümlədən ailədə uşaqlarm sayı məsələsi müzakirə edilirdi.
Təbii ki, başhca fıkir, o cümlədən bizimdə 2+ idi. Bir övlad
ideyası ilə kifayətlənənlər də vardı ki, onlar öz tlkirlərini
müxtəlif iqtisadi- mənəvi-psixoloji amilərlə əsaslandırmağa
çalışırdılar. Bir qadın çıxış edib dedi ki, bir uşaq ailənin və
cəmiyyətin hər an fəlakətiə üz-üzə durmasıdır. O bildirdi
ki, mən bu fəlakəti yaşamışam, yeganə övladmıızı 26
yaşmda itirdikdən sonra biz övladsız qaldıq. Fikirlərini
psixoloji cəhətdən bu əsasiandıran m ü əllif bir uşağm
böyüdülməsinin nə qədər çətin olduğunu, adicə xəstələnəndə
nə keçirdikləri, mənəvi düşkünlüyü anlatdı. Bəli bu bir
həqiqətdir ki, müasir tələblər səviyyəsində çox uşaq böyütmək
çətindir. Amma nə dərəcədə çətin olsada keçmiş illərlə
müqayisədə cəmiyyətimizin maddi və mənəvi cəhətdən
inkişafı göz önündədir. U lulanm ız gəlinlərimizə 7 oğu) 1
qız istəyib. Biz isə bu Vətənə sahib çıxmaq, insanlığı, mılli
kimliyimizi qorumaq, gələcəkdə də millət kimi var olmaq
üçün 2+ tərəfdarıyıq. İstərdik ki, bu ən azı 2+1 və daha çox
olsun.
Müasir tibb elmi sübut edir ki, uşaq əmizdirən, uşaqlarının
sayı bir neçə olan. qadmlarda döş xərçəngi digərlərinə
nisbətən az müşahidə edilir. Ümumiyyətlə uşaq əmizdirmənin
ananm sağlamlığma müsbət təsiri ilə bağlı çoxlu faktlar
mövcuddur. Təbii ki, bütün hallan ilə analar ucaldılır,
qadmlar cəmiyyətin yüksək varhqlandırlar.
Fikrimizi böyük Hüseyn Cavidin «Peyğəmbər» əsərində
söylədiyi sözlərilə bitirmək istərdik:
Qadm gülərsə bu issız mühitimiz güləcək (18, s.48)
2 .3 . U Ş A Q L A R I N Ə N Ə N Ə V İ T Ə R B İ Y Ə S İ
M Ə S Ə L Ə S İ
Uzun illər ailə məişət münasibətləri ilə məşğul olduğu-
muzdan bu problem daim diqqət mərkəzimizdə olmuşdur.
Qeyd edək ki, biz məsələni bütün yönləri ilə araşdırmağa
çahşmışıq. Bu öz əksini namizədlik dissertasiyasmda, nəşr
88
Dostları ilə paylaş: |