Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot metodlari

Faoliyatning psixologik tahlili

Tayanch so’zlar:faoliyat, harakat, ish , ong , predmet,

• Tayanch so’zlar:faoliyat, harakat, ish , ong , predmet,

Reja
1. Faoliyat haqida tushuncha
2.Faoliyat va uning turlari

Odam faoliyatining psixologik elementi ish bajarish bo’lib, ish bajarish jarayoni tufayli odam o’z muhitiga faol ta’sir etadi va oldiga qo’ygan maqsadini ro’yobga chiqaradi. Har qanday ish faqat harakat orqali amalga oshadi, harakat-faoliyat ishni reallikka aylantiradi. Shaxsdagi barcha psixik jarayonlar va psixologik xususiyatlar uning turli-tuman faoliyatlari davomida namoyon bo’ladi.

• Odam faoliyatining psixologik elementi ish bajarish bo’lib, ish bajarish jarayoni tufayli odam o’z muhitiga faol ta’sir etadi va oldiga qo’ygan maqsadini ro’yobga chiqaradi. Har qanday ish faqat harakat orqali amalga oshadi, harakat-faoliyat ishni reallikka aylantiradi. Shaxsdagi barcha psixik jarayonlar va psixologik xususiyatlar uning turli-tuman faoliyatlari davomida namoyon bo’ladi.

Odam uchun eng muhim sifat hisoblanuvchi onglilik faoliyat jarayonida tarkib topadi va shu jarayonda rivojlanib, takomillashib boradi:

• 1. Muammoning qo’yilshi. Xar qanday

Mehnat faoliyatida ong yuzaga keladi, o’z navbatida, ong odamning ishlab chiqarish faoliyatini yanada unumli va mahsuldor qiladi. Shu tariqa faoliyat inson ongi rivojiga, inson ongi esa faoliyat ravnaqiga ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun insonning ongi uning faoliyati bilan hammavaqt uzviy aloqadadir
Inson ongi bilan faoliyati o’rtasidagi doimiy aloqa ong bilan faoliyat birligi tamoyiliga asos hisoblanadi. Psixologiya fanidagi ong va faoliyat birligi tamoyiliga ko’ra, ong bilan faoliyat bir butunlikni tashkil etadi
Psixologik qonuniyatlarga ko’ra, har qanday inson faoliyati ma’lum motivlar (ichki talab, istak, harakat) asosida yuzaga keladi. Inson faoliyatini yuzaga keltiruvchi sabablar odamlar turli-tuman ehtiyojlari, qiziqish va maqsadlaridir
Ong faoliyatning ichki rejasi, dasturi vazifasini o’taydi. Odam ongida tashqi muhit bilan aloqa qilishning dinamik modellari yaratiladi. Ana shu modellar inson faoliyati asosi bo’lib, bular yordamida odam o’zi mansub bo’lgan ijtimoiy muhit bilan munosabatga kirishadi. Ong va faoliyat birligi psixologiyaning xulq-atvor, hatti-harakat va faoliyatni o’rganish orqali bu harakatlardan ko’zlangan maqsadga erishishni ta’minlovchi obyektiv qonuniyatlarni ochishga imkon beradi
Faol faoliyat tufayli odam tashqi olam bilan munosabat bog’laydi, tashqi muhitdagi narsalarga, boshqa shaxslarga ta’sir qiladi, o’zining ichki xususiyatlari, subyektivligi, shaxslik mohiyatini yuzaga chiqaradi. Odamning tashqi olamga ta’siri va uni o’zgartirishi ham uning faoliyati natijasidir
Psixolog B.G.Ananyev psixikani o’rganish metodlarini to’rt guruhga ajratib, ularni tashkiliy, empirik, (amaliy), natijalarni qayta ishlash yoki natijalarni sharxlash metodlari deb nomlagan.
Respublikamizda psixologiya fani taraqqiyotiga katta hissa qo’shgan marhum M.Vohidov odam faoliyatiga qaratilgan harakatlarni quyidagi uch sodda elementdan tashkil topgan deb hisoblaydi :
Olmoq
Joyini o’zgartirmoq
Qo’yib yubormoq
Ushlamoq
Shaxs faoliyati jarayonlarining fiziologik qonuniyatlariga ko’ra, faoliyatni ro’yobga chiqarish bilan bog’liq bo’lgan harakatlar organizmga turlicha ta’sir o’tkazadi. Odam organizmidagi muskullarning ishi faqat bevosita vazifalari bilan belgilanib qolmay, ana shu harakatlar amalga oshiriladigan sharoit bilan ham boshqariladi
Faoliyat
“Odamning aniq maqsadga yo’naltirilgan ruhiy (ichki) va jismoniy faolligi faoliyat deb aytiladi”.
Shunday qilib, odam faoliyatining tuzilishi juda xilma-xil va o’ta murakkab bo’lib, faqat subyektiv mohiyatdan iborat emas. Odam faoliyati o’zi yashab turgan jamiyat manfaatlarini ifodalaydi va uning talablariga bo’ysunadi
1. O’yin
2. O’qish
3.Mehnat
Inson faoliyati uning yoshi bilan bog’liq holda quyidagi uch turga bo’linadi;
O’yin faoliyati yoshlik davriga - bolalikka xos faoliyat turi hisoblanadi.
Faoliyatning bu turi katta yoshdagi odamlarda ham bor. Lekin katta odamlarda o’yin faoliyatining mohiyati boshqachadir. Bolalikka xos o’yin faoliyati bola shaxsini aqliy va jismoniy jihatdan kamolga yetkazuvchi g’oyat muhim vositadir. O’yin jarayonida bolaning ruhiy olamida jiddiy o’zgarishlar yuz beradi. Chunki o’yin shu qadar muhim, ko’p qirrali va qudratli faoliyatdirki, bolaning ravnaqi uchun uning o’rnini hyech narsa bosa olmaydi.