Международный
научный
журнал
№
3
(100),
часть
1
«
Научный
импульс
»
Октябрь
, 2022
541
ANDALUSIYANING FATH ETILISHI
Xolmatov Shukurillo Ziyovidin o`g`li
Farg`ona davlat universteti Tarix fakulteti magistranti
Annotasiya
:
Mazkur maqolada Andalusiyaning hududi,arablar tomonidan fath
etilishi,manbalarda qachondan Al-Andalus degan nom bilan atalishi,shimoliy Afrikaning
egallanishidan boshlab,o`sha davrdagi arab xalifaligidagi siyosiy vaziyat haqida bayon
qilingan.Bundan tashqari Andalusiyani fath etilishida Toriq ibn Ziyodni o`rni,uning harbiy
mahorati,shuningdek Andalusiyadagi arab bosqinigacha bo`lgan davrda siyosiy
vaziyat,Umaviylar va Abbosiylar o`rtasidagi toj-u taxt uchun kurash bayon
qilingan.Andalusiyada ilm-fanning taraqqiy etishi haqida ma`lumotlar keltirilgan.
Kalit so`z va iboralar
:
Andalusiya,arab xalifaligi,Shimoliy Afrika,Ispaniya,Toriq ibn
Ziyod,barbarlar,umaviylar,abbosiylar,ilm-
fantaraqqiyoti,islom
dini,
musulmonlar,
hukmdorlar, masjidlar, yevropa.
Andalusiya (isp. Andalucía, arab. سلدنلأا
)hozirgi zamonaviy Ispaniyaning janubiy, eng
serhosil viloyati, avtonom hududdir. Markazi
–
Sevilya shahri. Andalusiya nomining kelib
chiqishi aniqlanmagan.Lekin bir qancha ilmiy nazariylar o`z tahminlarini bildiradi.
41
Arablar
8-asr avvalida Pireney yarim
orol
katta qismini egallagach, oʻsha joylarni Andalusiya (al
-
Andalus) deb ataganlar. Andalusiyada qadimda Iberlar yashagan. Andalusiyada
finikiyaliklarning manzilgohlari (koloniyalari) [Gades (Kadis), Korduba (Kordova),
Malaka
(Malaga) va boshqa], soʻngra
karfagenliklarning manzilgohlari boʻlgan. Ispaniyada Rim
hukmronligi davrida A. Betika (Rim provinsiyasi) hududiga kirgan.
Arablar hukmronligi
oʻrnatilgan davrda Andalusiya 4 ta qirollik (amirlik) –
Xaen, Kurtuba,
Sevilya, Gʻarnataga
boʻlingan.
42
Toponim al-Andalus birinchi bo'lib 716 yilda Iberiya yangi musulmon hukumati
tomonidan zarb qilingan tangalardagi yozuvlar bilan tasdiqlangan. Ushbu tangalar da, ikkita
tilda ham yozilgan Lotin va Arabcha. Ismning etimologiyasi "al-Andalus"deb bitilgan.
43
711-yilda Shimoliy Afrika arablari Gibraltardan o`tib, Ispaniyaga bostirib kirdilar va uch
yil davomida janubiy va markaziy viloyatlarni egalladilar, bu hududlarni Al-Andalusiya deb
atadilar. “Andalusiya” janubiy mintaqa dega
n ma`noni anglatadi va u yerda hozirga qadar
arablar ta`siri sezilib turadi
44
. Andalusiya janubi-g`arbda Atlantika okeani, janubi-sharqda
O`rtayer dengizi bilan o`ralgan, janubda Gibraltar bo`g`ozi uni Afrika qit`asidan
ajratib
41
Wikipediya.org internet elektron ensiklopediyasi
42
O`sha manba
43
Maykl L. Bates (1992). "Ispaniyaning Islomiy tangalari". Jerrilynn D. Dodds (tahrir). Al-Andalus: Islomiy Ispaniya
san'ati. Metropolitan San'at muzeyi. p. 384
44
Лалагуна
Х
.,
Испания
:
История
страны
.
–М
.:
Издательство
Мидгард
, 2009,
ст.
329.