0 ‘. P. PRATOV, М. M. NABIYEV
0 ‘ZBEKIST0N YUKSAK
0 ‘SIMLIKLARINING
ZAMONAYIY
TIZIMI
B o iim , ajdod, qabila, oila,
turkumlarning o‘zbekcha, ilmiy
va ruscha nomlari
I kitob
, , 0 ‘Q ITU VC H I“ NASHRIYOT-M ATBAA IJODIY UYI
TO SH K EN T - 2007
K IR IS H
0 ‘zbekisto n o ‘sim liklarga n ih o y atd a boy respublika.
0 ‘Z R F A ,,B o ta n ik a “ ilm iy-ishlab ch iq a rish m ark azi o lim la-
rinin g m a ’lu m otlarig a k o ‘ra, 0 ‘zb ek isto n d a 4500 ga yaqin yuksak
o ‘sim lik tu rla ri o ‘sad i. B u la r o ra s id a x a lq x o ‘ja lig in in g
tu rli
tarm o q la rid a ishlatib kelin ayotg an va 0 ‘zb ek iston R espublikasi
„Q izil k ito b i“ ga kiritilgan tu rla r bor.
T a ’kid lash jo iz k i, m ak ta b o ‘q u v ch ilari, litsey, kollej va oliy
o ‘quv yu rtlarin in g talab alari u c h u n b o ta n ik a
fanid an yoziladigan
darslik, o ‘quv q o ‘lla n m a h a m d a ilm iy ishlarn in g m az m u n i k o ‘p
jih a td a n m ahalliy m ateriallar ( o ‘sim liklar)ga, u larni qay darajada
ilm iy asosda o ‘rganilganligiga b og‘liq.
0 ‘zbekiston o ‘sim liklari t o ‘g ‘risida yozilgan 6 jildli „ Ф л о р а У з-
б е к и с т а н а “ nom li m onografiya 1941 — 1962- yillarda n ashr etilgan.
Oxirgi to m n in g kitobxonlarga havola ctilganiga 40 yildan ortiq vaqt
o ‘tdi. M a n a shu davr m o b ay n id a b o tan ik a fan id a,
ayniqsa un in g
flora va sistem atikaga oid y o ‘nalish larid a jidd iy o ‘zgarishlar sodir
b o ‘ldi. J u m la d a n , ju d a k o ‘p yangi tu rla r, tu rk u m la r
va o ila la r
k ash f etildi. B otanika n o m en k latu rasi q o id alari zam irid a aksariyat
ta k so n o m ik b irliklarga tu rli d a ra ja d a o 'z g a rtiris h la r kiritild i va
sistem atikaga oid q a to r yangi tiz im lar ishlab chiqildi. M asalan,
lo la d o sh la r oilasi d un yo m iqyosida 10 ta , q irq q u lo q d o sh la r 5 ta,
to shy orardo sh lar 4 ta, tu y atov o nd o sh lar 4 ta m ustaqil
oilaga ajratildi
va ularga o ‘zb ekcha n o m lar berildi.
Izlanishlar natijasida 0 ‘zbekistonda 4 b o ‘lim, 8 ajdod, 18 ajdod-
cha, 111 qabila va 172 oilaga m ansub 1003 turkum mavjudligi aniqlandi.
Ajratilgan oilalar bilan bir qatorda, q o ‘shilgan oilalar ham bor.
B o tan ik a no m en k latu rasi qoid alarig a am al qilingan h o ld a ayrim
oilalarn in g n o m larin i tu rk u m la rg a asoslanib yozish tavsiya etildi.
U n g a k o ‘ra K restguldoshlar oilasini —
K aram doshlar, D u kk ak-
d o sh larn i — B u rch o q d o sh lar, L abguldoshlarni — Y alpizdoshlar,
S o y a b o n d o s h la r n i — Z ir a d o s h la r , M u ra k k a b g u ld o s h la rn i —
3
Q o q io 'ld o sh la r va B o shoqd o sh larn i — B ug‘d oy d o sh lar
deb atash
lavsiya ctildi.
I J/.oq yillar d av o m id a ishlatib kelingan eng yirik birliklardan tip
bo'lim ga, sin f — ajdodga, tartib — qabilaga aylantirildi va ularning
liar biriga b o sh q a b irlik la rd a ta k ro rla n m a y d ig a n q o 's h im c h a la r
(affikslar) berildi (1-jadval).
D arsliklarda va ilm iy asarlarda oraliq birliklarni yasash u c h u n
ishlatib kelin ayotg an ,,k en ja“ s o ‘zi o ‘rniga — ,,c h a “ q o ‘shim chasi
yoki ,,k ichik “ s o 'z in i ishlatish o ‘rin li deb to p ild i. ,,K en ja“ so 'zi
oilada oxirgi farzand u c h u n ishlatiladi. Agar b itta qabila yoki tu rk u m
4 ga b o ‘linsa,
u holda barchasini
kenja qabila
yoki
turkum
deb ishlatib
bo 'lm a y d i, albatta.
A yniqsa, darsliklardagi birliklarning q o ‘sh im ch alarini k o 'n g ild a -
gidek deyish qiyin. B uni s in f (ajd o d ), sin fch a (a jd o d c h a), qabila va
oilalarga berilgan q o ‘sh im chalarda yaqqol ko‘rish rnum kin. M asalan,
bo'lim ga