Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Büyüklükleri 24-26 cm kadardır. Dendrocopos leucotos leucotos
türü orta ve kuzey Avrupa formu olarak, Dendrocopos leucotos
lilfordii türü Balkanlar ve Türkiye formu olarak bilinir. Nadir bir kuş
olup olgun ormanlar ile bol cansız odunlara ihtiyaç duyarlar. Üreme
mevsiminde çürümüş ağaç gövdelerinde 7-30 cm derinliğinde yuva
açarlar. 3-5 yumurta bırakırlar ve 10-11 gün kuluçkaya yatarlar.
14. Arı Avcısı Olan Sinekler
Asilidae
Dünya üzerinde 5000’in üzerinde bir çift kanatlı vardır. Değişik
yaşam alanlarında varlıklarını sürdürürler. Uzun bacakları, elips
şeklinde karınları vardır. Büyüklükleri 0.6-4.0 cm arasında
değişmektedir. Arı avcılığı yapan bir çift kanatlıların tümü böcekleri
yiyecek olarak tüketmektedirler. Bazılarının görünümleri arıya
benzemektedir.
Bal arısı yiyen türler şunlardır. Molobratia teutonus, Dasypogon
diadema, Dasypogon teutonus, Stenopogon sabaudus, Echthistus
cognatus, Machimus annulipes, Machimus rusticus, Machimus
fimbriatus, Diogmites missouriensis, Diogmites misellus, Dasylechia
atrox, Mallophora ruficauda, Eicheraz ricnotes, Promachus
vertebratus, Promachus fitchi, Stenopogon inquinatus, Stenopogon
engelhardti, Proctacanthus milbertii, Sarcopogon dispar, Diogmites
angustipennis, Diogmites symmaschus, Asilus rufirentris,
Blepharotes flavus, Dakinomyia spp.
Molobratia teutonus Dasypogon diadema Promachus vertebratus
Kontrol
Genellikle çok fazla problem yapmazlar. Bölgede aşırı miktarda
bir çift kanatlı olması halinde arılık civarındaki toprak sürülerek
böcek larvaları yok edilir.
Örümcekler
Theridiidae ailesindeki örümcek türleri bal arılarını avlayarak
yemektedirler. Bu örümcekler kovanın alt kısmında yaşamaktadırlar.
Bu ailedeki Latrodectus türleri (Latrodectus indistinctus, Latrodectus
hesperus, Latrodectus mactans, Latrodectus geometricus),
Acraearanea tepidariorum, Ctenizidae ve Theraphosidae (tarantula)
105
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
türleri, Peucatia viridars, Phidippus audax, Phidippus johnsoni,
Tetragnatha extensa, Araneus diadematus, Araneus angulatus,
Araneus quadratus, Araneus marmoreus, Nuctenea cormuta,
Nuctenea patagiata, Metepeira salpetaria, Argiope aurantia, Argiope
trifasciata, Argiope bruennichi, Metepeira obesa, Metepeira raji,
Metepeira domiciliorum, Agelene labyrinthica, Aranus trifolium,
Tegenaria domestica, Agelenopsis naevia, Agelenopsis labyrinthica,
Haplodrassus lapidosus, Thomisius onustus, Thomisius rotundatus,
Misumena vatia ve Misumena aleatoria türü arılarla beslenmektedir.
Örümcekler arıcılar önemli bir problem değildir. Ayrıca
örümceklerle mücadele arıcılar için gerçekten zordur. Genellikle
herhangi bir işlem yapmayı gerektirmez.
Yalancı akrepler
Pratemmus minor, Cheridium museorum, Chernes cimicoides,
Ellingsenius sculpturatus, Ellingsenius fulleri, Ellingsenius
ugandanus, Ellingsenius somalicus, Ellingsenius indicus türleri arılar
için zararlıdır. Yalancı akreplere kovan içinde, petekler üzerinde ve
kovanın kuytu yerlerinde rastlanabilmektedir.
Kontrol
Genellikle mücadele yada korunma önlemi almayı gerektirmez.
15. Arıya Zarar Veren Kurbağalar VE Sürüngenler
Kurbağalar, hem karada, hem suda yaşarlar. Bunun için iki
yaşayışlılar (Amfibi) adını alırlar. Kurbağalar, soğukkanlı ve çıplak
derili omurgalı hayvanlardır. Larvaları suda, erişkinleri ise daha çok
karada yaşamaktadır. Nemli ortamlara ihtiyaç duyarlar. Pek çok
türleri geceleri ortaya çıkmaktadır. Kutup bölgelerinde ve Okyanus’ta
bulunan bir çok ada haricinde, dünyanın her yerinde çift yaşayışlılar
görülmektedir. Birçok tür, bol yağmurlu tropikal bölgelerde
görülmektedir. Arıcılıkta önemli olan 3 aile (karakurbağaları
(Bufonidae), ağaç kurbağaları (Hylidae), kurbağalar (Ranidae)) vardır.
