Yaşar Əhmədov AzərHətəmov
-
Multikulturalizm Amerika kimi ölkələrə “qaynar qazan”
ideyasına, yəni bir ölkədə bir çox millətlərin və mədəniyyətlərin
birgə mövcud olduğu və dəqiq millət anlayışı olmayan dövlətlər
modelinə yaxındır.
-
Eyni şey sovet dövründə - fərqli mədəniyyətlərə, fərqli
dünyagörüşlərinə, fərqli mentalhlıqlara aid insanların bir dövlətdə
birləşdiyi beynəlmiləl sovet dövlətində də var idi.
-
Qloballaşma dövründə heç bir ölkə multikulturalizmin
təsirindən yan keçə bilməz.
-
İnkişaf etmiş cəmiyyət öz mədəni, milli və mənəvi
dəyərlərini mümkün olan dərin defunnabiyalardan qoruyaraq
böyük dəyişiklər dövrünün çağınşına adekvat cavab verməlidir.
-“Qərb ideyaları bütün bəşəriyyət üçün universaldır və
müasir dünya quruculuğu üçün zəruridir” fikrinin doğru olub -
olmaması bu gün hamını narahat edir.
-
Hərb
dünyasının
universalizm
iddiasında
olan
standartlarında siyasi, iqtisadi və mədəni uyğunsuzluğun olması
mümkündür.
-
Bu gün intibah dövrünü yaşayan Şərq-Qərb kimi maraqlı
problemə diqqət yetirək:
*
bu faktor münaqişələrə baxmayaraq, dünyanı birləşdirən
qloballaşmanın xüsusiyyətləri ilə bağlıdır;
*
bizlərə belə bir fikir aşılanmışdır ki, orta əsr səlib
müharibələri Qərbin üstünlüyü, cəngavərliyi və dövrün
xristianlığının spesifik xüsusiyyətlərindən xəbər verir;
*
əslinə baxanda, “dini müharibələrin” dövrün cəhəti və
ayrılmaz faktorunu daşıyan orta əsr Şərqlə Qərbin fəal əlaqələri
dövrüdür;
*
müasirliyin düzgün dərk edilməsi keçmişin daha dəqiq
anlaşılmasına gətirib çıxanr.
-
Dünyada baş verən siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni - mənəvi
hadisələr yeni terminlərin yaranmasına səbəb olduğu kimi, bəzi
bəlli temiİnlərin işlək hala gətirilməsinə də təsir
14
Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət
göstərir - qloballaşma, multikulturalizm terminləri bu
qəbildəndir.
-
Yeni terminlərin meydana çıxması, yaxud işlənmə
aktuallıqları yalnız üslubi-qrammatik mahiyyətli deyil, həm də
baş verən mövcud münasibətlərin, tərzlərin, baxışların,
hadisələrin mahiyyətini ehtiva edir.
-
Multikulturalizm - sosial ədalət, imkanların bərabərliyi,
demokratiya kimi anlayışların müzakirə olunan terminlər sırasına
daxildir.
-
Multikulturalizm
cəmiyyətin
inkişafının
məhsulu,
cəmiyyətdə baş verən hadisələr tərəfindən meydana gəldiyinə
görə öz mahiyyətinə görə ilk növbədə sosial hadisədir.
-
Sosial hadisə kimi formalaşan multikulturalizm digər sosial
hadisələrə:
*
siyasətə, iqtisadiyyata, mədəniyyətə, mənəviyyata, ictimai
şüurun müxtəlif formalarına və s. təsir göstərir, onlarla qarşılıqlı
münasibətdə olur.
-
Multikulturalizm etnik-mədəni müxtəlifliklərin və onların
əsasını təşkil edən dəyərlərin qorunması və inkişafını nəzərdə
tutur:
*
bu isə insanların hüququ və azadlıqlarının müdafiə
olunmasının tərkib hissəsidir.
-
Multikulturalizmi təbliğ edən ölkə onu dövlət
ideologiyasının tərkib hissəsi, dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldırır.
-
Sosial hadisə kimi meydana gələn multikulturalizmin
inkişafının sonrakı mərhələləri onun dövlət ideologiyasına, dövlət
siyasətinə çevrilməsinə gətirib çıxarır - bu mərhələlərin
reallaşmasında əsas rol dövlətə məxsusdur.
-
Multikulturalizmin vətəndaşların həyat tərzinə çevrilməsi,
onun inkişafının ən yüksək mərhələsidir.
-
Vətəndaş cəmiyyəti multikulturalizmin cəmiyyətdə
yayılmasında olduqca fəal rol oynayır.
-
Multikulturalizm ideyaları hər an ictimai şüurda
möhkəmlənir.
15
Yaşar Əhmədov AzərHətəmov
-
Qloballaşma ölkələr, dövlətlər arasında əlaqələrin
genişlənməsini, inteqrasiyasını, birliklərini, vəhdətini əks etdirir -
bu proses də elmi, texniki, texnoloji inkişafla bağlıdır:
*
yarım əsr əvvəl ölkələrarası gediş - gəlişlərin, daşınmaların
və s. sürəti və kütləviliyi zəif idisə, bu gün olduqca intensiv və
sürətlidir;
*
əv\'əllər hər ölkənin məxsusi sənaye - texniki inkişafı
lokallıq halında idisə,
*
hazırda bu inkişaf bir ölkənin digər ölkə ərazisində
qurduğu sənaye, turizm və s. sərmayələri ilə də inkişaf etdirilir.
-
Keçmişdə insanlann ölkələrarası gediş - gəlişləri çox
məhdud idi, keçmiş SSRİ-də, hətta, mümkün deyildir:
*
hazırda dövlətlərin sərhədləri maneə deyil, körpü rolunu
oynayır.
-
Miqrasiyalar o qədər çoxalıb ki, çoxluq təşkil edən millətin
adını daşıyan ölkə, digər ölkələrdən gələn millətlərin çoxluğunda
demoqrafik mahiyyətini itirir.
-
İqtisadi, sosial, hətta siyasi-dövlətçilik birliyinin -
qloballaşmanın yaranmasına, elmin, texnologiyanın, təhsilin,
peşə ixtisaslarının ümumbəşəriliyinə və getdikcə inkişaf etməsinə
baxmayaraq, dini - mənəvi dəyərlər hər xalqa, millətə məxsus
tarixi - mədəni ənənələr, xalqın məişəti, adətləri, dili, tarixi,
mədəniyyəti, vətənpərvərliyi, ədəbiyyatı və s. özünəməxsus
keyfiyyətlərlə, dünyanın hansı ölkəsində olursa - olsun yaşayır.
-
Bəzi super dövlət ideoloqlan:
*
xalqiann fərdi - mənəvi keyfiyyətlərini, tarixi ənənələrini
öldürməyə meyllənir,
*
sadəcə insanların fəaliyyət birliyini formalaşdırmağa
çalışırlar;
*
əsas məqsəd siyasi, iqtisadi hegemonluqdur;
*
buna görə də bəzi Avropa ölkələrində qloballaşma
əleyhinə xalq hərəkatlan baş verir;
*
amma qloballaşma cəmiyyətin tarixi inkişafının zəruri
mərhələsidir, odur ki, qaçılmazdır;
16
Dostları ilə paylaş: |