23
Nəğməm, səsimdir mənim...
Mənə vüqar gətirir
O başı qarlı dağlar
Ürəyimdə Şuşanın
Buz havası hər an var.
Onun
fikrincə
Vətən
məhəbbəti,
xalq
məhəbbəti
müqəddəsdir. Şair hər an Azərbaycanın hansı yerində olursa
olsun oturub Qarabağın musiqi beşiyi sayılan Şuşanı
xatırlayır.
Müəllif kitabda müharibə haqqında yazdığı “Min beş yüz
əlli” , “Xatirat”, “Onun qızı”, “Dostum”, “Sevir, sevməyir”,
“Bahar gəlib”, “Ay doğanda gələrdi”, şeirləri ilə öz
qarşısında müharibənin gedişinin, ayrı-ayrı döyüşlərin geniş,
əhatəli təsvirini vermək məqsədi qoymamışdır. Hər bir
şeirdə müəllif özünün cəbhə xatirələrini yada salır. Vaxtilə
işlətdiyi silahına qələbə çaldıqları üçün öz minnətdarlığını
bildirir. Müharibə onun səhhətində nə qədər acı izlər
buraxsa da o cəbhə xatirələrini, cəbhə yoldaşlarını böyük
məmnuniyyətlə xatırlayır. Oxucunu cəbhə həyatına daha da
həvəsləndirir.
Kiçik yaşlı uşaqlar üçün olan bölmədə “Ceyran qızıma”,
“Oğluma”, “Əli gülsün” “Uşaqlara” və s. şeirləri
verilmişdir. Bu şeirləri uşaqlara təqdim etməklə şair ədəbin,
mərifətin, ağsaqqala hörmətin insana necə yaraşıq verdiyini
göstərir.
Qoy bilsin o kiçik, o ədəbli qız,
Qoy bilsin bu sirri bütün uşaqlar.
Zeynal əmiləri bu şeiri yalnız,
Gözəl uşaqlara yazmış yadigar.
Xalqımızın gözəl, nəğməkar şairi, uzun illər Sovetlər
birliyində nəşr olunan “Pioner”, sonrakı “Günəş” jurnalının
redaktoru Zeynal Cabbbarzadənin bu il anadan olmasının 95
ili tamam olur. Zeynal Cabbarzadə uşaqlar üçün 250-dən
çox gözəl və rəngarəng mahnılar üçün şeirlər yazmışdır.
24
Hələ 1950-ci illərdə zəmanəsinin böyük bəstəkarı Qara
Qarayev onun sözlərinə özünün ilk uşaq mahnısı olan “ Sülh
” haqqında mahnısını bəstələmişdir. Bu mahnı illərlə Üzeyir
Hacıbəyov adına musiqi Konservatoriyasında tələbələrin
dərsliklərini, məktəblərimizdə musiqi dərslərini, mədəniyyət
müəssisələrində keçirilən tədbirləri məktəblilərin ifası ilə
bəzəmişdir. Bundan əlavə Zeynal Cabbarzadənin sözlərinə
Fikrət Əmirovun “Quşlar”, “Qatar”, “Quzuyam”, “Bahar
gəlir”, Tofiq Quliyevin “Ögey ana” filminə yazdığı “
İsmayılın mahnısı ”xalqımız tərəfindən hələ də sevilərək
dinlənilir.
Tapmacalar
əsasən müəllifsiz olub, insanın zehni
qabiliyyətini, ağlının çevikliyini yoxlamaq məqsədilə
yaradılan ədəbi janrdır. Tapmacada hər hansı bir əşyanın
əlaməti üstüörtülü şəkildə verilir və ya başqa bir əşyaya
bənzədilir, onun tapılması qarşı tərəfdən tələb olunur.
Məlumdur ki, uşaq ədəbiyyatında yer alan tapmacaların
köməyi ilə uşaqlarda müəyyən əşya və hadisə haqqında
mühakimə yürütmək vərdişi, uğurlu nəticə çıxartmaq
bacarığı, hazırcavablıq tərbiyə olunur. Məhz Zeynal
Cabbarzadənin uşaqlar üçün yaratdığı “Tapmacalar” şeiri
uşaqlar üçün çox dəyərlidir. “Tapmacalar” şeiri bir daha
onun uşaq psixologiyasını, romantik aləmini gözəl bildiyini
təsdiq edir.
