Adrenalgonad indb

105
ADRENAL VE GONADAL HASTALIKLAR KILAVUZU 2011
arasında yer değiştiriler. İngüinal testisler ingüinal kanalda yerleşmiş olup, ektopik testisler normal 
iniş yolu dışında tesbit edilen testislerdir. 
Testisler hasta ayakta iken palpe edilmelidirler, palpe edilemiyor veya zor ediliyorsa supin poszisyon-
da muayene yapılabilir. Kremasterik refl ekse neden olup testisleri yukarı kaçırmamak için ortamın 
soğuk olmasından ve hastayı irrite etmekten kaçınmak gerekir. Palpe edilemeyen testislerde USG, 
manyetik rezonans inceleme (MRI) veya anorşiyi ekarte etmek için anti-Mülleryen hormon (AMH) 
veya HCG testi yapılmalıdır. 
c) Vaz deferensler
Vaz deferenslerin gelişmemesi obstrüktif tipte azospermiye neden olabilir. Bu tip azospermi infertilite 
kliniklerine başvuran erkeklerin %2’sine bulunmaktadır. Tanı için cerrahi eksplorasyon gerekebilir. 
d) Epididimler
Normalde testislerin posterolateralinde yerleşmiş yumuşak bezdir, distal obstrüksiyonunda kistik 
distansiyon gelişir. Gonore ve epididimite bağlı obstrüksiyonda üzerinde sertlik palpe edilir. Sperma-
tosel gergin, elastik, küresel oluşumlardır. Ağrılı epididim şişlikleri infl amasyonu, yumuşak tümöral 
oluşumlar tüberkülomu düşündürmelidir.
e) Pampiniform pleksus
Pampiniform venöz pleksusun dilatasyonu ile karakterize olan varikosel, sıklıkla sol tarafta ortaya 
çıkar. Hasta ayaktayken palpe edildiği gibi, Valsalva manevrası sırasında karın içi basıncın artmasıyla 
venlerde dilatasyon olduğunda daha belirginleşir. 
f ) Prostat ve seminal veziküller
Rektal muayenede prostat düzgün yüzeyli at kestanesi şekli ile palpe edilir. Hipogonadizmde bu 
organ küçük kalır. Hamur gibi yumuşak yoğunluğu prostatite, bütün halinde düzgün büyümesi be-
nign hiperplaziye, düzensiz ve sert nodül palpasyonu prostat kanserine işaret eder. Prostat ve seminal 
veziküllerin detaylı tetkiki transrektal USG ile yapılır. 
g) Vücut oranları, iskelet yapısı ve yağ dağılımı
Androjen eksikliğinde epifi zlerin kapanması gecikeceğinden ve uzun kemikler insülin benzeri bü-
yüme faktörü (IGF-1) ve diğer büyüme faktörleri sayesinde uzayacağından önükoid yapıda uzun 
ekstremitelere sahip bir vücut yapısıyla karşılaşılır. Üst ekstremite (kollar arası mesafe) boydan en 
aşağı 5 cm uzundur, ayrıca bacak boyu da gövdeden daha uzundur. Böylece oturur pozisyonda boy 
kısa, ayakta ise uzun olarak değerlendirilir (Oturan cüce, ayakta duran dev). Sağlıklı bir erkekte üst 
segmentin (baş-pubis) alt segmente (pubis- zemin) oranı 1’in üstündeyken bu hastalarda 1’in altın-
dadır. Normalde 2 kol arası mesafenin boya oranı ortalama 0.96’dır. Patolojiye tiroid ve büyüme 
hormonları da eklenmişse boy kısadır, ama bu durumda da ekstremite oranları aynıdır. Androjen 
eksikliği puberte sonrası ortaya çıkmışsa vücut oranları değişmez ama kas atrofi si görülür. 
Uzun süreli androjen eksikliğinde osteoporoz, lumbago, vertebralarda eğrilik, kalça ve femur boynu 
kırıkları görülebilir. Cilt altı yağ dokusu artmadan kadın tipi yağ dağılımı görülür, kalça ve alt abdo-
men yağlanması artar, vücut kas kitlesi azalır.

---

106
ADRENAL VE GONADAL HASTALIKLAR ÇALIŞMA GRUBU
h) Ses, koku algılaması, saç, deri değişiklikleri
Puberteden önce hipogonadizm gelişmişse, larinks gelişimi de geri kalacağından, erkek ses tonu oluş-
maz. Alın saç çizgisi düz kalır, sakal çıkmaz veya az çıkar. Pubik kıllanma kadın tipinde veya düz 
hat şeklindedir. Şakaklarda saç dökülmesi veya androjenik kellik ortaya çıkmaz. Sekonder seksüel 
kıllanma ve vücut kılları azalır. 
Ağız çevresi ve göz etrafında ince kırışıklıklar belirir, yağ bezlerinin uyarımı azaldığından cilt kuru-
dur. Ciltte kan dolaşımında azalma nedeniyle hastalar solukturlar. Hiposmia ya da anosmia varlığın-
da Kalmann sendromu akla gelmelidir. 
i) Jinekomasti
Erkekte meme bezlerinin aşırı gelişimidir. Göğüsler dokunmakla hassas olabildikleri gibi genellikle 
bulgu vermezler. Normalde pubertede sıklıkla jinekomasti görülür ve 2-3 yılda kaybolur. Yaşlanan 
erkekte de görülebilir. Birlikte küçük sert testislerin varlığı Klinefelter sendromunu düşündürmelidir. 
Androjen eksikliğinde mevcuttur. Hiperprolaktinemideki jinekomasti, hormonun kendisinden çok 
hipogonadizme bağlıdır. 
Jinekomasti hızlı gelişmişse testis tümörü akla gelmelidir. Karaciğer sirozu, böbrek yetmezliği, hiper-
tiroidizm ve bazı ilaçlar jinekomastiye neden olabilir. 
3) Semen analizi
Hastanın değerlendirilmesi için en az 2 semen analizi gerekir. 2-3 günlük perhiz sonrası alınır. Mas-
turbasyon sonrası veya sperme zararlı olduğu bilinen lateks kauçuk gibi maddeler içermeyen özel 
kondomlar kullanılarak toplanabilir. Bir saat içinde incelenmesi gerekir. Eğer transportu gerekiyorsa 
vücut ısısına yakın tutulması gerekir (Gömlek cebi gibi). Azospermi tanısı için 3000 hızda 15 dakika 
santrifüjden sonra hiç sperm hücresinin görülmemesi gereklidir. Semen analizinin minimal standart-
ları Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2. Semen analizinde yeterlilik için minimal standartlar:
Ejekülat 
volümü 
  1.5-5.0 
ml
Sperm 
dansitesi 
  >20 
milyon/mL
Motilite 
 
   > 
%50
İleri hareket 
 
 
> 2.0 (0-4)
Morfoloji  
 
 
> % 14 normal morfoloji
ve
Önemli sperm aglütinasyonu yok
Önemli piyospermi yok
Hiperviskozite yok
Semen analizi sırasında incelenen ek parametreler şunlardır:
a)  Renk: Normalde opal karakterde grimsi renktedir.
b)  Koagülasyon: Bu olay ejekülasyondan hemen sonra olur.
c)  Likefaksiyon: Ejekülasyondan 5-30 dakika sonra olur.
d)  Viskozite: Bu parametre koagülasyon ve likefaksiyon olduktan sonra semenin yoğunluğu ile 
ilgilidir. Eğer semen damla damla akıtılabiliyorsa vizkozite normaldir.

---