1953-cü ilin L. P. Beriyanın xarici kapitalın mənafeyi naminə sovet dövlətini sarsıtmaq
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahid – Aksyanov-Şerbitski Sergey Mixayloviç
51
CAVAB: Bunun üçün şöbələrdə xüsusi “silahlar” olurdu. Məsələn, şöbə müdiri Qriqoryanda xüsusi dəstəkli qalın kəmər vardı. Həmin “kəmərin” uzunluğu 50-60 sm, qalınlığı, təqribən iki barmaq enliyində idi. Xətkeşin tili, nazik çubuq, hətta təyyarə trosundan da eyni məqsədlə istifadə edirdilər. Dustaqların otağın küncündə uzun müddət ayaq üstə saxlanmasından, yəni “stoyka”dan da geniş istifadə olunurdu. Həmin dustaqları 2-3 sutka fasiləsiz olaraq ayaq üstə saxladıqdan sonra 2-3 saatlıq kameraya – istirahətə aparır, sonra yenə də həmin işgəncəni davam etdirirdilər. Ta ki, dustaq günahkar olduğunu boynuna alsın. Həmin üsul dustaqlara şöbə müdiri Xoren Qriqoryanın birbaşa göstərişi ilə tətbiq olunurdu. Onun icazəsi olmadan həmin üsuldan istifadə edilmirdi. Ayrı-ayrı əməliyyat müvəkkiləri, məsələn, Kryuçenkov belə bir üsula da əl atırdılar. “Stoyka”ya qoyulmuş dustağı gimnastika hərəkətləri, məsələn oturub-durmağa məcbur edirdilər. 30-40 dəfə oturub-qalxandan sonra bəzi dustaqlar halsızlaşıb döşəməyə yıxılırdılar. Kryuçenkov onları küçə söyüşü ilə söyür, gimnastika ilə də məşğul ola bilmədiklərini söyləyir və onları yenidən küncdə durmağa məcbur edirdi. Bütün bunları o, şəxsi əyləncəsi üçün, zərafət xatirinə, necə deyərlər, məzə üçün, dustaqlara nəzarəti zamanı darıxmamaq üçün edirdi. Bütün işgəncələr, bir qayda olaraq, gecə vaxtı həyata keçirilirdi. Dustaqları gündüz yox, yalnız gecələr döymək barədə Qriqoryan hər birimizə tapşırıq vermişdi. Hətta “stoyka”ya qoyulmuş müttəhimlər belə kabinetin uzaq küncünə keçirilir, onların qapı açılarkən dəhlizdən görünmələrinə yol verilmirdi. Mən bir faktı da deməyə bilmirəm. Təqribən 1937-ci ilin dekabrında Qriqoryan XI şöbəyə müdir təyin olunanda şöbə müdirləri vasitəsilə bütün müstəntiqlərə belə bir cinayətkar əmr verdi: bu və ya digər iş üzrə çalışan hər bir müstəntiq, dustağın işini o yerə gətirib çıxarmalıdır ki, xalq komissarı Sumbatov daha sonra isə Rayev həmin müttəhimi “Birinci kateqoriyaya” aid edə bilsin, Ali Sovetin hərbi kollegiyası və ya hərbi tribunal həmin dustağı ən yüksək cəzaya – güllələnməyə məhkum edə bilsin. Bu zaman dustağın həqiqətən günahkar olub-olmamasının heç bir əməli əhəmiyyəti yox idi. O, istintaq zamanı özünü əksinqilabi təşkilatın üzvü olmaqda günahkar saymalı, onu bu işə təhrik edənin və təşkilatın digər üzvlərinin adını çəkməli idi. Bütün bu məlumatları isə müstəntiqlər yalnız bir yolla – dustaqlara mənəvi və fiziki işgəncələr, əzab-əziyyət verməklə əldə edirdilər. 1938-ci ilin sonunadək işi hərbi tribunalın sərəncamına göndərməzdən əvvəl xalq komissarları Sumbatov, Rayev, xalq komissarının müavini Borşev və şöbə müdiri Qriqoryan dustağın taleyini həll edirdilər: onu hansı “kateqoriyaya” aid etmək məsələsinə baxırdılar: “birinci kateqoriya” – güllələnmə, “ikinci kateqoriya” isə həbs düşərgəsi demək idi. Şəxsən mən elə bir hadisə xatırlamıram ki, Sumbatov, Rayev, Borşev və Qriqoryanın “birinci kateqoriyaya” aid etdiyi dustaq, güllələnməyə məhkum olunmasın. Bunun üçün dustağın hərbi kollegiyasının məhkəmə iclasında özünün antisovet təşkilatın üzvü olduğunu boynuna alması kifayət idi. Bu isə aşağıdakı yolla əldə edilirdi. Iş üzrə istintaq qurtarandan sonra, xüsusilə də hərbi kollegiyanın gəlişindən qabaq Qriqoryanın göstərişi ilə hər bir dustağın üzərində cidd-cəhdlə iş aparılırdı. Onu müxtəlif yollarla inandırırdılar ki, əgər o, məhkəmə zamanı özünü günahkar sayıb, əksinqilabi təşkilatın üzvü olduğunu səmimiyyətlə boynuna alsa, onda onun həyatının mühafizə olunmasına təminat verilir. Əgər əvvəlki ifadələrindən imtina etsə də onsuz da məhv ediləcək və xalq düşməni kimi güllələnəcək. Hərbi kollegiya hər gün 60-70 adamın işinə baxırdı. Əvvəlcə “birinci kateqoriyaya” aid edilənlərin işinə baxılırdı. Sonra isə o birilərin. Bütün yığıncaqlar kobud, mən deyərdim ki, cinayətkar qanun pozuntuları şəraitində keçirdi. Onu demək kifayətdir ki, əgər bir iş üzrə məsuliyyətə bir neçə nəfər cəlb olunurdusa, onların hamısı eyni vaxtda məhkəmə salonuna çağırılmırdı. Bir-birindən təcrid olunmuş şəkildə ifadə verirdilər. Bir qayda olaraq, sədrlik edən
