Ari hastaliklari

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Serolojik teşhis için ELISA testi kullanılır. ELISA testi oldukça 
pratik   bir   yöntem   olup   enfeksiyon   düzeyi   %5   ve   daha   yüksek 
olduğunda çok güvenilirdir.  Enfeksiyon düzeyi %5’in altında olduğu 
durumlarda çok fazla sayıdaki  arıların toraksları incelenmelidir.
Genel diseksiyon metodunda, baş vücuttan ayrılır. Daha sonra 
protoraks   uzaklaştırılır.   Toraksın   kalan   parçası   %10’luk   potasyum 
hidroksit’e   konarak   37˚C’de   24   saat   bekletilir.   Mikroskop   altında 
muayene edilmektedir.
Dirençli arılar :  Arı kolonilerinde A. woodi’ye duyarlılık çok 
değişkendir   Brother Adam, genetik olarak Acarapis’e dirençli olan 
Buckfast ırkını geliştirmiştir. Anadolu arısı doğal olarak A. woodi’ye 
dirençlidir.
Kimyasal   Kontrol   ve   Mücadele   :  Trachea   akarıyla   enfekte 
kolonilerde  ağır kış kayıpları meydana gelmektedir.  En kolay çözüm 
kimyasal   kontroldür.   Mentol   dumanının   miticidal   özelliği   vardır. 
Mentol 15.5ºC–35 ºC arasında uygulanır. Tedavi için 50 gr. mentol 
kristali  çevre sıcaklığı 26.5 ºC sıcaklığa kadar peteklerin üst kısmına, 
26.5  ºC’nin  üzerindeki  sıcaklıkta  kovan  dip  tahtası  üstüne  konarak 
14-28 gün kovan içinde bırakılarak trachae akarıyla mücadele edilir. 
Mentol uygulaması esnasında kovanda bal olmamalıdır. 
Formik asit dumanı erişkin trachea akarını öldürür. Akarapis’in 
yaşam   süresi   yaklaşık   2   hafta   olduğundan;   tekrarlayan   formik   asit 
uygulamaları   4   gün   yada   1   hafta   arayla   2   hafta   süreyle 
kullanılmaktadır. Yoğun kimyasal ilaç uygulansa da bazı arılarda canlı 
akarlar barınmakta ve bunlar kovan içindeki diğer arıları tekrar enfeste 
etmektedir. Formik asit ve diğer mitisidler işi arılar ve ana arılar için 
zehirleyici olabilir. Formik asit ve mentol’ün her ikisinin dumanlarını 
uzaklaştırmak   için   aşırı   yelpazeleme   ve   arılar   arasındaki   davranışı 
bozarak   itileme   hareketi   yapmalarına   neden   olur.   Tedavi   süresince 
arılar arasında karışıklığa ve bal üretiminin   azalmasına sebep olur. 
Problemlerden   daha   önemlisi,   tedavinin   uzun   süreli   sağladığı 
faydalardır.   Tedavi   edilmeyen   koloniler   çoğunlukla   soğuk   kış 
döneminde   ölür.   Uygulamalar   esnasında   duman   derimizle   temas 
etmemeli ve solunmamalıdır.  Bu hususa dikkat etmelidir.
83

