Yerel Dış Politikanın temelleri

74  Yerel Dış Politikanın temelleri
revin  kapsam  ve  niteliği  ile  etkinlik  ve  tasarruf  gerekleri  göz  önün-
de bulundurulmalıdır.” Avrupa Birliği de sübsidiyarite ilkesini 1992 
Maastricht Antlaşması’ndan bu yana resmen benimsemiştir.
31
 Ayrıca, 
AB’nin yerelleşmeye yönelik politikalar geliştirmesinde, daha şeffaf, 
daha hesap verebilir ve daha demokratik bir yönetim yapısının oluşu-
mu için Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların özendirici ve 
cesaretlendirici  çalışmaları  etkili  olmuştur  (Birçok  yazardan  aktaran 
Demirkaya, 2008:33).  
Diğer yandan, “vatandaşların karar alma sürecine katılımlarının, 
demokrasinin temel bir unsuru” olduğunu belirten Avrupa Güvenlik 
ve  İşbirliği  Teşkilatı  (AGİT)  da,  yerindenleşmenin  “yurttaşların  yö-
netime  katılımlarını  artırmanın  en  etkin  araçlarından  biri”  olduğu-
nu beyan etmektedir (OSCE, 2011:i). Aynı zamanda yerindenleşme, 
istikrar  ve  hukukun  üstünlüğünün  hâkim  olduğu  bir  ortamda  siyasî 
özgürlüklerin  ve  bireysel  ekonomik  tercihlerin  kullanımını  kuvvet-
lendiren bir reformdur (USAID, 2009). Yerinden yönetim sisteminin 
önemi,  özellikle  demokrasiye  geçiş  yapan  ülkelerin  demokratikleş-
me  süreçlerinde  de  vurgulanmaktadır.  Yerindenleşmenin,  çoğulcu 
demokrasinin inşası için önemli bir unsur olduğu gerçeği, gerek ko-
münist rejimlerden sonra Doğu Avrupa ülkelerinde  (UNPAN, 2000; 
Schep,  Angenent,  Wismans  ve  Hillenius,  1995:14
32
),  gerek  Latin 
Amerika  ülkelerinde
  (Centellas,  2000:2),  gerekse  dünya  genelinde 
(Kauzya, 2005:25) görülmüştür.  
Dolayısıyla  yerindenleşme  demokratikleşmenin  doğal  bir  sonu-
cudur, günümüzün küreselleşme olgusunun bir neticesi değildir. De-
mokratik yönetimin gereği olarak yerindenleşme talepleri geçmişte de 
var olagelmiş, birçok ülkede yerinden yönetim reformları yapılmıştır
33
. 
31  Avrupa Birliği Antlaşması, md.5: “Sübsidiarite ilkesi gereğince Birlik, münhasıran kendi alanına 
giren  konular  hariç  olmak  üzere,  teklif  edilen  eylemin  ancak  merkezî,  bölgesel  veya  yerel 
düzeyde olmak üzere üye devlet tarafından gerçekleştirilemediği ve teklif edilen eylemin ölçeği 
veya etkileri sebebiyle Birlik düzeyinde bunun daha iyi şekilde gerçekleştirilebileceği takdirde 
devreye girecektir.”
32  Ancak  Schep,  Angenent,  Wismans  ve  Hillenius  (1995:1,2,14)‘da  bu  konu  ile  ilgili  bölümde 
farklı ifadeler mevcuttur. Yerindenleşmenin ve uluslararası yerel yönetim işbirliğinin sebepleri 
bazen demokratikleşme kapsamında, bazen de küreselleşme kapsamında açıklanmıştır.
33  Hatta  bu  yönde  bazı  çabaların  çok  eskiye  dayandığı  söylenebilir.  Misalen,  Fransa’daki  yer-
inden  yönetimin  tarihî  süreci  hakkında  bilgi  veren  Fransa  Millî  Meclisi’nin  web  sitesine 
göre, bu yönde yapılan birtakım reformların ve adımların tarihleri şöyledir: organları seçimle 
işbaşına gelen komünlerin (belediyelerin) temel idarî birim olarak kabul edilmesi tarihi 1789, 
yerel özerklik ilkesinin kabulü 1884, komünler arası işbirliği mekanizmaların kurulması 1890, 
vali  tarafından  belediye  bütçelerinin  onayının  kaldırılması  1970,  yerel  yönetimlere  vergi 
oranlarını belirleme yetkisi 1980 (http://www.assemblee-nationale.fr/histoire/decentralisation.