Sürüngenler, soğukkanlı, omurgalı ve yerde sürünen
hayvanlardır. Derileri kuru, çok sert pullarla korunmaktadır. Avını
yakalamak için çok hızlı hareket etmektedir. Kurbağa ve
sürüngenlerin yaşam alanları tropikal bölgelerde olmakla birlikte,
106
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
ılıman bölgelerde de hayatlarını sürdürmektedir. Sürüngenlerin içinde
yalnızca kertenkele arı yemektedir.
Birçok kurbağa ve sürüngenler böcek yemektedir. Bu avcıların
pek çoğunun arılarla ilişkileri pek önemli değildir. Daha küçük arı
avcıları için arı iğnesi caydırıcı bir etkiye sahiptir. Daha büyük arı
avcıları ise genellikle arıdan daha büyük avları tercih ederler. Bu
sebeple kurbağa ve sürüngenlerin arıcılık faaliyetinde verdiği zarar
küçüktür. Dünyanın tropikal ve subtropikal bölgelerinde yaşamakta
olan bazı kara kurbağaları, kurbağalar, kertenkeleler arılıklara
saldırmaktadır.
Kurbağalar(Çift Yayışlılar)
Karakurbağalarındaki (Bufonidae ailesi), Bufo cinsi arıcılık için
ciddi bir tehdittir. Akşam karanlığında yada gece vakti, kovan
girişlerinin yakınına gelerek kovanın erişkin arılarını yerler. Sıcak yaz
gecelerinde kovanın arıları kovan girişinde kümelendiğinde çok
sayıdaki arıyı hızlı bir şekilde tüketirler. Şayet arılar dışarıda
kümelenmemiş ise kara kurbağaları kovana doğru zıplayarak, başlarını
kovana vurmakta ve arıları kovan dışına çıkartarak arılarla
beslenmektedir. Bu beslenme faaliyetini devamlı olarak yaptıklarında
arı kolonilerinin gücünde ciddi kayıplar meydana gelmektedir.
Karakurbağalarından arı yiyen tür olarak bilinenleri Bufo
boreas, Bufo marinus, Bufo rangeri, Bufo regularis, Bufo terrestris,
Bufo viridus ve Bufo woohousei’dir. Bunlardan Bufo marinus en çok
zarar verenidir. Amerika tropikal bölgelerinin doğal büyük kara
kurbağasıdır. Büyük kara kurbağası, Dünyanın birçok yerinde tarım
zararlısı olan böceklerin kontrolünde etkilidir. Bufo marinus, bugün
Antil’ler, Avustralya, Fiji, Havai, Yeni Guyana, Filipin’ler, Ryukyu
adası, Tayland, birçok Pasifik adaları ve Bermuda’da mevcuttur. Bu
yerlerde arı kolonilerine zarar vermektedir. Gece arılıklara gelerek
arıları yemektedir.
Bufo bufo bir Avrupa türü olup, Asya’dan Pasifik okyanusuna
kadar yayılmıştır. Kovan girişindeki arılarla beslenir. Kuzey
Afrika’da Bufo viridis, Güney Afrika’da ise Bufo rangeri ve Bufo
regularis arıları avlamaktadır. Kara kurbağaları ırmak kenarına gelen
arıları yemektedir.
Bufo marinus Bufo bufo Bufo viridis
107
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Avustralya’da bir Bufo marinus türü kara kurbağasının, bir
gecede 100–500 arı yediği tespit edilmiştir. Bir çalışmada ise bir
büyük dişi Bufo bufo’nun bir saat içinde 32 adet arı, 9 gecede ise 95
arı ile yediği görülmüştür. Bir arılıktan toplanan kara kurbağalarının
(Bufo boreas) bağırsakları açıldığında her birinde ortalama 23.3 arı
bulunmuştur. Diğer bir vakada ise 36 kovanlık bir arılıktan toplanan
215 adet Bufo marinus’un midelerinde her hafta 30.000’den fazla arı
olduğu görülmüştür. Bu da yaklaşık olarak bir arı kolonisi demektir.
Karakurbağasının arılara verdiği zararlı etki mahalli bir bölgeyle
sınırlı kalmaktadır. Dolayısıyla arıcılığa verdiği zarar küçüktür.
