Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 127
hususuna vurgu yapmaktadır. 57 Daha sonra Schmidt, Din Biliminin konusu olan din kavramını tanımlamaktadır. Schmidt‟e göre din:
yapıldığı gibi manevi güçler demiyor, kişisel güçler diyoruz çünkü böylece maneviyat düşüncesinin henüz gelişmemiş olduğu biçimleri ve dönemleri kuşatmış oluyoruz. Karşılaştırmalı Din Biliminde evrensel ve kişisel olmayan büyüsel bir gücü evrimin başlangıcına yerleştirmeye çalışan en yeni hipotezler bizim “kişisel” tabirimizi eleştirebilirler […] Bu tasavvurun yanlış olduğunu ve en azından başlangıcı itibariyle büyü ile din arasında oldukça belirgin bir karşıtlığın bulunduğunu göstereceğiz. 58
olduğunu sık sık tekrar eden Schmidt, 59 bu teoriyi çökertmek için kendi stratejisini ortaya koymaktadır. Schmidt‟e göre animizm ile mücadele etmenin en iyi metodu, buna karşı olgular hakkında zengin bir dokümantasyona dayanarak en ince detayına kadar geliştirilmiş “pozitif bir teori” ile karşı koymaktır. 60 Tanrı Fikrinin Kökeni (L’origine de l’idée de Dieu) adlı kitabına koyduğu Pozitif ve Tarihsel-Eleştirel İnceleme (Étude historico-critique et positive) şeklindeki alt başlık da Schmidt‟in bu kitaptaki misyonunu açık bir biçimde yansıtmaktadır. Bu teorinin özü, çeşitli ilkel halklarda monoteizmin önceliğini ispat etmeye dayanmaktadır. Böylece Schmidt‟e göre monoteizmi uzun bir evrim sürecinin son aşaması olarak gören animizmin temel tezlerinden birine ölümcül darbe vurulmuş olacaktır. Andrew Lang‟ı Schmidt nazarında önemli kılan en temel hususlardan biri, onun ilk insanların vahyin muhatabı olduğunu ve bu İlk Monoteizmin zamanla tahrif edildiğini savunan Vahiy teorisini reddeden Max Müller‟in natüralizm teorisini çökerttikten sonra animizmin temel tezini çürütecek deliller sunmasından kaynaklanmaktadır. 61 Lang için “Din Bilimi alanında devrim yaptı” şeklindeki nitelemesi de Schmidt‟in bu İskoçyalı araştırmacıya verdiği değerin bir ifadesi olarak gösterilebilir. Animizmi
57
Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, ss.2-3. 58
Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, s.4 59
Schmidt, a.g.e., ss.28, 38, 58. 60
Schmidt, a.g.e., s.61. 61
Bkz. F. Max Müller, Introduction to the Science of Religion: Four Lectures Delivered at the Royal Institution, (London: 1873), ss.40-41; Louis H. Jordan, Comparative Religion: Its Genesis and Growth, (Edinburgh: 1905), s.530. 128
Ramazan Adıbelli
savunanlar, her tür uygarlık seviyesinde, en düşük seviyedeki halklarda bile yer alan Tanrı kültünün yani ilkel bir monoteizmin izlerini dikkate almazlarken Lang bu noktaya vurgu yapmıştır. 62 Lang, Avustralya‟nın güney ve güney doğusunda yer alan kabilelerde, Andaman adalarında, Güney Afrika‟da yaşayan Bushmen kabilesinde, Kuzey Amerika yerlilerinde, Güney Amerika kızıl derililerinde vs. yüce varlık inancının bulunduğunu göstermiştir. 63 Ancak Schmidt‟in aksine Lang, hiçbir zaman ne doğrudan ne de dolaylı olarak bu inancı herhangi bir vahiy biçimi ile ilişkilendirmemiştir. 64
bulunmaktadır. Oysa Lang, Avustralya‟daki, Andaman adalarındaki kabileler ve Bushmenler gibi en ilkel kabilelerde ruhlara ilişkin herhangi bir kült icra edilmediğini ortaya koyarak animizm teorisinin üzerine oturduğu temel dayanaklardan birini daha yıkmış oluyordu. 65 Ancak Lang‟ın animizmi kökten reddetmediğini göz ardı etmemek gerekir. Lang‟ın asıl itirazı, bu düşüncenin, dinî hayatın başlangıç noktasına yerleştirilmesinedir. Myth, Ritual and Religion adlı kitabının 1899 yılında yapılan yeni baskısında Lang‟ın dinin ilk şekli konusunda Tylor‟un teorisinden ne derece uzaklaştığı net bir biçimde görülmektedir. Bu yeni baskının önsözünde Lang, mevcut bilgilerin, dinin kökeni hakkında bilimsel bir teori inşa etmek için yeterli olmadığını ve belki de bunu yapmanın hiçbir zaman mümkün olmayacağını ifade etmektedir. 66
yeterli malumat bulunmadığına dikkat çekse de tanrı fikrinin doğuşu hakkında fikir yürütmekten de geri durmamaktadır. Lang‟a göre insan, eşyanın meydana geldiğini fark ettikten sonra kendisinin yapmadığı ve yapamayacağı şeyleri meydana getiren birinin bulunduğu sonucuna varmıştır. Bilinmeyen bu şahsiyet, doğanın üstünde yer alan yüce bir insan
62
63
Bkz. Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, ss.78-103. 64
Lester Richard Hiatt, Arguments about Aborigines: Australia and the Evolution of Social Anthropology, (Cambridge: Cambridge University Press, 1996), s.109. Schmidt‟in L’origine de l’idée de dieu adlı eserini değerlendiren Lang, ilkel kabilelerde bir Yüce Yaratıcı düşüncesinin bulunmasının bu halkları Schmidt‟in kastettiği anlamda monoteist yapmadığına dikkat çekmekte ve kendisinin bu ilkel kabilelerin dinin filozofların kullandıkları dar anlamda monoteist bir niteliğe sahip olduğu yönünde hiçbir beyanda bulunmadığını ifade etmektedir (Andrew Lang, “Review: L‟origine de l‟idée de dieu,” Folklore, 21:4 (1910), s.518). 65
Bkz. Schmidt, L’origine de l’idée de dieu, s.104. 66
Andrew Lang, Myth, Ritual and Religion, c.I, (London, 1899), s.xii. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|