Yusupova Z. X

 
 

---

325 
BIOMEXANIKA FANI BO‘YICHA
UMUMIY NAZORAT SAVOLLARI 
 
1.
Sport biomexanikasi fani nimani o‗rganadi? 
2.
Sport biomexanikasining predmeti va vazifalari. 
3.
Umumiy va xususiy Sport biomexanikasi. 
4.
Sport biomexanikasi fanining rivojlanish tarixi. 
5.
Inson mexanik harakatining o‗ziga xosligi. 
6.
Sport biomexanikasi va dinamik anatomiya bog‗liqligi. 
7.
Sport biomexanikasining boshqa fanlar bilan bog‗liqligi. 
8.
Harakatni boshqarish nazariyasi (N.A. Bernshteyn). 
9.
O‗z-o‗zini rostlash tizimlarida boshqarishni tashkillashtirish usullari. 
10.
Harakat vazifasi tushunchasi ta‘sirning ruhiy asosi sifatida. 
11.
Harakat koordinatsiyasini biomexanik talqini. 
12.
Harakatni tizimli tushunishning o‗qitishdagi o‗rni, korreksiya va reabilitatsiya. 
13.
Bo‗g‗in tizimi tarkibi va funksiyasi. 
14.
Skeletning mexanik xususiyatlari (siqilish, cho‗zilish, egilish, buralish). 
15.
Statik va dinamik mashqlar hamda ularning harakat tizimiga ta‘siri. 
16.
Bo‗g‗inlar harakatchanligini o‗zgarishida yumshoq to‗qimalarni o‗rni va 
deformatsiya. 
17.
Kinematik zanjirlar va kinematik juftliklar haqida tushuncha. 
18.
Ochiq va yopiq kinematik zanjirlar, ulardagi harakatlarni xossalari. 
19.
Kinematik zanjirlarni erkinlik darajasi. 
20.
Harakatlar ko‗lami, o‗qlar, tekisliklar. 
21.
Bo‗g‗in ichki yuzalarini uni harakatchanligiga ta‘siri. 
22.
YUmshoq to‗qima va mushaklarni harakatchanlikni cheklashdagi o‗rni. 
23.
Bo‗g‗inlardagi passiv va aktiv harakatchanlik xarakteristikasi. 
24.
Suyaklar richagi: birinchi va ikkinchi darajali richaglar. 
25.
Richaglarga qo‗yilgan kuchlar kuch momentiga qanday va nima uchun ta‘sir 
qiladi? 
26.
Mushaklarning mexanik xususiyatlari. 
27.
Mushaklarda kuch yuzaga kelishi shartlari. 
28.
Mushaklarni kinematik zanjirdagi ta‘siri. 
29.
Mushaklarni birgalikdagi ta‘siri (agonistlar, sinergistlar, antagonistlar). 

---

326 
30.
Umumiy va xususiy og‗irlik markazlari, ularni harakatlardagi ahamiyati. 
31.
Gavda harakatining asosiy biomexanik tavsiflari (kinematik, dinamik, harakat 
tuzilmasi). 
32.
Sport biomexanikasida harakatni to‗g‗ri va testkari bog‗lanishi masalalari . 
33.
Harakatlar sifatini biomexanik tahlili usullari. 
34.
Harakatlar tahlilini instrumental uslublari: mexano-elektrik, optik, optiko-
elektron tizimlar, elektrofiziologik. 
35.
Fazoviy kinematik tavsiflar (chiziqli, burchakli). 
36.
Harakatlarni tekislikdagi va fazodagi koordinatalari va traektoriyalari. 
37.
Vaqt kinematik tavsiflari (vaqt momenti, davomiylik, temp va ritm). 
38.
Fazoviy-vaqt kinematik tavsiflar (tezlik, tezlanish). 
39.
Oniy tezlik tavsifi (chiziqli, burchak). 
40.
Tekis o‗zgaruvchan harakatning xarakteristikalarini grafik ifodalash
41.
Asosiy dinamik tavsiflar. 
42.
Inson harakatlarida kuchlarning o‗rni. 
43.
Inersion tavsiflar (gavda massasi, inersiya kuchi, inersiya momenti). 
44.
Turli tekisliklarda og‗irlik kuchi. Kuchlarni ajratish. 
45.
Markazga intiluvchi va markazdan qochuvchi kuchlarning umumiy tavsifi. 
46.
Kuch, kuch impulsi. 
47.
Kuch momenti, kuch impulsi momenti. 
48.
Harakat miqdori ilgarilanma harakat o‗lchovi sifatida. 
49.
Muhit kuchi ta‘siri, deformatsiya kuchi. 
50.
Ishqalanish kuchi tavsifi, sirpanish, dumalash. 
51.
Harakatning energetik tavsifi (ish va quvvat). 
52.
Kuch samaradorligini baholash. 
53.
Asosiy dinamik xarakteristikalar. 
54.
Inson harakatlarida kuchning roli . 
55.
Inersion xarakteristikalar (jism massasi, inersiya kuchi, jismning inersiya 
momenti). 
56.
Turli tekisliklarda jismning og‗irlik kuchi. Kuchni tashkil etuvchilarga ajratish. 
57.
Markazga intiluvchi va markazdan qochuvchi kuchlarning farqi . 
58.
Tekis o‗zgaruvchan harakat va uni xarakterlovchi kattaliklar. 
59.
Vertikal tekislikda tekis o‗zgaruvchan harakat va uni xarakterlovchi kattaliklar 
60.
Harakatning chiziqli kuch xarakteristikalari (kuch, kuch impulsi). 
61.
Harakatning kuch xarakteristikalari (kuch momenti, kuch impulsi momenti). 

