‘zbekist0n yuksak ‘simliklarining zamonayiy tizimi

— simonlar, lilar, lar; 
s in f (ajdod)ga 
— simon, lilar,
simonlar, namolar; 
q abilaga 
— namo, dor, lar, lilar, gullilar,
kabilar; 
oilaga 
— dosh, guldosh, lar, gullar 
singari q o 's h im c h a la r 
q o 'sh ib yozib kelindi. Q ayd etilg an lard an k o 'rin ib tu rib dik i, b itta 
q o 's h im c h a tu rlic h a kattalikdagi b irlik lar u c h u n qo'llan ilg an . 
Q o 'sh im ch alard ag i chalkashliklarni tugatish m aqsadida b o 'lim g a 
toifa, 
b o 'lim c h a g a
singari; 
ajd o d (sinf) ga 
— simon, lilar
; 
ajdo dchaga — 
kabi; 
qabilaga 
— namo, dor; 
oilaga — 
dosh, guldosh
aflikslarini q o 's h ib yo zish n i tavsiya etam iz.
D arsliklarda k o 'p ishlatiladigan birlik — o ilalarn in g ilm iy va 
o'/.bekcha nom larini yozishda ju d a k o 'p chalkashliklarga yo‘1 qo'yildi. 
M ana sh u la rd a n ayrim lari: T o ro n d o sh la r oilasi — O tq u lo q la r yoki 
( ircchix alar, Y alp izd o sh lar oilasi — Y asnotka yoki L abguldoshlar,
I .oladoshlar oilasi — L iliyadoshlar, R a ’n o d o sh la r oilasi — R oza- 
iloshlar, A tirg u ld oshlar, deb yozib kelindi.
B o 'lim d a n tu rk u m g a c h a b o 'lg a n siste m a tik b irlik la rn i a n iq
lasavvur ctish m aqsadida „ B o ta n ik a n o m en k la tu ra sin in g xalqaro 
kodeksi" (rus tilida) h a m d a ju d a k o 'p ilm iy asarlar, darsliklar va 
lup.'atliir iVrganilib, qiyoslandi va tah lil qilindi.
4

---

/ -
ja d v a l
Sistematik birliklar (kategoriyalar)ning
nomlari va qo‘shimcha (affiks)lari
№
I lm iy
(l o tin c h a )
n o m i
Q o 's h i m c h a -
lari
0 ‘z b e k c h a
n o m i
Q o ‘s h i m c h a -
lari
1
Regnum
(Vegetabile)
—
0 ‘sim liklar dunyosi
_
2
Sub regnum 
(Vegetabile)
—
0 ‘simliklar dunyo- 
chasi (kichikdunyosi)
—
3
Divisio
phyta
Bo‘lim
toifa
4
Subdivision
phytina
Bo‘limcha, kichik 
bo'lim
singari
5
Classis
opsida
Ajdod (sinf)
simon, lilar
6
Subclassis
idae
Ajdodcha (sinfcha) 
kichik ajdod
kabilar
7
Ordo
ales
Qabila(tartib)
namo, dor
8
Subordo
ineae
Qabilacha, kichik 
qabila
9
Fam ilia
aceae
Oila
dosh, guldosh
10
Subfamilia
oideae
Oilacha, kichik oila
11
Tribus
eae
Bo‘g‘in
—
12
Subtribus
inae
Bo‘g‘incha, kichik 
b o ‘g‘in
—
13
Genus
—
Turkum
—
14
Subgenus
—
Turkum cha, kichik 
turkum
—
15
Sectio
—
Seksiya
—
16
Subsectio
—
Seksiyacha, kichik 
seksiya
—
17
Series
—
Seriya
—
18
Subseries
—
Seriyacha, kichik 
seriya
—
19
Species
—
Tur
—
20
Subspecies
—
Turcha, kichik tur
21
Varietas
—
Tur xili
—
22
Form a
—
Forma(shakl), xil
—
5

