Yüce Varlık Konusunda Raffaele Pettazzoni ile Wilhelm Schmidt Arasındaki Tartışma
Yüklə 448,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoteizm Hakkında Schmidt ile Pettazzoni Arasındaki Tartışma 119
Görüldüğü üzere Darwin‟in evrim teorisi, sadece doğa bilimleri için değil, aynı zamanda dinleri araştıranların büyük çoğunluğu tarafından da temel bir postulat olarak kabul görmüştür. Evrim düşüncesi, Din Bilimlerinde etkisini uzun bir süre devam ettirmiştir. 20. yüzyılın başlarında Avrupa‟da dinler tarihi alanında yazılan kitapların hemen hepsinde ele alınan dinî olgular, evrim teorisi doğrultusunda izah edilmeye çalışılmıştır. 21
Örneğin J. Estlin Carpenter (1844-1927), 1913 yılında ilk baskısı yapılan Comparative Religion adlı kitabındaki; “Artık tüm din tarihi incelemesi sağlam bir şekilde bu büyük düşünce [evrim] üzerine kurulmuştur” 22 ifadesi, evrim teorisinin Dinler Tarihi alanındaki etkisini açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Eliade‟ın belirttiği gibi bu dönemde Batı bilim dünyası, her şeyin (hayatın, evrenin, dillerin, dinlerin, ırkların, sanatın, kurumların, vs.) kökenini arama saplantısı içerisindedir. 23
araştırma konusu edinen Antropoloji‟nin evrim teorisinden ne derece etkilendiğini şu şekilde ifade etmektedir: “Antropoloji Darwin‟in çocuğudur. Onu [Antropolojiyi] Darwinizm mümkün kılmıştır. Darwinizm bakış açısını reddettiğinizde Antropolojiyi de reddetmeniz gerekecektir.” 24
1917), 1871 yılında yayımlandığında İngiltere‟de büyük bir ilgi uyandıran Primitive Culture (İlkel Kültür) adlı eserinin birinci cildinde “aşağı ırklar” (lower races) diye nitelendirdiği ilkel halkların dinlerinin sistematik şekilde incelenebilmesi için basit bir din tanımının gereğinden bahsetmektedir. Bu tanımın yüce bir tanrıya ya da ölüm sonrası hesaba inanç, putlara tapınma
temsilcilerinden biri olarak kabul edilen Evans-Pritchard‟a göre bunların nazarında ilkel dinin diğer dinî inançlardan bir farkı yoktu, yani o da bir yanılsamadan ibaretti. Bu araştırmacıların teorilerinin daha iyi anlaşılması açısından bu teorilerin arka planında yer alan asıl amacın ne olduğu yönünde Evans-Pritchard‟ın sunduğu görüş daha da dikkat çekicidir. Evans-Pritchard‟a göre ilkel din hakkında teori üreten araştırmacıların çoğu ilkel dinlerde Hıristiyanlığa ölümcül darbeyi vuracak silahı aramışlar ve bulmuşlardır da. Bu araştırmacılar tarafından ilkel dinin hayali bir ürün olduğu gösterilmek suretiyle onun akıl dışı ve saçma bir şey olarak izah edilerek ilkel dinin yıkılması ve bundan hareketle büyük dinlerin gözden düşürülmesi ve sonunda da yok olması amaçlanmıştır (E. E. Evans-Pritchard, Des théories sur la religion des primitifs, (Paris: Payot, 2001), ss.29-30). 20
21
Eric J. Sharpe, “Some Problems of Method in the Study of Religion,” Religion, 1:1 (1971), s.4. 22
J. Estlin Carpenter, Comparative Religion, (London: Oxford University Press, 1944), s.33. 23
Mircea Eliade, “The Quest for the „Origins‟ of Religion,” History of Religions, 4:1 (1964), s.160. Ayrıca bkz. Eliade, La nostalgie des origines, ss.81, 85; Mircea Eliade, Aspects du mythe, (Paris: Gallimard, 1963), s.100. 24
120
Ramazan Adıbelli
veya kurban icrası gibi hususları içermesi zorunlu kılınırsa birçok kabilenin din kategorisi dışında kalacağına dikkat çektikten sonra Tylor, “asgari bir din tanımı” yapmaktadır. Ona göre din, “Ruhsal/Manevi Varlıklara inanç”tan oluşmaktadır. 25 Evrimci anlayış doğrultusunda düşünen Tylor‟a göre din, insanlığın çocukluk safhasını yani “ilkel bir zihniyeti” yansıtmaktadır. Tylor, evrim süreciyle birlikte insanlığın “dinin karanlıklarından” sıyrılarak bilimin aydınlığına kavuşacağına inanıyordu. Ona göre dinin ilk safhası olan animizden politeizm, bundan da monoteizm türemiştir. Bu düşüncesini desteklemek için antropolojik verileri zikreden Tylor, hiçbir “vahşi” kabilede monoteizmin izine rastlanılmadığını ileri sürmüştür. 26
Andrew Lang (1844-1912), hocasının monoteizm hakkındaki görüşlerini paylaşıyordu. Tylor gibi Lang da monoteizmin uzun bir evrim sürecinin sonucunda animizden türediğini kabul ediyordu. 1887 yılında yayımlanan
mitolojiye uyguladığı görülmektedir. Bu kitapta Lang, uygar halkların mitlerindeki “aptalca, vahşi ve irrasyonel” unsurun ya vahşilik döneminin bir kalıntısı, ya mevcut vahşi halklardan bir alıntı ya da şairlerin vahşi halklardaki bilgileri taklit etmesinden ibaret” 27 olduğu yönündeki görüşünü dile getirmektedir. Tylor gibi Lang da mitin insanlığın çok eski çağlarında cehalet içerisinde vahşi bir hayat sürdüğü dönemin kalıntısı olduğu görüşündedir. 28 Lang, Tylor‟un ileri sürdüğü animizm teorisini İngiltere‟de git gide güç kazanan Max Müller‟in Doğa Mitolojisi Okulu karşısında savunmuştur. 29 Mitolojik ve tanrısal figürleri, doğal gerçekliklerin ve özellikle de gök cisimlerinin kişileştirilmiş hâlleri olduğunu savunan bu okulun teorisi çökünce Lang, dikkatini antropologların verilerine çevirerek “yüce tanrılar” meselesi ile ilgilenmeye başlamıştır. 30 1898 yılında yayımlanan The Making of Religion (Dinin Oluşum) adlı kitabı, Lang‟ın
25
Classical Approaches to the Study of Religion. Aims, Methods and Theories of Research. Volume 1: Introduction and Anthology, (ed.) Jaques Waardenburg, (The Hague: Mouton, 1973), ss.213-214. Ayrıca bkz. Samuel G. F. Brandon, “Origins of Religion,” The Dictionary of the History of Ideas, (ed.) Philip P. Wiener (New York Charles Scribner‟s Sons, 1973), c.4, s.96. 26
Bkz. Edward B. Tylor, Primitive Culture, c.II, (London: 1871), s.302 vd. 27
Andrew Lang, Myth, Ritual and Religion, c.I, (London: 1887), s.33. 28
Lang, Myth, Ritual and Religion, c.I, s.34 29
Schmidt, Origine et évolution de la religion, s.111. 30
Sharpe, Comparative Religion, s.59. Yüklə 448,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|