Az rbaycan özü q d r b di

_____________________Milli Kitabxana_______________________

53

bugün d k tez-tez ziyar t etdikl ri hansısa bir xarici dövl tin xarici siyas t

idar sind , n  beyn lxalq t kilatlarda, n   d  ki,  xsi görü l r zamanı müzakir

obyektin  çeviribl r! M hz

xsi ambisiyalarının realla ması u runda ölk d   v

ölk  xaricind  mübariz  aparan bu  xsl r bir amala xidm t edir v  onun 

realla ması üçün  ll rind n g l ni edirl raz rbaycanda hakimiyy tin 

d yi dirilm si v  onların hakimiyy t  g lm si!

T bii ki, heç k s azad seçim v  azad seçki prinsipin  zidd çıxmaq niyy tind

deyil! Lakin xalqın problemini yalnız iqtidar yox, h mçinin müxalif t v  adi xalq 

kütl l ri d  h ll etm lidir. V  bunun üçün h r k s lind n g l ni sirg m m lidir.

H r bir Az rbaycan v t nda ı bu gün ölk nin probleml rinin h lli üçün özünü 

m suliyy tli hiss etm li, ölk d   v

l lxüsus ölk  xaricind  bunun üçün var 

qüvv si il  çah malıdır. Burada Con Kennedinin m hur k lamından istifad

etm k yerin  dü rdi. Çünki Az rbaycan müxalif ti bugün d k "M n dövl t üçün 

n  etmi m" sualını cavabsız qoyub. 

Yaranan vaxtdan bugün d k daha çox populist v  mitinq abhavası il  ya ayan 

müxalif t yeni mübariz  metodlarını özü üçün arayıb tapa bilmir, ölk nin daim 

inki afda, t r qqiy  do ru ir lil diyi bir zamanda, sabitlik v  demokratik  raitin 

yaradıldı ı bir m qamda müxalif t yı ım, d st   s viyy sini a a bilmir. Bunun 

s b bini müxalif tin yeni fikir, yeni ideya ir li sürm k qabiliyy tinin yoxlu u il

izah etm k olar. Çünki yeni dünya düzümü artıq ölk l rin daxili siyas tin  öz 

t sirini göst r r k siyasi mübariz  metodlarını daha da t kmill dirir v  yeni 

m craya keçirir. Lakin reallıq onu göst rir ki, Az rbaycanda destruktiv müxalif t

h l   d  köhn  siyasi t crüb  il  ya ayır v  ümumi dü ünc  potensialının z ifliyi 

ucbatından yeni siyasi mübariz y  transformasiya ed  bilmir. 

Müxalif tin münaqi  c hdl ri, qar ıqoyma siyas ti o q d r d rin kök salıbdır

ki, artıq o, heç zaman mill ti v   c miyy ti bir yer  yı ınaq, birl dirm k

funksiyasını h yata keçir  bilm y c kdir! Bütün f aliyy ti il  destruktiv müxalif t

t sdiq edir ki, onun mahiyy ti ifrat mill tçilikdir! Bu, özünü ölk d  ya ayan etnik 

qruplara olan münasib td  aydın sur td  göst rir. 

g r bu siyasi qruplar 

müxalif td  olduqları dövrd  milli azlıqlara bel  dözülm z münasib td dirl rs ,

onda onların hakimiyy t ambisiyalarının gerç kl diyi t qdird  ölk d ki

qar ıdurmanın v  münaqi nin h cmini  

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

54

t s vvür etm k ç tin deyil! Bu is , öz növb sind , t hlilimizin yen   d  bir  sas

tezisini t sdiql yir: Az rbaycan müxalif ti, t ssüfl r olsun ki, milli maraqların n

oldu unu bugün d k d rk etm yib. Onun aparıcı simalarının

xsi maraqları milli 

maraqlardan v  dövl t maraqlarından üstün tutulur. 

Dünya inki afının qloballa ma m rh l sind  siyas tin sas qay sini anlamaq 

v  siyas tl   m

ul olanların dövl t maraqlarını müdafi  etm si olduqca vacib 

m s l dir. Lakin müxalif t partiyalarının r hb rl ri  vv lki ill rd  buraxdıqları

kobud siyasi s hvl rd n özl ri üçün n tic  çıxarmayıblar v  yen  d  yanlı  yolla 

gedirl r. Bu, Nardaran q s b sind  (iyun, 2002  fevral 2003-cü il) ba  vermi

hadis l rd  d  özünü açıqaydın göst rdi. Destruktiv müxalif t, onun m tbuatı v

b zi hüquq müdafi  qurumlarının bu prosesl rin t kilatçılarını d st kl m si, 

qanunazidd

m ll r tör d nl ri müdafi  etm si, hadis l rin ba qa bölg l r

yayılmasına c hd göst rm si onların ölk d  sabitliyin pozulmasında, k skin 

qar ıdurmanın yaranmasında maraqlı olduqların dan ciddi x b r verir. 

