Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may 2015-ci il
32
temperaturu -5
0
C-dən aşağı olmamalıdır. EKPQ-da istifadə olunan bütün elektrik avadanlıqları
eleqaz izolyasiyalı avadanlıqlardan ibarətdir.110və 220 kV-luq EKPQ-un yuvaları neytralı torpaqlanmış
üçfazlı cərəyan şəbəkələrində normal və qəza rejimləri üçün hesablanıb və aşağıdakı nominal cərəyanlara
malikdir. Məsələn,yığma şin 1600A; çıxan xətlər-1250A; qisa qapanma zamanı açma cərəyanı-
40kA; elektrodinamiki dayanıqlığı -127.5kA torpaqlamalar istisna olmaqla EKPQ-un bütün
elementleri üçün 3-saniyədə termiki dayanıqlığı 50kA;torpaqlama üçün 1-saniyəlik dayanıqlıq
50kA;20
0
C dərəcədə ЯЭ-110 açarında eleqazın təzyiqi 0.6Mpa vəЯЭ-220kV açarlarda isə 0.45Mpa ,
gərginlik transformatorunda –ЯЭ-110 TH-0.4Mpa , EKPQ-un digər bütün elementlərində
0.25Mpa.Avadanlıqları eleqazla doldurma zamanı maksimum təzyiq +20
0
C –də ЯЭ-110 açarı üçün
0.65MPa və ЯЭ-220 üçün 0.5Mpa, gərginlik transformatorunda 0.45Mpa və
digər elementlərdə
0.3 Mpa qədər olmalıdır.Sadalanan avadanlıqlarda eleqazın minimum təzyiq normal rejimdəki təzyiqdən
az olmalıdır.
Açarların intiqallarının sıxılmış hava ilə təmin edilməsi 2 və 0.6Mpa təzyiq yaradan
kompressor vasitəsi ilə həyata keçirilir və özü də ümumi komplektə daxil olunur.
ĠES XÜSUSĠ SƏRFĠYYAT ELEKTRĠK TƏCHĠZAT SXEMLƏRĠNĠN TƏDQĠQĠ
Həsənzadə M.E.
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
KES və İEM-in texnoloji proseslərin sxemlərinə baxılanda qeyd edilmişdir ki, istilik və elektrik
enerjisinin istehsalı tamamilə mexanikləşdirilib.Mexanizmlərin çox böyük hissəsi elektrik stansiyasının
əsas aqreqatların - qidalandırıcı nasosların, hava üfürən ventilyatorların, tüstüsoran nasosların, kondensat
nasosların, dəyirmanın, xırdalama mexanizmlərinin dövr etdirici nasosların və sairə işlədicilərin işlərini
təmin edir.
İşçi mexanizmlərin əksər hissəsini hərəkətə gətirmək üçün qısaqapanmış rotorlu üçfazlı asinxron
mühərriklərdən istifadə olunur.Çox böyük güclü mexanizmlər üçün sinxron elektrik mühərrikləri istifadə
oluna bilər.Dövretmə tezliyinin tənzimlənməsi tələb olunan mexanizmlər üçün isə sabit cərəyan elektrik
mühərriklərindən istifadə olunur.
Elektrik stansiyasının normal işi bütün xüsusi sərfiyyat mexanizmlərinin etibarlı işləməsi sahəsində
ola bilər ki, bu da onların etibarlı eıektrik enerjisi ilə təhcizatından asılıdır.Xüsusi sərfiyyat tələbatçıları I
kateqoriya işlədicilərinə aiddir.
Hal-hazırda xüsusi sərfiyyat avadanlıqlarının işçi gərginliyi gücü 200 kvt-dan çox olan elektrik
mühərrikləri üçün 6 kv , başqa elektrik mühərrikləri və işıqlanma üçün isə işçi gərginliyi 0,38/0,23 kv-
dır.Xüsusi sərfiyyat avadanlıqlarlı üçün 3 kv işçi gərginlik özünü doğrultmalı, belə ki 3 və 6 kv elektrik
mühərriklərinin qiymətləri çoxda fərqlənmir, ancaq əlvan metal sərfi və elektrik enerji itkisi 3 kv-lıq
şəbəkələrdə, 6 kv-lıq şəbəkələrə nisbətən çoxdur.
Böyük güclü blok sxemli İES-i üçün gücü 16-630 kvt olan elektrik mühərrikləri üçün
işçi gərginliyi
0,66 kv, çox nəhəng elektrik mühərrikləri üçün isə 10 kv qəbul edilir.Odur ki, elektrik stansiyalarında
generator gərginlikli 6-10 kv paylayıcı nəzərdə tutulubsa, onda xüsusi sərfiyyat paylayıcı qurğusu
(X.S.P.Q) birbaşa generator gərginlikli paylayıcı qurğusunun (G.G.P.Q) şinindən reaktorlanmış xətlər və
yaxud da xüsusi sərfiyyat alçaldıcı transformatorlar - T vasitəsilə qidalanır.