www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
225
Məğrur olma, burnunu dik tutma
Sən bilmirsən ki, külək indi hansı tərəfə əsir
Mən sənin bəzəkli paltarını soyunduraram
Qısa kəsilmiĢ quyruqla narahat olarsan.
Bu bəndin tərcüməsinin müqayisə edilməsi göstərir ki,
Y.Felcenhor Azərbaycan danıĢıq dilinə, xüsusən aĢıq
poeziyasına yaxĢı bələd deyil. Əgər bələd olsaydı aĢıq
poeziyasında geniĢ yayılmıĢ ―Zimistana göndərərəm yazını‖
(baharını qıĢa döndərərəm‖) ifadəsinin ―sən bilmirsən ki,
külək indi hansı tərəfdən əsir‖ kimi verməzdi.
Digər tərəfdən ―Soyaram libasını, allam sazını‖ ifadəsinin də
aĢıq poeziyasından gəldiyini unutmamalıyıq. Məlum olduğu
kimi, Azərbaycanda ötən əsrlərdə aĢıqların deyiĢmə məclisləri
olmuĢ, bu deyiĢmədə bağlayan (qalib gələn) aĢıq rəqibinin
sazını almaq hüququ qazanmıĢdır. AĢıq Ələsgər də məhz bunu
nəzərdə tutur, rəqibinə qabaqcadan hərbə-zorba gəlir, onu
―yolub buraxmaqla‖ hədələyirdi. Lakin tərcüməçi aĢıq
poeziyasında geniĢ yayılmıĢ bu milli özünəməxsusluqdan
xəbərsiz olduğu üçün mənanı təhrif etmiĢdir: ―Mən sənin
bəzəkli paltarını soyunduraram‖. ―Saz‖ sözünün atılması da
yuxarıdakı misranın milliliyini, demək olar ki, yox etmiĢdir.
AĢıq Ələsgərin ―Gərəkdir‖ qoĢması da belə təhriflərllə
çevrilmiĢdir:
DanıĢdığın sözün qiymətin bilə
Kəlməsindən ləlu-gövhər süzülə
Məcazi danıĢa, məcazi gülə
Tamam sözü müəmmalı gərəkdir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
226
226
Y. Felcenhor həmin bəndi aĢağıdakı kimi tərcümə etmiĢdir:
And know the price of every word you say,
In metaphors you should your thoughts convey.
Before you speak, you every word should weight
The gift to doze and puzzle you must have.
(70, 627).
Sətri tərcüməsi:
Dediyin sözün qiymətini bil
Fikirlərini metoforolarla verməlisən
DanıĢmazdan əvvəl sən hər sözü gərək çəkəsən
Təəccübedici, heyrətedici qabiliyyətin gərək olsun.
AĢıq poeziyasında ―ləlu-gövhər süzülmək‖ ifadəsi də geniĢ
iĢlənir, ―Ģirin danıĢmaq‖ mənasını bildirir. Tərcüməçi
orijinalın milli xüsusiyyətləri ilə bağlı belə dil vahidlərinə
əhəmiyyət verməmiĢ, nəticədə Ģeirdəki mənanı təhrif etmiĢdir.
―DanıĢmazdan əvvəl sən hər sözü gərək çəkəsən‖ kimi
mənasız misra da hərfi tərcümə məhsuludur.
Ələsgər haqq sözün isbatın verə,
Əməlin mələklər yaza dastana, -
misralarında da fikir təhrif olunmuĢdur. ġair demək istəyir ki,
Ələsgər haqq sözü, düz sözü isbat edir. Lakin tərcümədə
həmin misra aĢağıdakı kimi səslənir:
So Alaskar, give alms unto the poor,
That angels would a place for you ensure.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
227
(70, 627).
Sətri tərcüməsi:
Onda Ələsgər, kasıblara sədəqə ver,
ġübhəsiz, mələklər sənə yer verər.
AĢıq Ələsgərin ―MüĢkünaz‖ qoĢmasının aĢağıdakı bəndinə
baxaq:
Sübhün çağı mah camalın görəndə
Xəstə könlüm gəldi saza MüĢkünaz
Sonatək silkinib gərdan çəkəndə
Bənzəyirsən quya, qaza MüĢkünaz.
Bu bənd ingilis dilində aĢağıdakı kimi səslənir:
Early in the morning, when I see the moon’s beauty
My sick heart comes to the saz, Musgunaz!
When you quiver just so and crane your neck
You resemble a swan, a goose, Mushgunaz!
(74, 164).
Sətri tərcüməsi:
Səhər tezdən mən ayın gözəlliyini görəndə
Mənim xəstə ürəyim saza gəldi MüĢkünaz
Silkinib boynunu çəkəndə
Bənzəyirsən quya, qaza MüĢkünaz.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
228
228
Bu bəndin tərcüməsində orijialdakı məna təhrif olunmuĢdur.
Məlum olduğu kimi, AĢıq Ələsgər ―mah camal‖ sözünü ―ay
üzlü‖ mənasında iĢlətmiĢdir. Tərcüməçi isə ―ay‖ sözünə aludə
olub MüĢkünazın yox, ―ayın gözəlliyindən‖ söhbət açır.
ġeirin digər misrasında – ―Xəstə könlüm gəldi saza
MüĢkünaz‖ misrasında könlün saza gəlməsindən, yəni cuĢə
gəlməsindən söhbət getdiyi halda tərcüməçi ―saz‖ sözünü
hərfi tərcümə etmiĢ (çalğı aləti saz) və nəticədə məna təhrif
olunmuĢdur.
Bu nümunə həm də onu sübut edir ki, Azərbaycan dilində
geniĢ iĢlənən omonimlərin tərcüməsi müəyyən çətinliklər
törədir. Belə hallarda mütərcim sözün forması ilə yanaĢı, onun
iĢləndiyi mənanı da nəzərə almalıdır.
M.MüĢfiqin ―Könlümün dedikləri‖ Ģeirinin tərcüməsində də
məna təhrifinə yol verilmiĢdir:
Hələ bunlar nədir ki,
Mənim könlüm deyir ki...
Həyat ondan küsənləri incidir
Möhkəm dəzgah, Ģirin əmək, inci tər
Hələ qarĢımızdadır.
Həmin parçanı Olqa Moisiyenko aĢağıdakı kimi tərcümə
etmiĢdir:
There’s more ahead…
My heartbeats said:
Noble work, no fret,
Toil’s pearly sweat
Are yet to come!
Dostları ilə paylaş: |