---

G u lli o ‘sim lik lar u c h u n a k a d e m ik A .L .T a x ta d jy a n (1 98 7-y.) 
ishlab c h iq q a n e v o lu tsio n tiz im (sistem a) asos qilib olindi. U n d a 8 
ta a jd o d c h a k eltirilg an . 1997- y ild a m u a llif u n g a k iritg a n ay rim
o ‘zg arish lar m a tn d a in o b atg a olindi.
Q u y id a ikki u ru g ‘p a lla li o ‘sim lik lar a jd o d i (sinfi)ga o id gulli 
o ‘sim lik larn in g a jd o d (sin f)c h a va u stq a b ila la rd a n ib o ra t tiz im i 
sxem asi (1 -c x e m a ) keltirildi.
/ -
sxem a
Ajdodchalar:
1. M agnoliyakabilar (Magnoliidae). 2. Ayiqtovon- 
kabilar (Ranunculidae). 3. Chinnigulkabilar (Caryophyllidae).
4. Tem irdaraxtkabilar (H am am elididae). 5. Dalachoykabilar 
(D illeniidae). 6. R a ’nokabilar (Rosidae). 7. Q oqio‘tkabilar 
(Asteridae).8. Yalpizkabilar (Lamiidae).
2- sx e m a d a b ir u ru g ‘p allali o ‘sim lik lar a jd o d i (sinfi)ga m an su b
gulli o ‘sim lik larn in g a jd o d (sinf) va u s tq a b ila la rd a n ib o ra t tizim i 
sxem asi keltirilgan . U n d a 4 ta ajd o d (sin f)ch a berilgan.
Bu tiz im c h e t e lla rd a t o ‘lig‘ic h a y oki a y rim o ‘zgartirish lar bilan
hayotga jo riy etilgan. S hu asosda yangi darslik va ilm iy asarlar yozila 
b o sh la n d i. B izda esa ingliz, rus va b o s h q a tilla rd a n a s h r etilg an 
asarlar ozligi h a m d a ulardagi o ‘zg arish lam in g 0 ‘zb ek isto n florasiga 
( o ‘sim liklarig a) m o slab y o zilg an a sa rla rn in g kam ligi tufayli aksa-
6

---

2 - sxem a
Ajdodchalar:
1. Lolakabilar (Liliidae). 2. Palmakabilar (Arecidae).
3. Bulduruqkabilar (Alismafiidae). 4. Triuriskabilar (Triurididae).
riyat d arslik , o ‘quv q o ‘lla n m a va ilm iy a sa rla r eski siste m a tik
birliklar va a ta m ala r bilan n ash r e tilm o q d a va o ‘q itilm oqda.
Tavsiya etilayotgan yirik taksonlar tizim i b o tan ik a fanining dunyo 
m iq y o sid a ta n o lin g a n eng m u h im n a z a riy g ‘o y a la rin i o ‘zid a 
m u jassam lash tirg an va fan n in g s o ‘nggi y u tu q la rig a asoslangan. 
U n d a n b o tanikaga oid ilm iy asarlar, , , 0 ‘sim liklar sistem atikasi“ 
ku rsid an m a ’ru za m atn la rin i y ozishda, m avjud darsliklarda y o ‘l 
q o ‘yilgan k a m c h ilik la m i b a rta ra f etish d a, a k ad em ik litsey, kollej 
va m ak tab lard a dars berish d a h a m d a ,,B o ta n ik a “ d a n darsliklar 
yozishd a foydalanish m um k in.
Q o ‘lla n m a n in g o x irid a m iso l ta riq a s id a a y rim q a b ila la rd a n
b itta d a n rasm berildi.
M azk u r asarda b ay o n etilgan m a ’lu m o tla r yuzasidan o ‘z fikr- 
m u loh azalarin g izn i bildirasiz d egan u m id d a m iz .
M ualliflar
7

---