Yaşar Əhmədov Azər Hətəmov
-
Multikulturalizm mövzusu dissipiinar problemdir:
*
müasir dünyada sosial bərabərsizlikdən qurtulma
cəhdlərinin mədəni bərabərsizliklə toqquşduğu,
*
bunun da münaqişəli şəraitlər doğurduğu sosiomədəni
strategiya problemidir;
*
bir ölkəyə uyğunlaşmış modellərin digər ölkələrdə tətbiq
edilməzliyinə gətirib çıxaran da elə məhz budur.
-
Tənqid, siyasi tənqid bizi multikulturalizmə yeni nəzərlərlə
baxmağa məcbur edir.
-
Biz
multikulturalizmə
mövcud
mühitin
demokratikləşdirilməsi, sərbəst qarşılıqlı təsirin, mədəni
plüralizmin yaranması ənənələri ilə səciyyələnən yeganə
mümkün strategiya və ya çoxsaylı strategiyalardan biri kimi
baxınq.
-
Multikulturalizm - bu “mədəni müxtəliflik” bütün ölkələri
düşündürən siyasətə çevrilmişdir.
-
Dünyada insanlar arasındakı ən mühüm fərqlər nə siyasi,
nə iqtisadi, nə də ideoloji fərqlərdir -bunlar mədəni fərqlər və
müxtəlifliklərdir.
-
“Biz kimik?” sualını din, dil, tarix, dəyərlər, adət-ənənələr -
yəni mədəniyyət anlayışı ilə cavablandırırlar.
-
Yalnız “kim” olduğunu biləndən, müəyyənləşdirəndən
sonra hər bir xalq yaşayış siyasətini müəyyənləşdirməyə başlayır.
-
Müstəqil, demokratik prinsiplərə söykənən hüquqi dövlət
və vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkül prosesində mədəniyyətdə
mədəni - milli identiklik, mədəni özünəməxsusluq və
multikulturalizm arasında qarşılıqlı təsir dinamikası qüvvətlənir.
-
“Dünya” sözü ontoloji vahid çərçivəsində varlıq məhfiı-
munu ifadə edir.
-
Mədəni nəzəriyyə göstərir ki, hər hansı ontologiya,
istənilən quruluş həmişə müxtəlif monoloqlarla fərqli olur:
*
yenidən bərpa metodu ontologiyanın sabit bir kələyidir;
*
amma
bu
yaradıcı
ontologistləri
onları
qiymətləndirməkdən, reallığı başa düşməkdən, özlərinin sosial və
mədəni təcrü
20
Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət
bələri üçün onlara uyğun səddlər müəyyənləşdirməkdən
çəkindirir;
*
ancaq... heç bir mədəniyyət təbii hüquqları ilə birtərəfli
dəyişilməz deyildir.
-
Bizim iki qütbümüz var:
*
bir tərəfdə daimi dəyişikliyin, daimi mübadilənin axıcılığı
anlayışı,
*
digər tərəfdə qiymətli mədəni təcrübə və onun ontoloji
cəhətdən reallığa uyğunlaşmasıdır.
-
Multikulturalizm bu iki aspekt, daha çox da tərcümə
arasında əlaqədir.
-
Multi-prefıksi ümumi nəzəriyyələrdə ən azı iki göstərilən
anlayışın birgə mövcudluğu anlayışıdır:
*
terminologiya müəyyən yayılmam ifadə edir, amma o bir
sıra öz anlayışlan ilə birgə irəliləyən korlanmış quruluşları nəzərə
almır.
-
Bəs biz mədəni tarixçilər kimi ontologiyanm daxilində
qarşısı alına biləcək zərərli qüvvələri müəyyən etmək, bu
quruluşların prinsipləri arasında mədəni və yerli mübadilələrin
tədqiqi üçün nə edirik? :
*
biz axındakı mübadiləni dağıda və əlaqələrin açıq - aydın
tədqiqinə başlayacağıq;
*
biz belə birgə olduğumuz zaman heç bir problemimiz
olmur.
-
Bizim məqsədimiz mədəniyyətlər arasında proseslərə
nəzər salaraq daba uğurlu multikulturalizmə nail ola bilməni
araşdırmaqdır.
-
Mədəni tarixçilərin nöqteyi-nəzərindən bu mədəniyyətlərin
həm uğurlu, həm də uğursuz əlaqələri öyrənilməlidir.
-
Çoxları hesab edir ki, Sovet İttifaqı dağılıbsa əvvəlki birlik
yoxdur, ancaq xoşbəxtlikdən:
*
zaman keçir, tədricən cəmiyyətin dramatik və psixoloji
vəziyyəti dəyişilir;
21
Yaşar Əhmədov AzərHətəmov
*
ədəbiyyat əvvəlki kimi cəmiyyətdə vacib və mühüm yer
tutur, ona görə ki, bu və digər xalqın daxili xarakterini dəqiq verir;
*
şübhəsiz, tərcümə məktəbinin yaradılması incəsənətə
böyük ideoloji və mədəni xəzinə idi;
*
yeni imkanlar axtarmaq lazım deyil, çünki bu tərcümə
məktəbinin yox olması bütün intellektual və mədəni əlaqələrin
kəsilməsini bildirir -buna yol vermək olmaz.
-
insan orqanizminin tənəzzülə uğraması və parçalanması
üçün orqanizmdə müəyyən miqdarda gümüşün olması zəruri
olduğu kimi, ictimai şüurda, cəmiyyətdə də xeyli yüksək səviyyəli
başlanğıc iştirak etməlidir.
-
Sosiopsixoloqlar qeyd edirlər ki, cəmiyyətin intellektual
səviyyəsi son onilliklərdə, ümumiyyətlə çox aşağı düşmüşdür.
-
Ədəbi jumaliann işini, peşəkar ədəbi zəmində ədəbiy-
yatlann qarşılıqlı ünsiyyət işini dəstəkləmək lazımdır.
-
Ədəbiyyat multikulturalizmə, qarşılıqlı anlaşmaya öz ciddi
tövbəsini verməkdə davam edir.
-
Qlobal tarixi hadisələr və sosial hərəkatlar sivilizasiyaları
özündə əks etdirən müəyyən ideya daşıyıcıları olan İnsanlar
tərəfindən həyata keçirilir və gerçəkləşir.
-
Klassiklər İnsanlardan bəhs edərkən əsasən onun təfəkkür
və davranışına, düşüncə və ağlına, mədəniyyət və mənəviyyatına
nəzərən fikir söyləmişlər.
-
İnsanlığın fikir, düşüncə, idraki görüşləri ağıldan və bu da
müəyyən mənəvi, mədəni stereotiplərdən ibarətdir.
-
Multikulturalizm
çoxmədəniyyətlilik
məfhumunun
sinonimi kimi götürülür və “çoxmədəniyyətlilik” mənasını verir:
*
çoxmədəniyj'ətlilik isə ilk növbədə etnik, irqi, dini və
mədəni müxtəlifliklər, bu müxtəlifliklərin əsasını təşkil edən
dəyərləri nəzərdə tutduğundan, Azərbaycan multikulluralizmi-
nin siyasi və hüquqi qaynaqlarının işıqlandırılması istiqamətində
aparılır.
22
Dostları ilə paylaş: |