www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
17
M.Houtsuman, S.Vilson, Q.Dorab, A.Ġ.Arberri, Y.Ripka,
M.V.Medonald, Ç.Çarlz və baĢqaları ingilis nizamĢünaslığının
inkiĢafına təkan vermiĢ, bu barədə müəyyən fikirlər
söyləmiĢlər. ġairin ―Leyli və Məcnun‖ əsəri dörd dəfə ingilis
dilinə tərcümə olunmuĢdur (46).
Nizamidən sonra ingilis tədqiqatçılarının daha çox müraciət
etdiyi Ģairlərdən biri Məhəmməd Füzuli olmuĢdur. ġairin
ingilis ĢərqĢünaslığında öyrənilməsi tarixindən ilk dəfə
görkəmli rus alimi A.Krımski danıĢmıĢdır (96, 132).
Sonralar B.Çobanzadə (16, 76), H.Araslı (7, 7; 5; 6,10-12),
Ġ.Babayev (11, 32), R.Azadə (87, 40-42), M.Quluzadə (47,
97-98), F. Qasımzadə (45,9), L.Əliyeva (24, 18) və baĢqaları
bu və ya digər dərəcədə Füzulinin əsərlərinin ingilis dilinə
tərcüməsi
problemlərinə
toxunmuĢ,
ingilis
ədəbiyyatĢünaslığının
bu
sahədəki
uğurlarından
və
nöqsanlarından bəhs etmiĢlər.
Ingilis ĢərqĢünası Gibb Füzulinin bir sıra əsərlərini ingilis
dilinə çevirərək ―Osmanlı ədəbiyyatı tarixi‖ əsərinə daxil
etmiĢdir (68, III – VI) ―Bunlar Füzuli Ģerinin ingilis dilinə ən
yaxĢı elmi və bədii tərcümələri hesab olunur‖ (52, 18).
Bununla yanaĢı ―Leyli və Məcnun‖ poemasının 1970-ci ildə
türk Ģairi Sofi Nuri tərəfindən edilmiĢ tərcüməsi bütün
tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmiĢ və onun ədəbi- bədii
keyfiyyətləri
yüksək
qiymətləndirilmiĢdir.
S.Nurinin
tərcüməsi Füzulinin ―Leyli və Məcnun‖ əsərinin ingilis
dilində ilk tam nəĢri hesab olunur‖ (53).
Həmin dövrdə Azərbaycan Ģairi Qazi Bürhanəddinin bir sıra
əsərləri də ingilis dilinə tərcümə olunmuĢdur. Gibb ―Osmanlı
ədəbiyyatı
tarixi‖
əsərinin
birinci
cildində
Qazi
Bürhanəddindən bəhs etmiĢdir. Gibb Ģairin divanını tədqiq
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
18
18
etmiĢ və bu mövzu ilə bağlı ən etibarlı mənbələrlə tanıĢ
olmuĢdur. Eyni zamanda Gibb Qazi Bürhanəddinin altı
qəzəlini, səkkiz rübaisini və doqquz tuyuğunu ingilis dilinə
çevirmiĢdir.
Görkəmli Azərbaycan Ģairi Ġmadəddin Nəsiminin əsərləri də
ingilis alimlərinin diqqətini cəlb etmiĢdir. Katlin Burill
Nəsiminin rübailərinə dair dəyərli monoqrafiya yazmıĢ və
eyni zamanda onun rübailərini tərcümə etmiĢdir. Doktorluq
dərəcəsi almaq üçün təqdim olunan bu əsər 1964-cü ildə
Kembric universitetində müdafiə edilımiĢ, 1972-ci ildə kitab
Ģəklində buraxılmıĢdır. Bu kitab Nəsimi əsərlərinin ingilis
dilinə ilk tərcüməsi hesab olunur.
Bütün bunlarla yanaĢı müxtəlif illərdə Sahib Təbrizi, Fələki
ġirvani, M.P.Vaqif, M.ġ.Vazeh və s. kimi klassik Azərbaycan
Ģairlərinin ayrı-ayrı əsərləri və ya bu əsərlərdən parçalar
ingilis dilinə tərcümə edilmiĢdir.
Klassik ədəbi abidəmiz olan ―Kitabi-Dədə Qorqud‖ dastanının
ingilis dilinə tərcüməsinə ötən əsrin 60-cı illərindən sonra
baĢlanmıĢ, dastanın bir neçə tərcümə variantı meydana
çıxmıĢdır.
Müasir Azərbaycan poeziyası nümunələri də hələ sovet
dönəmində tez-tez ingilis tərcüməçilərinin diqqətini cəlb
etmiĢdir. AĢıq Ələsgərin, S.Vurğunun, R.Rzanın və
baĢqalarının əsərlərinin ingilis dilinə o vaxtkı tərcümələri bu
cəhətdən maraqlıdır.
Sovet dövründə Moskvada dörd dildə (o cümlədən ingilis
dilində də) nəĢr olunan ―Sovet ədəbiyyatı‖ (Soviet literature)
jurnalının 1969-cu il dekabr nömrəsinin tamamilə Azərbaycan
ədəbiyyatına həsr olunmsını o dövrdə ədəbiyyatımızın
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
ġəhla Nağıyeva.
Bədii tərcümə: nəzəriyyə və praktika
19
öyrənilməsi və təbliği sahəsində kiçik addım hesab etmək
olar.
Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində Moskvadakı ―Proqress‖
nəĢriyyatı tərəfindən ingilscə buraxılmiĢ ―Azərbaycan
poeziyası antologiyası‖ isə bu sahədə daha bir uğurlu addım
sayıla bilər. Kitabda həm klassik Ģairlərimizin əsərərinə, həm
də müasir poeziya nümunələrinə geniĢ yer verilmiĢdir. Bütün
bunlar sübut edir ki, Azərbaycan poeziyası ingilis
tədqiqatçıları və tərcüməçilərinin diqqətini həmiĢə cəlb
etmiĢdir.
Uzun illər ABġ-ın Pensilvaniya universitetinin ingilis dilində
buraxdığı
―Ədəbiyyat‖
(Edebiyat)
jurnalı
da
Ģərq
ədəbiyyatına, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatına geniĢ yer
vermiĢdir. Maraqlıdır ki, bu jurnalda ədəbi nümunələrimiz
birbaĢa Azərbaycan dilindən ingilis dilinə tərcümə
olunmuĢdur.
Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra bütün sahələrdə
olduğu kimi ədəbi nümunələrimizin xarici dillərə, o cümlədən
ingilis dilinə tərcüməsi sahəsində də mühüm addımlar atılmıĢ,
yeni və daha keyfiyyətli tərcümə nümunələri iĢıq üzü
görmüĢdür. Bu illərdə artıq, demək olar ki, əksər tərcümələr
sovet dönəmindən fərqli olaraq birbaĢa orijinaldan edilmiĢdir.
Bu sahəyə dövlət səviyyəsində qayğı göstərilməsi, dünya
ədəbiyyatının ən yaxĢı nümunələrinin Azərbaycan dilinə
yenidən tərcümə olunub nəĢr edilməsinə dair fərman və
sərəncamların imzalanması, müasir dövrün tələblərinə uyğun
olaraq tərcüməçi kadrların yetiĢdirilməsinə xüsusi diqqət
yetirilməsi və s. kimi tədbirlər tərcümə iĢinin əhəmiyyətinə
qayğı və diqqətdən xəbər verir. Təsadüfi deyildir ki, indi
xarici dillərə, eləcə də xarici dillərdən Azərbaycan dilinə
Dostları ilə paylaş: |