Vii. Uluslararasi

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

367 

KAYSERİ İLİ EL ÖRME PATİKLERİN MOTİF, RENK VE KOMPOZİSYON 

YÖNÜNDEN İNCELENMESİ 

(RESEARCH ABOUT MOTIF, COLOR AND COMPOSITION OF KAYSERİ HAND 

KNITTED BOOTIES IN KAYSERİ PROVINCE) 

Banu Hatice GÜRCÜM



 

Aslıhan ÇİFÇİ



 

ABSTRACT 

In the globalizing world, traditional arts and cultural values are increasingly 

being  lost,  breaking  away  from  the  essence  of  the  world  societies,  and  moving 

towards  a  monolithic  atmosphere  in  which  the  cultural  and  artistic  values  of  the 

developed  countries  are  foregrounded.  As  in  all  cultural  elements,  traditional  arts 

also  reveal  the  basic  aesthetic  values  of  society  and  designers  fall  into  the 

responsibility  of  creating  designs  that  conform  to  the  ever-changing  modern  era. 

Traditional  Turkish  textile  arts,  together  with  being  a  valuable  cultural  heritage, 

contain  motifs,  designs,  colors  and  composition  information  which  are  the  basic 

aesthetic  values  of  Turkish  society.  Hand  craftsmanship  has  a  separate 

prescription because it is one of the richest with technical, color, motif and product 

variety  among  the  handicrafts  which  constitute  one  of  the  richest  sources  of 

Turkish culture. Since culture is a dynamic system of values, it is replaced by new 

forms and meanings which are traditional with social change. When it comes to the 

use  of  cultural  elements  in  contemporary  design  applications,  all  standards,  rules 

and guidelines are limited. There is no framework to transfer the basic components 

of culture into product design. Culture based product design namely textile design 

is a field where the  designer should depend  on ethnographic values to decide on 

how  culture  should  be  conveyed.  Culture  based  textile  production  is  a  field  of 

handcrafts  and  the  instuitive  design  is  carried  on  through  continuous  repetition  of 

the craftsman's knowhow. Thus, there is no definite method to explain how culture 

should  be  transferred  in  textile  product  design.  This  research  is  carried  out  as  a 

qualitative research to examine the tradition of the hand knitting in Kayseri province 

and  to  document  the  motifs,  patterns,  colors  and  compositions  on  the  booties 

made by women in the village. This research will enable textile designers transfer 

the beauty of the traditional to future generations by taking tradition as a source of 

contemporary interpretation without disturbing the conscious nature of our cultural 

values.  

Key  words:  Etnographic  research,  Handknitted  booties,  textile  design, 

Kayseri province 

1. GİRİŞ

Bir  toplumun  kültürü  o  toplumun  tarihini,  bireylerin  hayatın  çeşitli 

zamanlarındaki  eylemlerini,  ekonomik  faaliyetlerini,  dinlenme,  eğlence  ve  dini 

hayata  ayrılan  kısımlarını  içermektedir.  Bu  nedenle,  ulusların  geçmişleri 



 Doç. Dr., Gazi Ün. Sanat ve Tasarım Fak. Tekstil Tasarımı Böl. Ankara. 



 Gazi Ün. Güzel Sanatlar Enst. Tekstil Tasarımı ABD Yüksek Lisans Programı Öğrencisi, 

Ankara. 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

368 

geleceklerine  bağlayan  en  önemli  köprülerden  birisi  de  kültür  varlıklarıdır.  Kültür 

varlıkları içerisinde el sanatlarının önemli bir yeri bulunmaktadır. Çeşitlilik gösteren 

el sanatları ve bunlara bağlı olarak üretilenler, bir bütün olarak kültür ürünüdür ve 

doğrudan  doğruya  insan  ile  ilgili  olduğundan,  insanın  yaşama  biçimini  belirten 

göstergelerden birisidir (Güler vd. 2010: 9; Sarıkaya Hünerel ve Er 2012:180). 

Türkiye'nin  kültür,  sanat,  bilim  ve  turizm  merkezlerinden  biri  olan  Kayseri, 

tarihin  en  eski  zamanlarından  beri  pek  çok  uygarlığa  beşiklik  etmiş  ve  her 

dönemde  önemini  korumuştur.  Şehrin  en  eski  adı  olan  Mazaka,  Roma  devrine 

kadar devam etmiş, Roma devrinde şehre imparator Şehri anlamında Kaisareia adı 

verilmiş, bu isim Araplarca Kaysariya şeklinde kullanılmıştır. Türkler de Anadolu'yu 

fethettikten sonra şehre Kayserîye adını vermişler ve bu ad Cumhuriyet dönemi ile 

birlikte Kayseri şeklini almıştır (Demir, 2012:12). Kayseri’nin kültürünün bir parçası 

olan  ve  geçmişte  ekonomik  hayata  yansıyan  geleneksel  el  sanatlarının  çoğu 

kaybolmuştur.  

