Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
47 ağciyərlərə də daxil ola bilər. Bu bronx-ağciyərin zədələnməsinin inkişafına gətirib çıxarır, bu da atelektaz, sətəlcəm, limfohematogen səpələnmə ilə nəticələnə bilər. Perforasiya yeri müalicə nəticəsində bağlana bilər. Bu zaman bronx divarındakı toxuma defekti birləşdirici toxuma çapıqları ilə əvəz olunur. Ancaq bu perforasiya uzun müddət qalırsa, fistul formalaşır və bu, bronxoskopiya zamanı aşkar oluna bilər. Bronxoadenitlər zamanı bir sira hallarda böyümüş limfa düyünlərinin bronxları sıxması ilə və yaxud limfa düyünlərindən kazeoz kütlənin yırtılaraq bronx boşluğuna daxil olması ilə atelektazın yaranması baş verir. Atelektaz zamanı rentgenoloji olaraq ağciyər toxumasının çox vaxt pay sərhədlərində və hətta bütün ağciyər boyunca massiv homogen kölgəliyi görünür. Yuxarı payın atelektazı zamanı sağ tərəfdən sərhədləri yuxarı çə-kilmiş xətt üzrə gedir, nəfəs alarkən ürəyin və divar aralığının kölgəsi atelektaza sarı yerini dəyişir (Qolksnext-Cakobson əlaməti). Diafraqmanın hərəkəti atelektaz tərəfdə paradoksal olur. Ağciyərin sağlam sahələrində şəffaflıq görünür. Atelektaz olan nahiyədə fızikal metodlarla perkutor səsin kütləşməsi, auskultativ tənəffüsün isə zəifliyi müşahidə olunur. Əksər hallarda atelektaza uğramış nahiyədə, eyni zamanda ağciyərin spesifik prosesi ola bilir. Atelektaz uzun müddət sürərsə, ağciyər toxuması geriyə dönməyən sirrotik dəyişikliklərə uğrayır və burada bronxoektazlar inkişaf edə bilir. Bronxoadenitin kliniki təzahürləri rəngarəngdir. O, bir müddət yüksək bədən hərarətinin yüksəlməsi ilə müşahidə olunur, sonra bədən hərarəti uzun müddət subfebril formada qalır. Xəstələrin əksəriyyətində bronxoadenit normal temperaturda, bəzən 37,2-37,6°C-yə qədər qalxa bilir. Vərəmin digər formalarındakı kimi intoksikasiya əlamətləri zəiflik, xüsusilə gecələr tərləmənin artması, bədən çəkisinin azalması, yuxunun pozulması və s.-dir. Bronxoadenitlərin diaqnostikasında tuberkulin sınaqları müsbət olur, ağciyərlərdə rentgenoloji müayinələr vasitəsilə dəyişikliklər aşkar olunur və onları qeyri-infeksion mənşəli proseslərlə differensiasiya etmək lazım gəlir. Öskürək, konyuktivitlər, kökyanı infiltratlar qızılca və göyöskürək zamanı bir qədər çaşqınlıq yarada bilər. Ancaq dəridə xarakterik səpkilər, ağciyər köklərinin simmetrik zədələnməsi, yüksək leykositoz , limfositoz, tuberkulin sınaqlarının mənfı olması vaxtında vərəm diaqnozunu inkar etməyə imkan verir. Bir sıra hallarda bronxoadeniti bronxial astma, xroniki interstisial sətəlcəm və bronxitlərlə differensiasiya etməyə ehtiyac olur. Bəzi səbəblərdən hiperplaziyaya uğramış limfa düyünlərinin tezliklə involyusiyaya uğraması prosesin vərəm etiologiyasını inkar etməyə əsas verir. Qalxanvari vəzi rentgenoqrammada paratraxeal limfa düyünlərinin böyüməsinə bənzər kölgələr yarada bilər. Kölgənin yuxarı retrosternal sahədə olması, traxeyanın yerdəyişməsi və daralması, bəzən udma aktının çətinləşməsi, üzün sianozu və postoz şişkinliyi qalxanvari vəzin xəstəliyinin olmasına dəlalət