YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 
2
 
1.2. YÖNTEM VE DÜZEN 
 
Çalışma Düzeni: 
Söz konusu çalışmanın hazırlanabilmesinde, danışman Hocalarımız’dan Prof. Dr. 
Veli Sevin’in değerli öneri ve yönlendirmeleri ilk adımları oluşturmaktadır. Bu sayede 
İstanbul Üniversitesi’nden, 2. tez danışmanımız, Prof. Dr. Ali Dinçol’dan yaklaşık, bir 
eğitim-öğretim yılı sürecek Urartuca dersi alma imkanı elde edilebilmiştir. Bu süre 
içerisinde,  İstanbul Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü (TEBE), kütüphane ve 
bilgisayarından, faydalanma imkanlarını sunarak, tez çalışmasının hazırlanabilmesinde 
önemli yardımlar sağlamıştır. Ayrıca Ankara Türk Tarih Kurumu (TTK) ve  İstanbul, 
Alman Arkeoloji Enstitüsü kütüphaneleri, kaynak ihtiyaçlarının sağlanabilmesinde 
başvurulan önemli mekanlar olmuştur. 
Tez Yazım Düzeni:  
Çalışmamızın 1’inci bölümünü oluşturan Giriş’in ilk kısımlarında, konunun 
hazırlanmasındaki önem ve amaca ana hatlarıyla değinilmiş, çalışmanın 
oluşturulmasında izlenen yol belirtilmiştir. Hiçbir dil ait olduğu uygarlığın tarihi, ve 
kültürel değerlerinden ayrı olarak düşünülemez. Bundan dolayı çalışmamızın 2. 
bölümünde; Urartular’ın henüz bir krallık haline gelmedikleri, Beylikler halinde 
yaşadıkları dönem ve bu dönemde Krallığın oluşması için Yakındoğu’nun en büyük 
gücü olan Assur Krallığı’na karşı verdikleri mücadelelere ve bunların gerekçelerine 
değinmeye çalıştık. Urartu Krallığı’nın kuruluşu ile politik ve kültürel gelişimini 
yansıtan faaliyetlerinin kısaca belirtilmesini de ayrıca gerekli gördük.  
Urartu Medeniyeti’nin konuştu dil ve bu dilin yaşatılmasında kullanılan yazı 
şekli olan Çivi Yazısı hakkındaki araştırmaları, ilk dönemlerden itibaren 
araştırmacılarıyla ve önemli gelişmeleriyle belirtmek tezimizde 3. bölümde işlenen bir 
başka önemli konudur.    

---

 
3
Söz konusu araştırmalar ile; Urartu Dili’nin özelliklerinin ve Hurri Dili ile olan 
yakın ilişkisinin büyük oranda saptanması, çalışmamızın 4. bölümü içerisinde; Urartuca 
ve Hurrice arasında olan dil ilişkisi boyutunu kökenine dair bazı değerlendirmeleri de 
sunarak belirtme ihtiyacını doğurmuştur. Ayrıca Hurri-Urartu ve Kafkas dilleri 
arasındaki ilişkilere de ayrıca değinilmektedir. 
 Çalışmamızın aynı bölümünde Urartular’ın krallık dönemi ile birlikte tanıştıkları 
ve kendi dillerine uyarladıkları Yeni Assur Yazı Sistemi, ve bu yazı sistemi ile yazılan 
Urartu Yazılı Belgelerine dair bilgiler bir çok yönü ile ele alınmıştır. 
 