Değişik ülkelerde arıların yaptığı zarar çok değişmekle birlikte
genellikle önemli bir zarar yapmazlar. Kuzey Amerika’da yapılan
incelemelerde, kara kurbağalarının arılara verdiği zarar, yalnızca
Arizona ve Havai’de eyaletlerinde önemli bulunmuştur. Buna ilaveten
sadece Arizona’da arılara zarar veren omurgalılar içinde ikinci sırada
değerlendirilmiştir.
Türkiye’de Bufo viridis (gece kurbağası) ve Bufo bufo (siğilli
kurbağa) türü karakurbağalar mevcuttur. Diğer türlerin henüz
görülmemiş olmasının nedeni, tüm Türkiye’nin yeterince aranmamış
olması olabilir.
Kurbağalar (Ranidae ailesi, Rana cinsi) ve ağaç kurbağaları
(Hylidae ailesi, Hyla cinsi) arı avcıları olarak tanınmaktadır.
Amerika’da Rana catesbeiana, Polonya’da Rana esculenta,
İngiltere’de Rana temporaria, Tayland tanımlanmamış Rana ve Hyla
türleri, Kuzey Amerika’da Hyla cinerea türleri arı avcıları olarak
bilinmektedir.
Türkiye’de Hylidae(ağaç kurbağalar) ailesi ve Ranidae(su
kurbağaları) ailesine ait birçok kurbağa türleri vardır. Hyla savignyi
(yeşil kurbağa), Hyla arborea (ağaç kurbağası), Rana holti (Toros
kurbağası), Rana levantina (Levanten kurbağası), Rana dalmatina
(çevik kurbağa), Rana macrocnemis (Uludağ kurbağası) ve Rana
ridibunda (ova kurbağası) Türkiye’de yaşamaktadır.
Yeşil kurbağa Uludağ kurbağası Ova kurbağası
Arıların iğnesi kurbağalar (çift yaşayışlılar için) güçlü bir
caydırıcıdır. Genç ve tecrübesiz karakurbağaları arılara
saldırdıklarında birkaç arı iğnelemesinden sonra arılardan kaçınmayı
108
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
öğrenmektedir. Ancak arı iğnesi karakurbağalarını kovan girişlerinde
avcılık yapmaktan tam olarak caydıramamaktadır.
Sürüngenler
Sürüngenler içinde sadece kertenkeleler arı yemektedir.
Tropikal, subtropikal ve ılıman bölgelerde yaşarlar. Kertenkelelerin
arı ailelerine verdiği zarar çok azdır. Tropikal bazı yörelerde öneme
sahip olması istisnai bir durumdur. Kertenkelelerden Calotes
mystaceus, Calotes emma ve Hemidactylus frenatus türleri bal arısı
kovan girişlerinde beslenir. Arıların kovanlarını savunma çabaları
kertenkeleleri vazgeçirmez.
Cnemidophorus sexlineatus türü kertenkele kovan girişlerinde
bal arılarını yer. Arıcılıkla çalışanların Kuzey Amerika’da yaptıkları
çalışmada, "daima az önemli" olarak kabul edilmiştir.
Mabuya quinquentaeniata türü kertenkeleler, arılar su içerken
arıları kapar. Zimbabve, Hindistan ve Umman’da kertenkeleler bal
arılarını avlar. Umman’da 1985 – 1986 yılları arasında 2 yıl süreyle
yapılan çalışmada, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları hariç yılın her
döneminde arıcılığın kertenkelelerden kaynaklanan bir problemi
olduğu görülmüştür. 1985 yılında kaydedilen bal arısı zararlılarının %
7.2’si kertenkelelerden meydana gelmiştir. 1986 yılında ise bu oran %
9 olarak kaydedilmiştir.
Birçok kertenkelenin başlıca besin kaynağı böceklerdir. Bazı
karıncaları, farklı böcekleri ve bitkileri yiyerek beslenir. Brezilya’daki
Tropidurus spp. türü kertenkelelerin bağırsaklarında Apidae,
Halictidae ve Megachilidae ailesine ait arılar keşfedilmiştir.
Holbrookia maculata maculata’nın bağırsaklarında Andrenidae
ve Halictidae ailesinden arılar, Sceloporus undulatus thayerii’nin
bağırsaklarında halictidae ailesinden arılar bulunmuştur. Kertenkelerin
arı avcılığı yapmaları tüm kertenkeleler için geçerli değildir. Bu
nedenle arı kovanlarına zarar veren türleri tespit etmek için kovan
çevrelerinde görülen kertenkeleleri izlemek lazımdır.
