Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 121
düşüncelerindeki dönüm noktasını yansıtmaktadır. 31 En önemli eserlerinden biri olan The Making of Religion‟da Lang, Tylor‟un tezini çürüterek “bazı aşağı vahşilerin, Hıristiyanlar kadar monoteist olduklarını” 32 ispat edeceğini bildirmektedir. Lang‟a göre Tylor‟un iddiasının aksine, Tanrı fikri, sonradan meydana gelmeyip, “vahşiliğin en alt seviyesinde” de yer almaktadır. 33
adalarında yaşayan kabileler gibi inanç sistemlerinde Yüce Tanrılara yer veren çok ilkel halkların inanışlarına ilişkin etnografik verilerden hareketle varmıştır. Tylor‟un, Tanrı düşüncesinin başlangıçta yer almasının mümkün olmadığını ve bu inanışın doğadaki ruhlara inanıştan ve atalar kültünden türediğini savunmasına karşın Lang, Avustralya‟daki ve Andaman adalarındaki ilkel halklarda ne atalar kültüne ne de doğa kültlerine rastlamıştır. 34
Robert R. Marett gibi birçok antropolog, Lang‟ın bu görüşünün hem evrimci düşünceye hem de bu sözde vahşi halkların “yarı hayvan biçimindeki statülerine” uygun düşmediğini ileri sürerek eleştirmiştir. 35
Profesyonel bir antropolog olmadığı gibi ne tarihçi ne de teolog formasyonuna sahip olan Lang‟ı İngiltere‟de birçok bilim adamı bir roman yazarı ve gazeteci olarak görmüş ve bu nedenle ciddiye almamış, dolayısıyla da görmezden gelmiştir. 36 Sonuç itibariyle dinin başlangıç safhasını animizmin oluşturmadığı ve bundan önce bir Yüce Varlık inancının yer aldığı yönündeki bu görüş, İngiltere‟de neredeyse hiç yankı uyandırmamıştır. 37 Lang‟ın ilkel halklarda “Yüce Varlık” inancı bulunduğu yönündeki tespitleri kendi ülkesinde ilgi görmemişse de diğer ülkelerde birçok bilim adamı tarafından ele alınarak Antropoloji ve Dinler Tarihi
31
Schmidt, Origine et évolution de la religion, s.117. 32
Andrew Lang, The Making of Religion, (London: 1898), s.181. Evrimci antropologların dinin ilk şeklini izah etmek amacıyla kendi dönemlerinde yaşayan ilkel halkları esas alarak ileri sürdükleri teorilerin dayandığı temel paradigma, kendilerinin ilerleme sürecinin bir ucunda, sözde vahşiler ise diğer ucunda bulunduğu düşüncesine dayanmaktaydı. Bu antropologlara göre teknolojik yönden geri olan ilkel hakların düşünceleri, adetleri ve inançları da kendilerininkinin antitezi olmalıydı. Dolayısıyla bu antropologların kendileri rasyonel oldukları için ilkelleri, mantık öncesi döneme ait, hayal, gizem ve korku dolu bir dünyada yaşıyor olarak göstermişlerdir. Aynı şekilde kendileri, kapitalist, tek evli ve monoteist oldukları için ilkellerin komünist, çok evli ve politeist olduklarını savunmuşlardır (Evans-Pritchard, ss.177-178). 33
Lang, The Making of Religion, s.175. 34
Mircea Eliade,”Religions: The First Approaches: Philology (Max Müller) and Anthropology (E. B. Tylor),” International Social Science Journal, 29:4 (1977), s.617. 35
36
Sharpe, Comparative Religion, s.64. 37
Mircea Eliade, La nostalgie des origines, (Paris: Gallimard), 1971, s.84. 122
Ramazan Adıbelli
alanlarında inceleme konusu yapılmıştır. 38 Lang‟ın bu konudaki görüşlerini yankılandırarak derinleştiren araştırmacıların başında Alman Katolik din adamı, etnolog ve dil bilimcisi Wilhelm Schmidt (1868-1954) gelmiştir. Schmidt, Lang‟ın takipçisi olduğunu açık ve net olarak ifade etmiştir: Karşılaştırmalı Din alanındaki çalışmalarımın İskoçyalı büyük bilim adamı Andrew Lang‟ın çalışmalarının bazı bölümlerinin devamından başka bir şey olmadığını unutamam. 1910 yılında onunla karşılaşma mutluluğuna eriştim. 1912‟de vefat etti. O sene, Der Ursprung der Gottesidee adlı kitabımın ilk cildi piyasaya çıkarak onun canla başla başladığı işi ileri taşıdı. 39
1912 yılında Der Ursprung der Gottesidee (Tanrı Fikrinin Kökeni) başlıklı on iki ciltlik kitabının ilk cildini yayımlatmış ve böylece “bu cesur savunucunun yere bıraktığı bayrağı ele alarak” 40 aynı yolda ilerlemeye karar vermiştir. Bu ilk cilt, 1908–1910 yılları arasında Anthropos dergisinde Fransızca olarak yazılan makalelerin (Anthropos, c.3, ss. 125-162, 336-368, 559-611, 801-836, 1081-1120; c.4, ss. 207-250, 505-524, 1075-1091) derlemesinden oluşan ve 1910 yılında yayımlanan L’origine de l’idée de Dieu. Étude historico-critique et positive (Tanrı Fikrinin Kökeni: Tarihsel- Eleştirel ve Pozitif İnceleme) adlı kitabın genişletilmiş Almanca çevirisidir. Son iki cildi, Schmidt‟in ölümünden sonra 1954 ve 1955 yıllarında yayımlanan binlerce sayfalık bu devasa eserde, ilkel ya da diğer bir ifade ile etnolojik açıdan en eski olan halkların dinlerinde monoteist bir eğilimin varlığının ispatı amaçlanmıştır. Monoteizmin ilk din şekli olduğunu bilimsel zeminde ispat etmeye adeta kendini adayan Schmidt‟in yaklaşımı birçok eleştiriye neden olmuştur. Louis Henry Jordan‟a (1855-1923) göre Schmidt‟in tarihsel-kültürel metodunun amacı, Katolik Kilisesinin tezlerini destekleyerek evrim teorisinin yayılmasını engellemektir. 41 Hollandalı etnolog J. J. Fahrenfort (1885-1975) Schmidt‟in monoteizmini “temelleri incelendiğinde hemen çökecek sun‟î bir yapı” olarak değerlendirmektedir. Fahrenfort‟a göre Schmidt, öğrencilerine kendi tezini destekleyecek nitelikte olan verileri
38
MacMillan, 2005), c.8, s.5300. 39
Wilhelm Schmidt, “The Quest of the Supreme Being,” Classical Approaches to the Study of Religion. Aims, Methods and Theories of Research. Volume 1: Introduction and Anthology, s.274. 40
Schmidt, “The Quest of the Supreme Being,” s.274. 41
Louis H. Jordan, Comparative Religion: Its Adjuncts and Allies, (Oxford: Oxford University Press, 1915), s.361. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|