48
kil 19. El n N sibovun
“Avrasiyan n geosiyas mühiti (AB ,
NATO, Rusiya v Çinin qlobal v
regional r qab tl ri fonunda
Avrasiyan n geostrategiyas n (h rbi-
co raf strategiyas n) formala mas :
tarix v mövcud zaman kontekstind n
bax ) adl kitab
Probleml ba
nstitutun Milli t hlük sizlik v erm ni
ara
rmalar öb si t
find n 18 dekabr 2013-cü ild AMEA-n n
nsan Hüquqlar
nstitutunda
“NATO-nun yeni strateji
konsepsiyasi v C nubi Qafqazda t hlük sizlik ça
lar ”
mövzusunda beyn lxalq konfrans keçirilmi dir. Az rbaycan Milli
Elml r Akademiyas n nsan Hüquqlar üzr Elmi-T dqiqat
nstitutu, Az rbaycan Hüquq ünaslar Konfederasiyas v
Avrasiya Hüquq ünaslar Assosiasiyas , NATO-nun ctimai
Diplomatiya Bölm si v Rum niyan n Az rbaycan
Respublikas ndak S firliyinin d st yi il keçiril n t dbiri giri
sözü il Az rbaycan Hüquq ünaslar Konfederasiyas n s dri,
Milli M clisin Hüquq siyas ti v dövl t quruculu u
Komit sinin
dri li Hüseynli, nsan Hüquqlar nstitutunun direktoru Ayt n
Mustafayeva v Rum niyan n Az rbaycan Respublikas ndak
firi Daniel Kristian Çiobanu açm lar. Onlar Az rbaycan n
beyn lxalq t kilatlara getdikc geni nm kd olan
inteqrasiyas ndan söz açm , Az rbaycan–NATO laq
rinin
miyy tind n dan
lar.
49
kil 20. “NATO-nun yeni strateji konsepsiyasi v C nubi
Qafqazda t hlük sizlik ça
lar ” mövzusunda beyn lxalq
konfransda
-nin direktoru Ayt n Mustafayevan n ç
Müzakir
r zaman NATO il Az rbaycan aras nda
kda
n bir s ra aspektl ri traf nda geni fikir mübadil si
apar lm , i tirakç lar müzakir olunan m
il ba t klif v
mülahiz
rini bildirmi
r. T dbird Az rbaycan Respublikas
Prezident Administrasiyas n m sul i çil ri, Milli M clisin
deputatlar , Fövq lad Hallar, Müdafi , Milli T hlük sizlik,
Müdafi S nayesi, S naye v Energetika, Daxili
r v ba qa
nazirlik v komit
rin nümay nd
ri, beyn lxalq t kilatlar n
msilçil ri, aliml r v kütl vi informasiya vasit
rinin
nümay nd
ri i tirak etmi r.
50
kil 21. “NATO-nun yeni strateji konsepsiyasi v C nubi
Qafqazda t hlük sizlik ça
lar ” mövzusunda beyn lxalq
konfrans
Problem 2: Müasir humanitar hüquq v konfliktl r
zaman mülki halinin hüquqlar n müdafi si m
ri
Hesabat dövründ
“Beyn lxalq humanitar hüquqda
silahl münaqi
r dövründ u aq hüquqlar
n müdafi si”
(1.2.1.) mövzusuna
(icra müdd ti 2011-2013) dair elmi-
dqiqatlar, o cüml
n
“C nubi Qafqazda etnik münaqi
r
dövründ u aq hüquqlar n müdafi si (Da q Qaraba
münaqi si timsal nda)” adl i üzr ara
rmalar apar lm
r,
min ara
rmalar
“Silahl münaqi
r dövründ qad n v
aqlar n müdafi sind beyn lxalq hüquq normalar n milli
qanunvericiliy implementasiyas ” m rh
sin daxil edilmi dir.
Bu gün bütün dünya dövl tl rind , xüsus n d silahl
münaqi
raitind olan dövl tl rd qad n v u aq
hüquqlar n
müdafi si müxt lif formalar, mexanizml r, orqan v t kilatlar
rçiv sind h yata keçirilm lidir. T
fl rin h rbi münaqi
51
sas humanitar öhd likl rin
l olundu u raitd daha dal tli
humanist dünya düz nin nail olmaq olar. Humanitar hüquq
normalar na bütün hallarda
l olunmal r. Çünki bu,
riyy tin h yat n v ümumb
ri d
rl rin qorunub
saxlan lmas nda mühüm rol oynay r.
aqlar dövl tin v c miyy tin g
yidir. Ona gör d
onlar n hüquqlar n müdafi si v probleml rinin h lli
günümüzün n aktual m
rind n birini t kil edir. Müasir
qloballa ma raitind u aqlar n hüquqlar n dol un kild
mini konkret bir dövl tin imkanlar xaricind olmaqla, bütün
dünya birliyinin s yl rinin birl dirilm sini t
b edir.
Müasir silahl münaqi
ri xarakteriz ed n t hlük li
tendensiyalardan biri
onlar n i tirakç lar n g ncl
sidir. Bir
çox silahl münaqi
rd m hz g nc insanlar, çox zaman is
aqlar h m birba a kombatant (silahl qüvv
rin t rkibin daxil
olan xs) kimi, h m d dolay
xsl r kimi f al rol oynay rlar. Bu
bax mdan u aqlar silahl münaqi
silahl
sg r kimi d ç
ed bil rl r. Ona gör d silahl münaqi dövründ u aqlar n
hüquqi
statusu
miyy tli d yi ikliy m ruz qal r. Bel ki, silahl
münaqi zaman onlar h m zorak q subyekti, h m d obyekti
ola bil rl r. Statusuna gör subyekt olan u aqlara silahl münaqi
dövründ mü yy n hallarda silah t tbiq edil bil r, obyekt
aqlara is heç bir halda silah t tbiq edil bilm z. Çünki,
subyekt
aqlar silahl münaqi nin bilavasit i tirakç kimi, obyekt
aqlar is mülki halinin bir kateqoriyas kimi n
rd n
keçirilirl r.
1998-ci ild n etibar n BMT Ba Katibinin u aqlar v
silahl münaqi
r üzr ilk xüsusi nümay nd si öz i in ba lam
BMT T hlük sizlik uras bu m
il ba ilk aç q
müzakir
rini keçirmi dir.
Lakin bütün bunlara baxmayaraq bugün yen d silahl
münaqi
r dövründ u aqlar n qar la
v öz h llini
gözl
n çoxsayl probleml r mövcuddur. Bu m qs dl BMT
hlük sizlik uras beyn lxalq humanitar hüquq normalar na