Kontrol
Arıcılar kovanlarını toprak seviyesinden 60 cm yukarı koyarak
karakurbağalarından koruyabilir. Çünkü karakurbağaları en fazla 45
cm yükseğe zıplayabilir. Gözenekli tellerle arılık çevrilerek arılar
korunur. Karakurbağalar gece avlanır yada yakalanır. Koloniler
109
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
birbirine yakın olarak daire biçiminde ve kovan girişleri içe bakacak
şekilde yerleştirilir. Böylece karakurbağaları kovan girişlerine
ulaşamaz. Arıcılar bu uygulamayı yapmak istemez ve uğradıkları
zararda ciddi ise kovanlarını başka bir yere nakletmelidir.
16. Diğerleri
16.1. Yakı Böceği (Meloe variegatus)
Meloidae ailesine bağlı olan yakı böceği arıcılık için zaman
zaman problem olabilmektedir. Yurdumuzda en önemli arı zararlısı
türler Meloe variegatus, M. proscarabeus, M. cavensis ve M. vilaceus
olarak bilinmektedir. Bunların dışında da birçok Meloe türleri
olmasına karşın şu ana kadar arılara zarar verdiğine dair bir bilgi
mevcut değildir.
Erginlerin uzunluğu ortalama 22-30 mm olup erkekler dişilerden
daha küçüktür. Abdomen, baş ve toraksa kıyasla daha geniş ve
uzundur.
Meloe variegatus Meloe
cavensis
Meloe
vilaceus
Yakı böcekleri Akdeniz, Ege, İç Anadolu, Karadeniz
bölgelerinde görülmektedir. Böcek ergin döneminde bitkilerle
beslenmektedir. Kovanlarda daha çok birinci dönem larvalara
rastlanmaktadır. Yakı böcekleri ilkbaharda çiftleştikten sonra toprağın
5-6 cm altına inerek yumurtalarını bırakırlar. Ortalama 3 hafta sonra
birinci dönem larvalar topraktan çıkarlar. Sıcak bölgelerde larvaların
görülmesi daha erken olmaktadır. Yakı böceğinin larva gelişmesinde 7
dönem vardır. Birinci dönem larvalara Triongulinn yada üç tırnakk
denilir.
Çiçekler üzerine çıkan birinci dönem larvalar buraya gelen
arılara tutunarak kovana girerler. Larvalar, 3 çift bacaklı olup çok
hızlı hareket ederler. Arının hemolenfini emerek beslenirler. İkinci
dönem larva, bal, polen, arı yumurtası ve arı larvası ile beslenir. 3.
dönem larva olduğunda kovanı terk etmektedir.
Yakı böcekleri, ilk dönemlerinde ergin arılarda dış parazit
olarak yaşarlar. Arıların abdomen ve bacaklarındaki kitinsel kısımlar
arasındaki korumasız bölgelerden deriyi delerek arının hemolenfiyle
beslenirler. Bu nedenle birinci dönem larvalarla enfeste arılar
huzursuzdur. Larvayı atabilmek için zıplama ve çırpınma hareketleri
110
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
yaparlar. Yürüyüşleri dengesiz ve kramp girmiş gibi kasılma
hareketleri görülür. Yoğun enfeste kolonilerde bir arı üzerinde 4-6
yakı böceği larvasına rastlanabilmektedir. Arılar ölmekte yada
ölmeyen arıların savunma sistemleri zayıflamaktadır. Kovan içindeki
birinci larvalara karşı varroa ilaçlamasında kullanılan ilaçlar
denenmelidir.
16.2. Kulağa kaçan (Folicula auricularia L.)
Halk arasında kulağa kaçan, kıskıç yada kıskaçlı böcek olarak
bilinmektedir. Ülkemiz her yerinde
görülmektedir. Sıcak bölgelerde
daha çok görülmektedir. Erginleri
11-15 mm civarındadır. Kanatları
olmasına rağmen çok ender uçarlar.
Gündüzleri ağaç kabukları, çatlak
ve yarıklarda saklanır, geceleri ise
kovanlara girerler. Dişi kulağa
kaçan çiftleştikten sonra toprak altına yumurtlar. Yumurtadan çıkan
nimfler yaklaşık 2-3 ayda ergin hale gelir.
Kulağa kaçan böceği, çoğunlukla sebze, çiçek, meyve ve süs
bitkileri ile beslenmektedir. Kovanlara girdiklerinde arı larvaları, ölen
arıların yumuşak dokuları, balmumu ve bal yemektedir. Böcek, zayıf
kovanlara girmekte ve bir kovandan diğerine girerek hastalık
etkenlerini bulaştırmaktadır.