Müxalif t ideoloqlarından biri sayılan Rasım A ayev hesab edir ki, müxalif t

partiyaları Nardaran m s l sini istifad  ed r k etiraz aksiyalarının ç rçiv sini 

geni l ndir , sosial g rginliyi daha da artıra bil rdil r. Ancaq bu, ba  verm di. O, 

hem d  etiraf edir ki,  g r müxalif t buna c hd etseydi d , heç n  almmayacaqdı

xalqda müxalif t  inam v  onun nüfuzu yoxdur. Az rbaycanda xalqa r hb rlik 

edib onu arxasınca apara bil c k müxalif t partiyası yoxdur. Gec   v  gündüz 

xalqın probleml ri haqqında fikiri

n müxalif t bar d  mif növb ti d f  puç oldu 

("Novoye vremya", 13 fevral 2003-cü il). Bu etiraf bir daha onu t sdiq edir ki, 

h tta radikal müxalif t partiyaları da ölk d  ictimai-siyasi prosesl r  güclü t sir

göst rm k iqtidarında deyill r. 

Bel likl , destruktiv müxalif tin f aliyy tind  dövl t quruculu u, demokratik 

c miyy t quruculu u ist yiyox, h dsiz hakimiyy t iddiaları göz qaba mdadır.

Lakin inanırıq ki, siyasi m d niyy tin s viyy si yüks ldikc , demokratik 

müxalif t formala dıqca iqtidarla müxalif tin münasib tl ri normal m craya

dü c k, dialoqa, ümummilli probleml r   a ılla yana ma nümım l ri

yaranacaqdır. Bunu c miyy tin inki af maraqları t kidl  t l b edir! 

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

55

Müxalif tin inteqrasiya c hdl ri  

v  yaxud vahid namiz d problemi 

K skin radikal müxalif t dair l rind  2003-cü il prezident seçkil rind  vahid 

namiz d m s l si

trafında qız ın müzakir l r aparılır. 24 avqust 

referendumundan sonra bu müzakir l r intensivl

r k daha tez-tez m tbuat

s hif l rin  çıxarılır. Sual olunur: bu ideya kim  v  hansı m qs dl r  xidm t edir? 

Vahid namiz din mü yy nl dirilm si fikrini müxalif t daxilind  kiml r q bul

edir? Kiml r q bul etmir? Vahid namiz d anlayı ının m zmununu, onun 

mü yy nl dirilm si mexanizmini destruktiv müxalif t dair l rind  nec  t s vvür

edirl r? Bu, n  q d r realdır? Vahid namiz d qismind  müxalif t partiyaların  da 

kimi görürl r? Vahid namiz d v  müxalif t dair l rind  vaxta ırı müzakir

mövzusu olan koalisyon hökum t ideyaları arasında n  kimi  laq  var? Bu suallar 

siyasi dair l ri v  siyasi prosesl rl  maraqlanan v t nda ları bu v  ya dig r

d r c d  dü ündürm kd dir.

On ild n artıqdır ki, müxalif td  ayrı-ayrı qruplar inteqrasiya u runda

axtarı lar aparır. Mü ahid l r göst rir ki, bu axtarı lar h m d  iddialı partiya 

r hb rl rinin özünü güc m rk zi kimi t sdiq etm sin , ba qa partiyaların potensial 

t r fdarlarını c lb etm y  xidm t edir. Bu müdd t

rzind  müxt lif bloklar, 

h r katlar v  s. yaradılıb, ancaq qısa bir vaxtdan sonra onlar parçalamb da ılıblar.

M s l n, bel  aqib ti "D yirmi masa", S DSUH, Demokratiya U runda Böyük 

Birlik, Demokratiya U runda H r kat, Birl mi  Müxalif t H r katı, Dem-

Konqres ya ayıbdır. 2002-ci ilin son aylarında is  "Dördlük", "Onluq" qurumları,

Müxalif tin Koordinasiya M rk zi yaradılıb. Bütün bunlar bir m qs d da ıyır:

hakimiyy t   g lm k üçün s yl ri s f rb r etm k. Lakin obyektiv v  subyektiv 

s b bl r  gör  müxalif qüvv l rin birl m si xeyli mane l r v  ziddiyy tl rl

üzl diyind n bu s yl r bir n tic  vermir. 

Bunu müxalif qurumların özüd  etiraf edir. AXCP ("klassikl r") R yas t

Hey ti partiyanm "Onluq" formatmda keçirildiyi görü l r  qatılmayacagı bar d

h tta xüsusi q rar verib. "Bu format müxalif tin daha da parçalanmasına s b b

olub. Biz hesab edirik ki, hansısa ekstremal situasiyada bürokratik qurumların

yaradılması

n n si özünü do rultmur. "Onluq" formatı yalnız siyasi 

reabilitasiyaya çalı an, c miyy td  heç bir nüfuzu

---