Kitabxanada müxtəlif mövzu üzrə keçirilən
söhbətlərdə, səhərciklərdə bu tapmacalardan istifadə edə
bilərik.
Bu
da
uşaqlarda
düşünmə
qabiliyyətini
yaxşılaşdırmaqla yanaşı balaca oxucularımızın kitabxanaya
cəlb olunmasına maraq yaradar.
Kitabxanaçı: Uşaqlar deyin görək heç tapmaca
bilirsinizmi? Sevimli şairimiz Zeynal
Cabbarzadə də sizlər üçün maraqlı olan bu
janra müraciət etmiş, “Tapmacalar” şeirini
yazmışdır. Gəlin birlikdə bu şeiri dinləyək.
25
Təbiət haqqında:
I Oxucu:
Çöldə, düzdə qaçaram,
Hər qapını açaram.
İstəsəm ağacları
Kökündən qopararam.
İstədiyim tərəfə
Adam da apararam
Adımı tapın görək
Söyləyin nəyəm?.. (Külək)
Heyvanlar haqqında:
Boynum uzundur,
Bədənim gödək.
Gözlərim iri,
Qulaqlarım şək.
Görübsünüzmü?
Məni bir dəfə?
Tapın adımı (Zürafə)
Qaldırdığım yük,
Özümdən böyük
Yerin altında
Yaşayıram mən ( Qarışqa)
Uşaqların sevimlisi Zeynal Cabbarzadənin “Alagöz”,
“Sürəyya”, “Badamlı” və s. mahnılarını dəfələrlə eşitmişik.
Rauf Adıgözəlov - "Neyləsin" mahnısı - musiqisi:Vasif
Adıgözəlov ; Anatollu Qəniyev - Yel əsər ("Yenilməz
batalyon" filmindən Teymurun mahnısı) – musiqisi :
Cahangir Cahangirov ; Rəşid Behbudov - Bakı - musiqisi:
Tofiq Quliyev ; Akif İslamzadə - Axşam mahnısı – musiqisi
Tofiq Quliyev ; Şövkət Ələkbərova - Laylay ("Ögey ana"
26
filmindən) - musiqi : Tofiq Quliyev ; Şövkət Ələkbərova -
İlk bahar – musiqi : Tofiq Quliyev ; "Qaya" vokal ansambılı
- Toy mahnısı – musiqi :Tofiq Quliyev ; Mirzə Babayev -
Sən mənimsən, mən sənin – musiqi : Tofiq Quliyev ; Şövkət
Ələkbərova - Çay - musiqi: Emin Sabitoğlu ; Rübabə
Muradova - İntizar (Canıma qəsd eyləyən) - musiqi: Səid
Rüstəmov ; Rəşid Behbudov - Sürəyya - musiqi: Səid
Rüstəmov ;"Çiçəklən, Vətənim" (1964) - musiqi: Xəyyam
Mirzəzadə və E. Mahmudov Uşaq mahnıları
"Canbala" qrupu - Bahar gəlir. Musiqi: Fikrət Əmirov;
Qatar. Musiqi: Fikrət Əmirov ; Quzum. Musiqi: Fikrət
Əmirov
Zeynal
Cabbarzadə
yaradıcılığını gələcək nəsillərə
çatdırmaq üçün şairin şeirlərindən, nəğmələrindən,
tapmacalarından istifadə etməklə uşaqlara müxtəlif
tədbirlər hazırlanması məqsədə uyğundur. İlk Öncə şairin
yaradıcılığı haqqında uşaqların nə dərəcədə məlumatlı
olmasını öyrənmək üçün rəy sorğusu keçirə bilərik.
Ssenari:
Kitabxanada keçirilən maraqlı tədbirlərdən biri də ədəbi-
bədii gecədir. Şairin yubileyi münasibətilə, kitabxanada
“Elimizin nəğməkar şairi” adlı ədəbi-bədii gecəni təşkil
etmək olar. Gecəyə Zeynal Cabbarzadə yaradıcılığı ilə
maraqlanan, yaxından tanış olan müəllimlər, oxucular, uşaq
ədəbiyyatının nümayəndələri dəvət edilir. Tədbir
keçiriləcək
zala
şairin
portreti
vurulur.