Mücadelede böceklerin saklandığı çöp yığınları, taş yada tahta
parçaları kaldırılmalıdır. Yoğun olduklarında arılık çevresindeki
toprak sürülmelidir. Bir kap içine ezilmiş meyve parçaları konarak
buralara gelmesi sağlanır. Daha sonra gelenler yok edilir. Başka bir
yöntemde, arılık civarında belli yerler zehirli yemler konulmasıdır. Bu
işlemi yaparken arıların zarar görmemesine dikkat etmelidir.
16.3. Peygamber devesi (Mantis religiosa L.)
Peygamber devesinin uzunluğu 4-8 cm kadardır. Çekirge,
kelebek, sinek ve arılar besinleri arasındadır. Ergin peygamber devesi,
sonbaharda kovan giriş deliğindeki işçi arılara saldırır. Ön bacakları
ile arının iğnesi kendisine ters yönde olacak şekilde yakalar. Bir günde
ortalama 8-10 işçi arı yiyebilir. Arının yumuşak dokularını
yemektedir. Baş, kanat ve bacakları yemez.
111
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
16.4. Fare ve Sıçanlar
Fare ve sıçanlar, bal arılarına zarar vermektedir. Depolanmış bal
arıcılık malzemelerine ev sıçanı (Rattus rattus) ve Göçmen sıçan
(Rattus norvegicus) önemli zarar verebilmektedir. Fareler, arılı
kovanların giriş deliğinden girmektedir. Kovan taban tahtasını
kemirerek kovan içine girebilir.
Ev faresi (Mus musculus), tarla faresi (Microtus spp.) ve orman
sıçanı (Apodemus spp.) zayıf kovanlara girerek yuvalanmakta,
petekleri kirletmektedir. Fare ve sıçanlar bal, polen ve arılarla
beslenmektedir. Kovan içinde olan bal mumu, petek ve diğer arıcılık
malzemeleri kullanılamaz hale gelmektedir.
Kovan uçuş tahtası üzerinde fare ve sıçan dışkılarının görülmesi
ve çerçevelerde kemirme izlerine rastlanması halinde gerekli önlemler
alınmalıdır. Mücadelede fare ve sıçanlara karşı zehirli buğday
kullanılmaktadır. Fare ve sıçan deliklerinin giriş deliklerine zehirli
buğday bırakılır.
16.5. Örümcekler
Tüm örümcekler etçil olup böceklerle beslenirler. Arı zararlısı
olan türler Epeira angulata, Epeira cornuta, Agelena labyrinthica ve
böğürtlen örümceği (Argiope aurantia)’dir. Bu örümceklerin dışında
da bölgelere göre değişik derecede zararlı olan birçok örümcek türleri
mevcuttur.
Örümcek ağını örerek avını beklemeye başlar. Ağa takılan
böcek yada arıya zehir enjekte ederek öldürürler. Kovan çevresinde
görülen örümcek ağları bozulmalıdır. Arılara etkisiz ilaçlar
kullanılarak yuvalar ilaçlanmalıdır.
16.6. Kirpi
Kirpiler, akşamları besin aramaya çıkarlar. Yılan, kertenkele,
fare, böcek ve solucan yerler. Arı kovanlarının giriş deliğinin önüne
gelerek kovan tahtasına tırnakları ile vurarak dışarı çıkan arıları yerler.
Kirpi zararından korunmak için kovanların 30-40 cm yükseklikte
olması yeterlidir.
16.7. Ayı
112
Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Ayılar, meyve, bitkisel besinler, hayvanlar, böcek larvaları ve
bal ile beslenirler. Bazen yüksek ormanlık bölgelerde kovanları
parçalayarak içindeki bal ve yavrulu petekleri yerler. Bir defa arılığa
dadanan ayı zaman zaman arılığa gelerek bal yemek ister. Kovanlara
verdiği zarar çok fazla olabilir. Ülkemizde ayı avlamak yasak
olduğundan arılığın etrafı elektrikli telle çevrilmelidir. Ayrıca arılık
olan ışıklandırılmalıdır. Bunun için bir akü kullanılarak ampulla
aydınlatmak veya gemici feneri kullanmak lazımdır. Doğu Karadeniz
bölgemizde arıcılarımız kovanlarını ağaçların yüksek yerlerine
çıkararak ayı zararından korumaktadır. Diğer bir yöntemde ise,
kovanlar yaklaşık 4 metre yüksekliğinde tablalar üzerine konulmakta
ve bu tablalara iniş çıkış seyyar merdivenlerle yapılmaktadır. Böylece
ayılar kovanlara erişememektedir.
113
Document Outline - Çözelti
- Kumafos
- 13.3. Ağaçkakangiller (Picidae)
Dostları ilə paylaş: |