Urartu Dili’nin Yapısal Özelliklerini, çalışmamızın 5. bölümünde fonolojik ve 
morfolojik olarak iki ana bölümde değerlendirdik. Urartu Dili’nin gramer yapısı ile ilgili 
bu güne kadar ortaya çıkarılan bir çok özellik bu bölümde çeşitli örneklerle 
belirtilmektedir. 
 Çalışmamızın 6. bölümünde; transkripsiyon ve Türkçe’ye çevirileri ile birlikte 
bazı Urartu yazıtlarının açıklamalarını vermeyi uygun gördük. Bu yazıtlar sayesinde 
Urartuca’nın hangi tür malzeme üzerinde ne çeşit konuları içerdiği hakkında bir takım 
bilgiler elde edinilebilmektedir. Ayrıca yazıtlar içerisinde kullanılan sözcük formları ve 
cümle kurguları, Urartu Dilbilgisi’nin anlaşılmasında oldukça betimleyicidirler. 
 Sonuç 
kısmında, çalışma içerisinde değinilen konular yeniden değerlendirilerek 
önemli özellikleri ile tekrar ele alındı ve bazı yorum ve öneriler burada ortaya konuldu. 
Bu bölümü çalışma için kullanılan kaynaklar ile Türkçe ve sonrasındaki İngilizce özet 
kısımları takip etmektedir. Ekler kısmında, Urartuca’nın öğrenilmesinde büyük yardımı 
olacak Urartuca-Türkçe sözlük ile Urartu Çivi Yazısı’nın İşaret Listesi ve ayrıca harita, 
resim ve tablolar listesi yer almaktadır.  
 Çalışmanın hazırlanmasında Yüzüncü Yıl Üniversitesi tez yazım kuralları 
uygulanmıştır. Metin, dipnot ve kaynaklar kısımlarında uygulanan kısaltmalar önsöz 
sonrası (s. V-VII) belirtilmektedir.    

---

 
4
2. URARTU UYGARLIĞI’NIN KISA TARİHÇESİ VE TANIMI 
İlgili tarihi kaynakların (filolojik belgeler ve  arkeolojik materyalin) 
değerlendirilmesi sonucunda, Urartu Tarihi’nin; Beylikler ve Krallık Dönemi olarak iki 
ana devreye ayrıldığı görülmektedir. 
 
2.1. KRALLIK ÖNCESİ URARTU (BEYLİKLER DÖNEMİ)  
Milattan önce (M.Ö) 13. yüzyılın Anadolu siyasal tablosuna baktığımız zaman; 
Orta Anadolu’da son parlak dönemlerini yaşamakta olan Hitit İmparatorluğu ve onun 
güneydoğusunda bulunan Mitanni (Hanigalbat) İmparatorluğu belirgin güçler olarak 
Yakındoğu tarihine yön vermekteydiler. Önce Mitanni, daha sonra da Hitit 
İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Anadolu’nun güç hakimiyeti, Mezopotamya’nın o 
dönemki büyük gücü olan Assur’un eline geçmişti
1
. Bu süreç yaşanırken ve de 
sonrasında; Mitanni İmparatorluğu’nu kuran halkların çoğunluğunu oluşturan Hurriler 
ile doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde birbirinden bağımsız halde yaşayan farklı 
erken demir çağ beylikleri, Assur İmparatorluğu tarafından gelen baskılara karşı birlikte 
hareket etmeye başlamışlardır.    Bu  oluşumun tanıklığını yaşamış olan Assur Kralı I. 
Şulmanu-aserid tahta çıktığı ilk yıl (M.Ö. 1274), daha sonra Urartu Devleti’ni kuracak 
olan bu kavimler (beylikler) hakkındaki ilk bilgileri bizlere vermektedir
2
:  
“Efendim Assur beni sadakatle kendisine ibadet için seçtiği zaman; krallığımın 
ilk yılında bana saltanat, silah ve asker vererek, esmer  tenli insanlara hükmetmeği ve 
gerçek tahtı sağladı.  Uruatri bölgesi halkları bana karşı ayaklandı. Tanrım Assur ve 
efendilerim büyük tanrılara, dua ettim. Ben ordularımı topladım ve onların güçlü dağ 
                                                           
1
 J.G. Macqueen, Hititler ve Hitit Çağında Anadolu,Ankara, 2001, 170 v.d. ;  
 Ali M. Dinçol, Cultural and Political contacts between Asyria and Urartu, Tel Aviv1994, 21: 16 ;   
2
 Albert Kirk Grayson, Assyrian Royal İnscriptions, Volume I, Wiesbaden, 1972, 81 
 Veli Sevin, Anadolu Arkeolojisi  (Başlangıcınndan Perslere Kadar), Genişletilmiş basım,DER Yayınları, 
İstanbul, 2003, 204 
 
 
 

---