Doğanın bir parçası olan insan, tarih boyunca zekâsını kullanarak yaşamını 

sürdürürken,  daima  gördüğünü,  duyduğunu,  hissettiğini  çeşitli  şekiller  bularak, 

bunları  çizerek,  boyayarak,  yontarak,  dokuyarak,  işleyerek,  örerek  birçok  objeyi 

süslemiştir.  İnsan  işlenmemiş  olarak  bulduğu  doğayı  kendi  ihtiyaçlarına  göre 

işlemiş ve bunun sonucunda da birçok sanatın doğmasına  sebep olmuştur (Ortaç 

ve Çatalkaya, 2016:28). Anadolu’nun birçok uygarlığa ev sahipliği yapması zengin 

Türk kültürünün oluşmasını sağlamıştır. Türkler hâkimiyet kurdukları coğrafyalarda 

toplumların  sanat ve kültür  birikimlerinden  de  etkilenmişlerdir. Türk  el  sanatları  bu 

zenginlik  içinde  kendine  özgü  bir  sanat  anlayışı  gelişmiştir.  El  sanatları,  Türk 

kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır. Bir toplumun kimliği niteliğinde olan el sanatları, 

geçmişle  günümüz  arasında  bağ  kurarak,  gelecek  kuşaklara  Türk  kültür  ve 

sanatının tanıtılmasına katkı sağlamaktadır (Er ve Sarıkaya Hünerel, 2012:170). El 

sanatları,  toplumların  yapılarına,  geleneklerine,  beğenilerine  ve  kültürlerine  göre 

değişik  özellikler  gösteren,  maddi  ve  manevi  değerlerini  yansıtan  çalışmaların  bir 

bölümüdür. Aynı zamanda, bireylerin bilgi ve becerilerine dayanan, özellikle doğal 

ham  maddelerin  kullanıldığı,  elle  ve  basit  araçlarla  yapılan  ve  içinde  yaşanılan 

toplumun yaşam biçimini, gelenek ve göreneklerini taşıyan, duygularını yansıtan en 

eski  sanat  dalıdır  (Yüceer  Arslan,  2014:124).  El  sanatları,  bireylerin  bilgi  ve 

becerisine  dayanan  özellikle  doğal  hammaddelerin  kullanıldığı  elle  ve  basit 

araçlarla  yapılan  ve  toplum  kültürünü,  gelenek  ve  göreneklerini  taşıyan  ayrıca 

üretimini  yapan  bireylerin  duygu,  düşünce  ve  becerisini  yansıtan,  gelir  getirici 

üretime  yönelik  ürünlerdir  (Onuk  ve  Akpınarlı,  2003:519).  Aynı  zamanda  el 

sanatları bir ulusun kültürel kişiliğinin en canlı ve anlamlı belgeleridir (Akpınarlı ve 

Özkahveci, 2006: 125).  

El sanatları içinde yer alan örücülük sanatı, zengin konu, üslup ve tekniği ile 

önemli  bir  yer  tutmaktadır.  Örücülük  sanatı  kullanılan  araç  ve  gerece  göre  el  ve 

makine örücülüğü olarak ikiye ayrılırken, el örücülüğü de araç ile yapılan ve araçsız 

yapılan örücülük diye ikiye ayrılmaktadır. Araç ile yapılan örücülük ise şiş, tığ, iğne, 

mekik  ve  firkete  örücülüğü  diye  sınıflandırılmaktadır.  El  örücülüğü,    pamuk,  yün, 

sentetik vb. elyaftan elde edilen iplik ve bitkisel materyallerin oluşturduğu ilmeklerin 

birbiri  içerisinden  geçerek  meydana  getirdikleri  dokulardır.  Hammaddesinin  kolay 

temin  edilmesi  ve  araç  özelliğinin  taşınabilir  olmasından  dolayı  her  yerde  ve  her 

zaman el örücülüğü üretimi yapılabilmektedir. Yörede yapılan el örücülüğü sadece 

giyim  ve  aksesuarları  olarak  görülmemekte  Türk  insanının  özellikle  de 

---