---

327 
62.
Harakat miqdori ilgarilanma harakat o‗lchovi sifatida. 
63.
Muhitning ta‘sir kuchi, elastik deformatsiya kuchi. 
64.
Ishqalanish, sirpanish va tebranish kuchi xarakteristikalari.
65.
Harakatning energetik xarakteristikalari (kuchning ishi va uning quvvati). 
66.
Kuch qo‗yilishi effektivligini baholash. 
67.
Kinetik va potensial energiyani umumiy xarakteristikasi. 
68.
Harakat tuzilishi (strukturasi). Struktura - o‗zaro ta‘sirning namoyon bo‗lishi 
sifatida . 
69.
Harakatni siljuvchanlik tuzilishi (kinematik va dinamik tuzilishlar bog‗liqligi). 
70.
Harakatning tashqi va ichki ko‗rinishi. 
71.
Asabiylik tamoyili harakat tuzilishini tushunish asosi sifatida 
72.
Harakatning informatsion tuzilishi (sensor, psixologik, effektor). 
73.
Harakatlarni ixtiyoriy va avtonom boshqarish. 
74.
Harakatda muvozanatni, vaziyatni va uni vujudga kelishini ta‘minlash shartlari . 
75.
Statik va dinamik gavda tuzilishining biodinamikasi. 
76.
Harakatlanishning umulashgan strukturalari (ritmik, fazaviy, koordinatsion). 
77.
Tayanchdan itarishda ta‘sir etuvchi kuchlar (bosim kuchlari, reaksiya kuchlari). 
78.
Itarishda tayanch reaksiya kuchlarini tashkil etuvchilarga ajratish (tayanch 
reaksiyasining vertikal, gorizontal tashkil etuvchilari). 
79.
Itarishga tayyorgarlik mexanizmlari (siltanish, bukilish, UOMni siljitish). 
80.
Itarishda elastik kuchlardan foydalanish, ularning mexanizmlari. 
81.
Tayanchdan itarishda siltanish reaktiv kuchidan foydalanish
82.
Tayanch reaksiyasini proeksiyaga nisbatan qo‗nish nuqtasiga va gavda UOM 
harakati yo‗nalishiga bog‗liqligi.
83.
Harakat traektoriyasini o‗zgartiradigan kuchlar ta‘siri (tashqi markazga intiluvchi 
kuchning roli ). 
84.
Sport turlarida start harakatlari (UOM holatini o‗zgarishi, itarilish burchagi, 
itarilish reaksiyasining gorizontal va vertikal tashkil etuvchilari). 
85.
Tayanchsiz biomexanik tizim aylanish mexanizmlari. 
86.
Tayanchda biomexanik tizim aylanish mexanizmlari. 
87.
Inson gavdasini tayanch bilan o‗zaro munosabati o‗q atrofida harakatning 
o‗zgarish sababi sifatida.
88.
Aylanma harakatda potensial energiyani kinetik energiyaga va aksincha 
aylantirish mexanizmlari.
89.
Aylanish tezligini oshirishda siltanib harakatlanishning roli . 

---

328 
90.
Sport yurishi va yugurish biodinamikasi. 
91.
Joyida turib va yugurib kelib uzunlikka hamda balandlikka sakrash. 
92.
CHang‗ida yurish biodinamikasi. 
93.
Konkida yugurish biodinamikasi. 
94.
Suzish biodinamikasi. 
95.
Harakatni mexanik shakl o‗zgartirishidagi siljishlar (eshkak eshish, velosport va 
boshqalar). 
96.
Sport turlarida zarbali harakatlar dinamikasi (zarbaning o‗zi, itarish, uloqtirish) 
97.
Tekis harakatning xarakteristikalarini grafik ifodalash
98.
Muskullarni qisqa muddatli effektlari (badan qizdirish mashqlari, egiluvchanlik, 
muskullar charchashi). 
99.
Muskullarni uzoq muddatli moslashish reaksiyasi (kuchni trenirovkalash 
tamoyili)
100.
Jismoniy sifatlar, suyak va muskullar rivojlanishining sensitiv davrlari.