Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti 

 

 

 

         709           

 

Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

komĢuları  Bizanslıların  elinde  kaldı.

16

  1008  yılında  Gurgen‟in  ölümünün  ardından  Bagrat,  Ġberia 

kralı oldu (1008-1014).

17

 Bagrat‟ın yerine geçen oğlu Abhazia ve Kartli Kralı Giorgi (1014-1027) 

ile  Ġmparator  arasındaki  iliĢkiler  bozulduğu  bir  sırada,  doğudan  Çağrı  Bey  üç  bin  kiĢilik  bir 

kuvvetle Anadolu‟ya giriĢ yaptı. Ġlk bakıĢta Doğu Karadeniz bölgesi açısından herhangi bir sonuç 

vermeyen bu sefer, Karadeniz havzasının da dahil olduğu doğu eyaletlerindeki Bizans gücünün ne 

seviyede olduğunun Selçuklular tarafından görülmesi açısından büyük önem taĢımaktaydı. Ayrıca, 

güneydoğu  Karadeniz  yöresinde  etkili  olan  Ermeniler  ve  Erzurum-Artvin

18

  havalisinde  siyasi 

ağırlığı  bilinen  Gürcülerin  ilk  defa  Selçuklu  askerleri  ile  karĢılaĢması  ve  mağlup  olması,  ileride 

baĢlayacak  olan  Oğuz  göçleri  için  çok  önemli  neticeler  ortaya  koyacaktır.

19

  Bölgenin  siyasi 

hayatının Türkler tarafından harekete geçirilmesini fırsat bilen Kral  Giorgi eskiden beri süre gelen 

iddiaları tekrardan gün yüzüne çıkardı ve Taik arazisi üzerinde hak iddia etti.

20

 Ġmparator ise babası 

Bagrat‟a ikta olarak verdiği Artan, Kola, Javakheti ve ġavĢat‟ı Giorgi‟den geri istedi; ancak Giorgi 

bu  isteği  reddetti.

21

  Giorgi‟nin  hâkimiyetinin  yedinci  senesi  olan  1021  yılında,  bizzat  Ġmparator 

bütün  Bizans  ordusu  ve  birçok  yabancı  askerle  Doğuda  göründü.

22

  1021  yılındaki  savaĢta  büyük 

üstünlük  kazanan  Ġmparator,  savaĢa  ertesi  yıl  devam  etmeye  karar  verdi  ve  kıĢı  geçirmek  üzere 

Khaldia themasına gitti.

23

 

 II.  Basileios,  1022  baharında  ikinci  Ġberia  seferine  çıktı.    Yapılan  bütün  barıĢ 

müzakerelerinin  sonuçsuz  kalması,  Gürcü  Kralının  barıĢa  taraftar  olmadığını  gösteriyordu. 

Ġmparator, Gürcü Kralını takip ettiği sırada kralın barıĢ elçisi, Ġmparatorun karĢısına çıktı; ancak bu 

sırada meydana gelen savaĢta Gürcüler büyük bir hezimet yaĢadılar. Bu ağır yenilgi sonunda Gürcü 

Kralı,  Ġmparatorun  bütün  istekleri  doğrultusunda  barıĢı  kabul  etmek  zorunda  kaldı  ve  iki  taraf 

arasında bir barıĢ akti imzalandı. Ġmparatorlukla giriĢtiği mücadeleyi kaybeden Ġberia kralı Giorgi, 

yapılan anlaĢma sonucunda henüz üç yaĢındaki oğlunu rehin olarak imparatora verdi.

