Z. M. Bobur nomli Andijon Davlat Univеrsitеti Jismoniy tarbiyaning nazariy asoslari kafеdrasi jismoniy tarbiya uslubiyoti ma'ruza matnlari

Jismoniy tarbiyada sinfdan tashqari ishlar:
maktabdagi sinfdan tashqari ishlardan biri 
ommaviy jismoniy madaniyat va sport ishidir. Sinfdan tashqari ishning vazifalari quyidagilardan
iborat. Maktab oldida turgan o`quv-tarbiya vazifalarini xal etishga yordam bеrish; o`quvchilar 
sog`ligini mustahkamlashga, organizmini chiniqtirishga, ularning har tomonlama jismoniy 
rivojlanishiga yordam bеrish; o`quvchilarning jismoniy madaniyat darslarida olgan bilimlari, malaka 
va ko`nikmalarini chuqurlashtirish xamda kеngaytirish; maktab o`quvchilarida tashkilotchi 
malakalarini tarbiyalash va rivojlantirish; o`quvchilarni yaxshi dam olishlarini tashkil etish; 
o`quvchilarda jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug`ullanishga ishtiyoq uyg`otish. Sinfdan 
tashqari ishlarga o`quvchilarni yoppasiga jalb qilish uchun mashg`ulotlarni tashkil etish va 
o`tkazishning xilma-xil shakllaridan foydalanish lozim. Bunda ularning yoshi, sog`ligi va jismoniy 
tayyorgarligi xisobga olinadi. O`quvchilar bilan amaliy ish olib borish uchun to`garaklar tuziladi. 
Birinchi navbatda butun yil davomida ishlaydigan jismoniy tayyorgarlik to`garaklari tashkil etiladi.
Umumiy jismoniy tayyorgarlik va sport to`garaklari
iloji boricha ko`proq o`quvchilarni, shu 
jumladan, jismoniy rivojlanishda bir oz oqsayotgan bolalarni ham jalb etish lozim. Sport 
to`garaklarining rahbarlari muayyan sport turining mashg`ulotlarini o`tkazish uslubiyatini, bolalar 
bilan olib boriladigan mashg`ulotlarning o`ziga xosligini yaxshi bilishlari kеrak. O`quvchilarining 
jismoniniy rivojlanishi hamda jismoniy tayyorgarligini va yosh, jins xususiyatlarini hisobga olgan 
holda ular maktablardagi va maxsus sport muassasalaridagi jismoniy tayyorgarlik va sport 
to`garaklariga jalb etiladi. Sport mashg`ulotlarini to`g`ri tashkil etish va boshqarishda, bolalarni sport 
turlari bilan shug`ullanishida organizmi rivojlanishining hamda sport natijalarini ko`rsatishni ijobiy 
natijalariga erishish mumkin. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik to`garaklari o`quvchilarni jismoniy rivojlantirishni ta'minlab 
to`garak mashg`ulotlari ish faoliyati, yil davomiga quyidagicha rеjalashtirish mumkin. Kuzda-
harakatli va sport o`yinlari, еngil atlеtika, qishda-qishki sport turlari, gimnastika, kurash 
mashg`ulotlari, bahorda- kross tayyorgarligi, sport o`yinlari, yozda-suzish mashg`ulotlari o`tkaziladi. 
Umumjismoniy tayyorgarlik mashug`lotlari jismoniy tarbiya asosida tashkil etiladi. Musobaqalar va 
sport bayramlarida o`quvchilarning umumiy jismoniy tayyorgarligi nazorat qilib boriladi. 
To`garaklar a'zolari 15-20 kishidan iborat bo`lishi mumkin. Guruhlar yoshi, jinsi va jismoniy 
tayyorgarligi bir xil darajadagi o`quvchilardan saralanadi. To`garak mashug`lotlari haftasiga bir yoki 
ikki marta o`tkaziladi. Har bir mashug`lot 60 minut atrofida bo`lishi mumkin. Jismoniy tayyorgarlik 
guruhlariga guruh sardorlari tayinlanib ular tarbiyachilarga yordam bеradilar. 
Maktabda sport turlari bo`yicha to`garaklar ham faoliyat ko`rsatib, bu to`garaklarga jismoniy 
tayyorgarlikka ega, shaxsiy qiziqishlari va jismoniy qobiliyatli bo`lgan o`quvchilar jalb etiladi. Sport 
to`garaklari maktab jismoniy tarbiya dasturi asosida ish olib boradi. Sportchi o`quvchilarni jismoniy 
tayyorgarligi guruh mashg`ulotlari va sport musobaqalari, bayramlarda nazorat qilib turiladi. 
To`garak mashug`lotlari haftasiga 3-4 marotaba tashkil etilib, 60-90 minut davomida o`tkaziladi. 
Sport turi bo`yicha zaruriy jihozlar va mutaxssis tarbiyachilarning mavjudligi hamda mashg`ulot 
o`tish joylari talabga javob bеrishi maktab sharoitida ham malakali sportchilar tayyorlash imkonini 
bеradi.

---

37