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Kimyasal   Olmayan   Kontrol   ve   Mücadele   :  Ergin   bal 
arılarındaki   trachea   akarları   ısıyla   öldürülebilir.     Ergin   arılar   39   - 
48˚C’lik ısıya maruz bırakıldığında, birçok ölmüş ergin ve immature 
akarlar görülürken, arılarda bir zarar   verici etkisi olmamıştır. Buna 
karşın   42˚C’de     saat   tutulduğunda   akarlar   daha   hızlı   ölmüş   fakat 
arılarda   da   aynı   etkiyi   yapmıştır.   Isı   uygulamalarının   arazideki 
kolonilere   uygulanması   pratik   değildir.   Genç   ve   yüksek   üreme 
kabiliyetli genç ana arı, akarapisten zarar gören koloninin ilkbaharda 
tekrar   toparlanmasında   etkilidir.   Genç   işçi   arıların   büyük   sayılarda 
olmaları halinde onlardan bazıları enfestasyona yakalanmaz.
10. Lepidoptera’lar
Birçok   güveler   bal   arılarının   bal,   polen   ve   bal   mumuna 
saldırmaktadır. Bu grupta büyük bal mumu güvesi Galleria mellonella, 
küçük balmumu güvesi Achroia grisella ve daha birçok tür   vardır. 
Diğer   türler   Indianmeal   moth   (Plodia   interpunctella),   Akdeniz   un 
güvesi   (Anagasta   kuehniella),   driedfruit   güvesi   (Vitula   edmandsae 
seratilineela), death’s head güvesi (Acherontia spp.)’dir. Bombus arısı 
bal   mumu   güvesi   (Aphomia   sociella)   bazen   bal   arısı   kolonilerinde 
rastlanılmaktadır.
10.1. Büyük Bal Mumu Güvesi
Bal mumu güvesi, petek güvesi, arı güvesi, mumu kurdu, büyük 
bal   mumu   güvesi     gibi   birçok   değişik   isimle   tanınan   Galleria 
mellonella larvaları,  petek ve balda önemli zarar yapmaktadır. Büyük 
bal   mumu   güvesi   sarımsı   boz   renkte,   orta   büyüklükte   bir   güvedir. 
Çoğunlukla anasız, zayıf kovanları, depodaki boş petekleri ve sönmüş 
kovanların boş peteklerini tercih eder.  
Zayıf bal arısı kolonilerinde 
Galleria mellonella’nın artık ve ağlarından dolayı yavru üretiminde 
zayıflama, bal ve polen azalma ve sıcak havalarda kovan sönüşleri 
meydana   gelmektedir.   Bal   arısı   kolonilerinde   gıdasızlık,   ana   arının 
olmayışı, varroa, pestisid zehirlenmesi ve diğer hastalıklar nedeniyle 
güve   gelişebilmektedir.   Büyük   balmumu   güvesi   tüm   Dünya’da 
yaygındır.   Galleria mellonella rakımı yüksek olan yerlerde az zarar 
yapmakta yada hiç zarar yapmamaktadır. Güve ülkemizin sıcak ve 
ılıman   iklime   sahip   yörelerinde   görülmektedir.   Daha   çok   Ege, 
Marmara ve Karadeniz bölgelerinin   düşük rakımlı yerlerinde ciddi 
zarar   yapmaktadır.   1000   metrenin   üzerindeki   yükseklikte   varlığı 
azalır, 1500 metre üzerindeki yüksek bölgelerde varlığını sürdüremez.
84

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Büyük balmumu güvesi (Galleria mellonella)
Morfoloji : Yumurtadan yeni çıkmış Galleria larvası kremimsi 
beyaz renktedir. İlerleyen dönemde larvanın dorsal ve lateral kısımları 
gri, koyu gri renk almaktadır. G. mellonella larvası, petekleri enfeste 
eden en büyük Lepidoptera’dır. Uzunluğu 28 mm varabilmektedir. 
Büyük bal mumu kokonları genellikle beyaz renktedir. Bazıları 
tamamen koyu dışkı parçaları ile kaplanmaktadır. Kokonlar genellikle 
12-20 mm uzunlukta ve yaklaşık 5-7 mm  genişliğindedir. Son dönem 
larva,   beslenme   bölgelerinden     göç   ederek   çerçeveler   üzerinde   ve 
kovanın   iç   yüzeyinde   kokonları   örerler.     10   çerçeveli   Langstroth 
kovanında  ortalama 250 normal büyüklükte larva gelişebilmektedir. 
Erişkin dişiler yaklaşık 20 mm.ye varan uzunlukta, ağırlıkları 
169 mg kadardır. Erkekleri oldukça küçüktür. Erkek güveler daha açık 
renkleri   ve     kanat   kenarlarının   görünümleriyle   dişilerden 
ayrılmaktadır. Dişinin lamial palp’leri öne doğru uzanmaktadır.   Bu 
hal başa gaga benzeri bir görünüm vermektedir.  Her iki cinsiyette de 
kanatların   ön   üçte   ikisi   daha   koyu   renktedir.     Fakat   arka   1/3’te 
düzensiz açık ve koyu renkli alanlar, çizgi ve yamuk şekiller halinde 
serpilmiş halde görülmektedir. Sırttan bakıldığında, toraks ve baş açık 
renktedir.   Erkek   ve   dişinin   rengi   ve   büyüklüğü   çok   farklıdır.     Bu 
durum   larvanın   beslenmesiyle   ilgilidir.   Larvalar,   bal   mumunda 
büyüdüğünde   erişkinler   gümüş   beyaz   renkli   olmaktadır.   Larvalar, 
petekli   çerçevelerde   büyüdüklerinde   ise   erginlerin   renkleri 
kahverenginden   griye   hatta   siyaha   değişmektedir.   G.   mellonella 
larvaları   zayıf   yiyecek   ve   düşük   ısıda   gelişmişse,   ergin   büyük 
balmumu   güveleri   küçük   bal   mumu   güvelerinden   daha   küçük 
olabilmektedir.
Biyoloji : 
Gelişmesinde 4 dönem oluşmaktadır. Yumurta, larva, 
pupa   ve   ergin   dönemleri  vardır.
Büyük  bal  mumu   güvesinin   yaşam 
siklusu 4 haftadan 6 aya kadar sürebilmektedir.  Erişkin güve gıda ve 
85

---