Zeynal
Cabbarzadənin
şeirlərindən müxtəlif parçalar zalın
divarından asılır. Həmçinin tədbir zamanı uşaqların zövqünü
oxşayan müxtəlif dekorasiyalar bəzəkli şarlar və s. istifadə
edə bilərik. Zalda yuxarıda qeyd etdiyimiz şairin
kitablarından ibarət, şair haqqında müxtəlif sitatlardan
istifadə edilmiş sərgi yerləşdirilir. Bədii gecə şairin sözlərinə
yazılmış nəğmələrdən biri ilə ilə başlayır. Tədbirin
27
keçiriləcəyi səhnədə şairin yaradıcılığı haqqında slayd
nümayiş edilir. Slaydda şairin sözlərinə yazılmış mahnılar
səsləndirilir. Bu mahnılardan Fikrət Əmirovun Zeynal
Cabbarzadənin sözlərinə yazdığı “ Qatar ” mahnısı, Sülh
nəğməsi, Quşlar , Əziz Vətən və b. istifadə edə bilərik.
Zeynal Cabbarzadə bir çox filmlərə bəstələnmiş mahnıların
sözlərinin müəllifi olduğundan, ayrıca həmin filmlərdən
parçalar təqdim etmək slaydın nümayişində daha maraqlı
olar.
I aparıcı: Əziz qonaqlar bu gün bura nəğməkar şair kimi
tanınan Zeynal Cabbarzadəni oxucularımıza
xatırlamaq üçün yığışmışıq. Axı onun bu il 95
illik yubileyi qeyd olunur.
II aparıcı:Bədii yaradıcılığa hələ erkən yaşlarında başlayan
Zeynal Cabbarzadə yazdığı şeirləri ilə
Azərbaycan uşaq nəğmələrinin gözəl
nümunələrini yaratmışdır. O, yaradıcılığında
uşaqlar üçün 250-dən çox rəngarəng və gözəl
mahnılar üçün şeirlər yazmışdır. Hələ 1950- ci
ildə böyük bəstəkar Qara Qarayev Zeynal
Cabbarzadənin sözlərinə özünün ilk “Sülh”
haqqında mahnısını bəstələmişdir.
I aparıcı: Bundan əlavə nəğmə dərslərində eşitdiyimiz
bir çox mahnılar var ki, o mahnıların sözlərinin
müəllifi Zeynal Cabbarzadədir. Məsələn “
Ögey ana filmindən İsmayılın mahnısı ”, Fikrət
Əmirovun “ Qatar ”, “ Quşlar ”, “ Bahar gəlir ”
və s.
I aparıcı: Dünyada elə bir bəstəkar, elə bir musiqiçi, elə
bir şair yoxdur ki, onun ana laylası tək
möhtəşəm bir əsəri olsun. Bütün mahnılardan
artıq sevdiyimiz şirin bir nəğmədir ana laylası!
Səsi ruhumuzu oyadar. Sanki bir rəssam fırçası
ilə həyatın rəsmini çəkib ana laylası! Ana laylası
28
haqqında yüzlərlə mahnı, şeir, nəğmə var. Klassik
xanəndələrimizdən tutmuş müasir ifaçılarımıza
qədər hər kəs öz repertuarında ana mövzusuna
xüsusi yer verib. Zeynal Cabbarzadənin də
”Laylayı ” ana laylası qədər şirin və təsirlidir.
( Səhnədə mahnı səslənir )
LAYLAY
Yat gözümün qarası,
Ciyərimin parası.
Laylay, ürəyim laylay,
Arxam, dirəyim laylay!
Göydə bulud sovuşsun,
Kirpiklərin qovuşsun,
Laylay, quzum, a laylay,
İki gözüm, a laylay!
Sən nə şirin balasan,
Görüm yüz il qalasan.
Laylay, baharım, laylay.
Laylay, nübarım, laylay!..
II aparıcı:Həqiqətən də ana laylaylarından su içmiş bu
nəğmənin ahəngindəki gözəllik insanın
qəlbinə qəribə rahatlıq gətirir. Avazındakı
şirinlik şairin folklorumuzdan necə
bəhrələndiyini göstərir.