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   75
Aslında  yerindenleşme  çabalarının  küreselleşme  ile  ilişkilendirilmesi 
hususunu Garrett ve Rodden incelemiştir. Yazarlar, demokrasi ile yerin-
den yönetim arasında (ve ayrıca demokrasi ve siyasî federalizm ile malî 
yerinden yönetim arasında) pozitif bir ilişkinin olduğunu, buna karşın 
ekonomik küreselleşmenin gerekleri olan sermaye akışının ve ticaretin 
yerinden yönetim üzerinde kayda değer bir etkisinin olmadığı sonucu-
na ulaşmıştır. Dahası, açık/serbest ticaret ve sermaye bilançoları olan 
ülkelerde daha ziyade merkezîleşmiş malî sistemler söz konusudur. So-
nuç olarak, bir yandan küreselleşme, diğer yandan merkezî, yerel ve 
uluslarüstü yönetim düzeyleri arasında yetki akışları arasındaki ilişkinin 
kanıtlanmadığı ifade edilmektedir (Garrett ve Rodden, 2001:24,29,34). 
3.1.4. küreselleşme (Globalleşme) Faktörü
Taraftarlarının  ve  karşıtlarının  dünyada  cereyan  eden  neredeyse 
tüm olumlu veya olumsuz gelişmeleri kendisine dayandırdıkları küre-
selleşme (veya başka yaygın bir kullanımla globalleşme) olgusu için 
bu  tezde  benimsenen  tanım  ilgili  bölümde  verilmişti.  Özetle  tekrar 
ifade edilecekse, küreselleşmeye dair ele alınan temel unsurlar şun-
lardır: “insanların, malların, bilgilerin ve fikirlerin küresel ölçekte hızlı 
dolaşımı”, “zaman-mekân sıkışması” ve “küresel farkındalık”. Ayrıca 
küreselleşmenin  1980’lerde  başlayıp  1990’lılarda  hızlandığı  görüşü 
bu tez kapsamında benimsenmiştir. Zira ekonomik gelişmelerin yanı 
sıra ulaşım ve iletişim araçlarının yaygınlaşması, karşılıklı farkındalı-
ğın ve ilişkilerin artmasını kolaylaştırmıştır. 
Bu  bölümün  girişinde  ifade  edildiği  gibi,  küreselleşme  kavramı 
kapsamında  sıkça  dile  getirilen  bir  olgu,  yerelleşmedir,  veya  bu 
asp  ,  23.06.2012).  Yerel  yönetimlerin  yerel  özerkliği  geliştirmek  ve  “Ortak  Avrupa”  fikrini 
desteklemek üzere Avrupa Belediyeler Konseyi (CCE, sonrasında CCRE-CEMR) çatısı altında 
birleşmelerinin tarihi 1951. Bu inisiyatifin doğmasına sebep olan Alman Prof. Adolf Gasser’in 
yazdığı “Belediye özerkliği ve Avrupa’nın Yeniden İnşası” adlı çalışmasının tarihi 1943 (yani 2. 
Dünya Savaşı esnasında !) (Bergeret-Cassagne, 2009:15,18,19). Avrupa Konseyi tarafından Yer-
el Yönetimler Özerklik Şartı 1985 yılında kabul edilmiştir. Ayrıca, Türkiye ve dünyada yerinden 
yönetimin girişimlerini anlatan ve 1990’lı yıllar veya daha eski tarihte yayımlanan kitaplarda 
(örn. Keleş,1994; Nadaroğlu 1994; Tekeli ve Ortaylı, 1978), bu girişimlerin etkin ve demokra-
tik yönetim arayışlarının bir sonucu olduğu ifade edilir. Yani bu açıklamalarda, bugün moda 
olan küreselleşme veya buna benzer başka faktörlere rastlanılmaz. Ayrıca “yerinden yönetim” 
kavram  olarak  1961  T.C.  Anayasası’na  girmiştir.  Son  olarak,  yerel  yönetimlerin  uluslararası 
çalışmalarını  inceleyen  Bontendal  (2009:62)  da  yerindenleşme  temayülünü  küreselleşme 
faktörü ile değil, hizmetleri vatandaşa yakın düzeye aktarma arzusu ve iyi yönetişim saikleri 
çerçevesinde açıklamaktadır.

---