24

  Gelecekte 

IV. Bagrat olarak isimlendirilecek olan Ġberia prensine, üç yıllık tutsaklığının ardından Ġmparatorun 

                                                                                                                                                    

bulduğunu ve topraklarını bu oğullarına miras bıraktığını aktarmaktadır. Bunlardan en küçüğü olan Javakheti günümüz 

Ahalkelek eyaletini kapsayan coğrafyaya yerleĢmiĢ ve  bölgenin kendi ismi ile anılmasını sağlamıĢtır.  Brosset,  A.g.e., 

s.7; Honigmann, A.g.e., s. 162; Toumanoff, A.g.e., p.439; M. Fahrettin Kırzıoğlu ise, Küçük kardeĢ Cavakh‟ın (Varyan, 

Çavak)  kabilesine  göre  öteden  beri  Ahılkelek  ve  Göller  çevresiyle  Çıldır  Gölü  bölgesine  Çavakhet-Çavakyurdu 

denilmekteydi  ve    Parnavar  Gölünden  Kür  ırmağının  kaynağına  kadar  uzayan  yerleri  sahiplendiğini  ayrıca    Çunda  ve 

Artanı inĢa ettiğini söylemektedir. Kırzıoğlu, Kıpçaklar, s. 192,201.  

16

 René Grousset,  Başlangıcından 1071‟e Ermenilerin Tarihi, Çev.: Sosi Dalanoğlu, Aras Yayıncılık,  Ġstanbul 2005, 

s.523; Honigmann, A.g.e., s.159, 

17

 1008 yılında Ġberialı Gurgen‟in oğlu Bagrat, Ġberia ve Abhazia birleĢik krallığının ilk kralı oldu. Forsyth, A.g.e.,  p.559. 

18

    Robert  W.  Edwards  ,  Artvin  isminin  menĢeini  açıklamak  için    Ermeniler  arasında  var  olduğunu  iddia  ettiği  iki 

rivayetten  yararlanmıĢtır.  Birincisi;  Antik  Divin  Ģehrinden  gelen  göçmenlerin  bu  bölgeye  yerleĢmeleri  ve  onların  yeni 

kasabalarına Ar-Dvin ismini vermesi; Ġkincisi ise Sveti (Vazriya- Vezirköy)  köyü komĢularından iki Çoban tarafından 

kale  üzerindeki  bölgede  eski  bir  kilise  keĢfetmelerinden  sonra  Sveti  köyü  sakinlerinin bu  bölgeye  göç  etmesi  ve  daha 

sonra bu çobanlardan birisinin ismini -Arutin- bu bölgeye vermesi.  Robert W. Edwards, “The Fortifications of Artvin: A 

Second Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey”,Dumbarton Oaks,  Trustees for Harvard University 

1986, Vol. 40, p. 168, d.n.9. 

19

  Ġbrahim  Tellioğlu,  Osmanlı  Hakimiyetine  Kadar  Doğu  Karadeniz‟de  Türkler,    Serander  Yay.,    Trabzon  2007,  

s.72. 

20

 Esat Uras,  Büyük Ermenistan‟ı onbeĢ vilayete ayrılmıĢ olup, Ondördcü vilayeti olarak bahsettiği Dayk‟ın (Tayk-Tao)  

önemli ilçeleri arasında Acara, Göle, Oltu, Tortum, Narman ve Artvin‟i saymaktadır. Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve 

Ermeni Meselesi,Belge Yay., Ġstanbul 1987, s. 21,22. 

21

 Forsyth, A.g.e.,  p.560; Honigmann, A.g.e., s.159.              

22

 Brosset, A.g.e., s.267. 

23

 Müverrih Vardan,  Türk Fütuhatı Tarihi, (889-1269), Çev.: Hrand D. Andreasyan, Ġ.Ü.E.F. Tarih Semineri Dergisi, 

C.I, Sayı:2, Ġstanbul 1937, s.168;  Holmes, A.g.e., p. 321,322; Brosset, A.g.e., s.268. 

24

  Yapılan  anlaĢma  sonucunda,  önceleri  David‟in  elinde  bulunan  Basean,  Taik,  Javakheti,  Artani,  Kola  toprakları  ve 

ġavĢat  arazileri  ile  birlikte  takriben  14  kale  Bizans‟a  bırakıldı.  Honigmann,  A.g.e.,  s.164,165;    Brosset,  A.g.e,  s.270; 

Zonaras, Tarihlerin Özeti,  s.45. 

---