II aparıcı:Yer kürəsi, öz oxu ətrafında olduğu kimi,
Günəşin də ətrafında müəyyən orbit üzrə
qərbdən şərqə doğru hərəkət edir. Bu da
planetimizdə fəsillərin yaranmasına səbəb olur.
Səhnəyə ilin fəsillərini tərənnüm edən “Çox sevirəm”
şeirini söyləmək üçün uşaqlar gəlir. Səhnə təbəti tərənnüm
edən hər fəslə uyğun dekorasiyalarla bəzədilir. Uşaqlar
söylədikləri fəslə uyğun paltarlar geyinirlər.
29
Çox sevirəm
I oxucu: Baharı çox sevirəm,
Hər tərəf yaşıllaşır.
Dağlardan gələn sular
Sel olub, aşıb-daşır.
Qaranquşlar eyvanda
Qurur öz yuvasını.
Çox sevirəm baharın
Sərin, saf havasını
II oxucu: Mən yayı çox sevirəm
Göy üzü təmiz olur
Yayda çox sevdiklərim
Çay olur, dəniz olur.
Günəş qızdırır yeri,
Ağaclar gətirir bar.
Yaylaqlarda dincəlir
Yay gələndə adamlar.
Üzümlər şirinləşir,
Əncirlərdən axır bal.
Bağbanlar bol meyvəni
Yığmağa tapmır macal.
Yaşıl xalı sərilir,
Düzənlərə, dağlara.
Yay fəsli ləzzət verir
Balaca uşaqlara
III oxucu: Payızı çox sevirəm
Havalar gözəl olur
Qızıl rəngli yarpaqlar
Tökülür xəzəl our.
Ağaclardan dərilir
Alma, armud, heyva, nar.
Hərdən dolur boşalır
Göydə uçan buludlar.
IV oxucu: Mən qışı çox sevirəm
30
Çünki qarı bol olur.
Buz salxıma bənzəyir.
Küçələri bəzəyir.
Buz üstə sürüşürəm.
Qorxutmayır qar məni.
Anama söyləyirəm
Gəzməyə apar məni
I Aparıcı: Təkcə şairliklə deyil, publisistika ilə məşğul
olan Zeynal Cabbarzadə, gördüyü ağır
müharibənin nəticəsi olaraq bəlkə də uzun
ömür sürmədi. Az yaşasa da, mükəmməl
yazıb - yaratdı. Müxtəlif mövzularda qələmə
aldığı şeirlər şairin ömrünü uzatdı. Onun
dillərə düşmüş nəğmələri bu gün də sevilə-
sevilə oxunur. Uşaqlara ünvanlanmış
şeirləri, poemaları bu gün ədəbiyyatımızın
incilərinə çevrilib.
Son
31
Ədəbiyyat siyahısı:
1.
Sizin səsiniz. – B.: Azərnəşr, 1963. – 84 s.
2.
Seçilmiş əsərləri. – B.: AVRASİYA PRESS, 2005. –
222 s.
3.
Dostum gəl sözə bax. – B.: Azərnəşr, 1956. – 381 s.
4.
Uca dağlar başında. – B.: Gənclik, 1980. – 221 s.
5.
Namazov Q // Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı. – B.:
2007. – 444 s.
6.
Güllər. – B.: Azərnəşr, 1974. – 224 s.
7.
Xalqımızın nəğməkar şairi // Savalan. – 2001. – 16
yanvar.
8.
Mahnıdan yoğrulmuş şair ömrü // Savalan. – 1994. –
6 mart.
9.
Nəğməkar şair // Azərbaycan. – 2010. – 25 dekabr.
10.
Sənin sevimli yazıçın // Pioner. – 1978. – N3
32
Zeynal Cabbarzadənin 95 illik yubileyi münasibəti ilə
Respublika uşaq kitabxanaları üçün hazırlanmış
metodik vəsait
Kompyuter yığımı
və dizayn: Nərgiz Məcidova
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh., S.Vurğun küç.88;
E-mail: childlibbaku@yahoo.com
URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasında
çap olunmuşdur.
Sifariş:
Çapa imzalanmışdır:
Tirajı:100
Pulsuz
Dostları ilə paylaş: |