10-mavzu. Po’lat va boshqa qotishmalarga termik ishlov berish texnologiyasi. Reja: Po‘latni yumshatish, normallash. To’la yumshatish

Po‘latni toblash usullari. Usulni tanlash po‘latning kimyoviy tarkibiga, detalning shakli va o‘lchamlariga, shuningdyoq toblangan po‘latda qanday xossalar bo‘lishi kerakligiga bog‘liq.
Bir sovituvchida toblash (i). Toblash temperaturasigacha qizdirilgan po‘lat suv yoki moyga solinadi: 2-5 mm o‘lchamdan kattalari suvga, kichiklari moyga. Bu usuldan uglerodli va legirlangan po‘latdan yasalgan oddiy formadagi detallarni tablashda va avtomatik tablashda ishlatiladi (avtomatik tushadi, pechdan sovitishga). Kamchiligi: katta ichki kuchlanishlar paydo bo‘ladiBuni kamaytirish uchun detalni suvga tashlashdan oldin, havoda biroz sovitib olinadi.
Ikki sovituvchida toblash (uzluksiz toblash) (ii).Bundan ichki kuchlanishlarni kamaytirish uchun foydalaniladi. Detalь suvda tez 400-300 ^oСgacha sovitiladi, so‘ng moyda sekin (yoki havoda)sovitiladi.
4 0-rasm. Toblash usullari
Bu usul ko‘p uglerodli po‘latlardan yasalgan kesgichlarni toblashda ishlatiladi. Kamchiligi: detalning birinchi sovituvchida tutib turish vaqtini tartibga solish juda qiyin, chunki bu vaqt bir necha sekundchaginaga teng.

Bosqichli toblash (III). Detal M_b dan yuqori haroratda (austenitni martensitga aylana boshlash temperaturasidan yuqorida) barcha hajmi shu temperaturagacha kizimaguncha ushlab turiladi. So‘ng moyda yoki havoda sekin sovitiladi. Bu usulda ichki kuchlanish kamayadi. Bu usul uglerodli po‘latdan yasalgan mayda detallar (diametri yoki kalindligi 10 mm gacha) uchun ishlatiladi.
Izotermik toblash. Detallar suyuqlantirilgan tuz yoki suyuqlantirilgan ishqorga solinadi. Bosqichli tablashdan farq qilib, detal sovitish muhitda austenitning izotermik parchalanish protsessi batamom tugaguncha tutib turilgandan so‘ng havoda sovitiladi. Bunda struktura beynit (ninasimon trostit), qattiqligi boshqa usullarnikidan pastroq - HRC=45-55; qovushqoqligi-plastikligi yuqorirok.
Po‘latni noldan past temperaturada ishlash. Toblangan po‘latda hamma vaqt qoldiq austenit bo‘ladi. Shu qoldiq austenitni bir qismini martensitga aylantirish uchun po‘latga noldan past temperaturada ishlov beriladi va buni sovuq bilan ishlash deb ataladi. Bunda qattiqlik ortadi, po‘lat barqaror bo‘ladi. Eng ko‘p tarqalgan sovitgich - suyuq kislorod (-183^oS), quruq muz - qattiq CO₂ bilandenaturat spirt aralashmasi (-78,5^oС).