52
hər bir müttəhimə eyni iki sualı verirdi: müttəhim özünü günahkar sayırmı və əksinqilabi təşkilatın üzvü olubmu? Hər bir müttəhimin dindirilməsinə cəmisi 2-3 dəqiqə vaxt ayrılırdı. Şəxsən mən belə hesab edirəm ki, hərbi kollegiyanın məhkəmə iclasları sadə adamlara divan tutulmasında formal bir şey idi. Dustaqların taleyini faktiki olaraq “NKVD” rəhbərləri, onların müavinləri və şöbə müdirləri həll edirdi. Müstəntiqlər iş keyfiyyətinə, siyasi və əməli hazırlığına, agentura ilə işləmək qabiliyyətinə görə yox, dustağın yalan ifadələr ala bilmək məharətinə görə qiymətləndirilirdi. Dustaq nə qədər çox əksinqilabi təşkilat nümayəndələrinin adını çəksəydi, müstəntiq bir o qədər çox təriflənirdi. Müstəntiqin xidmət törcümeyi-halı, onun işlədiyi müddətdə güllələnməyə məhkum etdiyi dustaqların sayı ilə müəyyən olunurdu. Güllələnmə qərarı nə qədər çox olsaydı, onu çıxaran müstəntiq də bir o qədər qiymətli hesab olunurdu. Odur ki, müstəntiqlərin çoxusu hansı yolla olursa olsun, dustağı daha çox əksinqilabi- təşkilat nümayəndəsinin adını çəkməyə, onlara böhtan, ləkə atmağa məcbur edirdi. Bu cür “mütəxəssis”lərdən XI şöbədə daha çox şöbə müdiri Qriqoryan, onun köməkçisi Aksyanov, şöbə müdiri Kudin, əməliyyat müvəkkili Kryuçenkov şöhrətlənmişdirlər. Onu demək kifayətdir ki, onların istintaqa cəlb etdikləri müttəhimlərin əksəriyyəti məcburiyyət qarşısında özlərini günahkar saymış, hər biri onlarla başqa adamın adını çəkərək onların məhvinə səbəb olmuşlar.
SUAL: Bandit Məmməd Qazanpapaq və Hüseynov Bəbir Azərbaycan FK-sının hansı şəraitdə öldürülüb?
CAVAB: 1920-ci ildə Aşağı Qarabağ rayonlarında Qazanpapağın böyük bir bandası fəaliyyət göstərirdi. Həmin bandanın 100-ə yaxın üzvü var idi. Həmin banda Tərtər, Bərdə və Ağdam rayonlarında fəaliyyət göstərirdi. Ağdamın milis rəisi Şamil Mirzəyev idi. Onun atası Camal Ağdam rayonunun iri mülkədarlarından sayılırdı. Mənə məlumdur ki, Bağırov Mirzəyevlər ailəsinə yaxın münasibətdə idi. O, tez-tez Ağdama gedir, Mirzəyevlərə baş çəkirdi. Şamil Mirzəyev bandit Qazanpapaqla əlaqə saxlayırmış. Nəticədə Qazanpapaq Mirzəyev vasitəsilə üzə çıxarılmışdı. Qazanpapaq üzə çıxandan sonra ÇK orqanlarının əməkdaşlarından hansı birisi onunla görüşübmüş, ondan xəbərim yoxdur. Ancaq onu bilirəm ki, Qazanpapaq Bağırovun göstərişi ilə üzə çıxarılmışdı. Bu, təqribən 1921-22-ci illərdə baş vermişdi. 1924-cü ilin sonralarında Azərbaycan Baş Siyasi İdarəsinin məxfi əməliyyat hissəsinin müdiri Nikolayev Astaraya sərhəd dəstəsinin 44-cü sahəsinə gedib, bir vaxtlar Bakıda meydan sulayan banditlərdən kimin İranda olduğunu müəyyənləşdirmək və Bəbir Hüseynovla görüşmək barədə Bağırovun tapşırığını mənə çatdırdı. Nikolayev onu da bildirdi ki, Bəbir Hüseynov Şamaxıda türmə rəisi, ya da milis rəisi işləyərkən əskiyi çıxıb, ona görə də İrana qaçıb. Bundan əlavə, Nikolayev mənə dedi ki, Bəbir Hüseynov Lənkəran sərhəd dəstəsinin 44- cü sahəsində sərhəddi keçməlidir, elə o vaxt onu tutmaq lazımdır. O, həm də xəbərdarlıq elədi ki, B.Hüseynov sərhəddi Astara rayonunda keçməlidir. Nikolayev bu məlumatları haradan almışdı, mən bilmirəm. Bəbir Hüseynov sərhəddi nə məqsədlə keçirdi, onu da bilmirəm. Nikolayevin göstərişini alan kimi Lənkərana getdim. Lənkəranda rayon şöbəsi ilə əlaqəyə girib, oradan Silyayevi köməkçi götürdüm. Silyayevlə Astaraya getdik Astara sərhəd komendaturasının rəisi ilə əlaqəyə girib Bəbir Hüseynovu tutmaqda bizə köməklik göstərməsini xahiş etdik. Bundan əlavə, mən İran Astarasının əhalisi ilə möhkəm əlaqəsi olan Astara rayon icraiyyə komitəsinin sədri ilə görüşdüm. O bizə “öz” adamları vasitəsilə Bəbir Hüseynovun harada olduğunu və sərhəddi haradan keçəcəyini öyrənməyə söz verdi.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|