edir. Qalxanvari vəzin diaqnostikasında aparıcı rol yandan çəkilmiş rentgen müayinədir. Bütün kliniki əlamətlərin və laborator müayinələrin nəticəsini nəzərə almaqla bronxoskopiya xəstəliyin etiologiyasının müəyyənləşməsinə kömək edir. Uzun müddət vərəmin bu forması ancaq uşaqlar üçün xas olan bir proses sayılırdı. Ancaq xəstəliyin patogenezi, morfologiyası və klinikasını geniş öyrəndikdə ilkin birincili vərəmin və onunla bağlı formaların yeniyetmələrdə və hətta böyüklərdə də müşahidə olunduğu aşkar olunur. Böyüklərdə döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəminə adətən 18-25 yaşlarında təsadüf edilir. Bronxoadenit diaqnozunu böyüklərdə xarakterik kliniki əlamətlərin olması və döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin böyüməsi ilə müəyyənləşdirmək olar. Bununla belə, buna oxşar digər xəstəlikləri də inkar etmək üçün müxtəlif müayinələr aparmaq lazım gəlir. Xəstəlik bəzən 48 bədən hərarətinin bir qədər qalxması ilə müşahidə olunur. Bronxoadenitli xəstələr bel sümükləriarası nahiyədə sızıldayan, arası kəsilməyən ağrılardan şikayət edirlər. Ağrılar periadenitin yaranması və prosesə plevranın qoşulması səbəbindən yaranır. Divar aralığı orqanlarının böyümüş limfa düyünləri ilə sıxılması əlamətləri, ekspirator, təngnəfəslik, döş nahiyəsində dərialtı venoz damarların genəlməsinə böyüklərdə uşaqlara nisbətən daha az təsadüf edilir. Bunu onunla izah etmək olar ki, böyüklərdə uşaqlara nisbətən limfa düyünlərinin çox saylı zədələnməsinə daha az təsadüf edilir. Böyüklərdə fizikal müayinələrin nəticələri diaqnostika üçün nisbi əhəmiyyət kəsb edir. Perkusiya ilə onlarda (uşaqlarda olduğu kimi) 5-6-cı döş fəqərələrindən aşağı, hər iki tərəfdən parasternal səsin kütləşməsi aşkar olunur. Qalan perkutor və auskultativ əlamətlər böyüklərdə demək olar ki, rast gəlinmir. Ona görə də əsas diaqnostik metod rentgenoloji müayinələr sayılır. İnfıltrativ bronxoadenitlərdə ağciyər kökünün ölçülərinin genişlənməsi və formasının dəyişməsi aşkar olunur. Rentgenoqrammada kökün konturları qabarmış, yayılmış olur, intensivliyi böyümüş, artmış olur. Damarların və bronxların uzununa və eninə kəsikləri differensiasiya olunmur, yəni müəyyənləşdirilmir. İnfiltrasiyaya uğramış kökün kölgəsi ürəyin kölgəsi ilə qarışır. Vərəm üçün differensial diaqnostik əlamətlər - deyilən dəyişikliklərin bir tərəfdə olması, yaxud da müəyyən qrup limfa düyünlərinin ətrafında olmasıdır. Bronxoadenitlərin gedişi böyüklərdə uzunmüddətlidir. Müxtəlif ağırlaşmalar ola bilər. Döş qəfəsi limfa düyünlərinin topoqrafik yaxın yerləşməsi nəticəsində bronxların tez-tez vərəmlə zədələnməsi halları müşahidə olunur. Belə hallarda bronxların vərəm prosesinə cəlb olunması və vəzi-bronxial fistulların yaranması mümkün olur. Bronxların böyümüş limfa düyünləri ilə sıxılması onların reflektor spazmı, boşluğunun kazeoz kütlələrlə tutulması və atelektazın inkişaf etməsi ilə nəticələnir və sonra bronxoektazların yaranmasına gətirib çıxarır. Kazeoz dəyişiklikli döş qəfəsi limfa düyünləri infeksiyanın ağciyərlərdə və başqa orqanlarda limfa hematogen yayılmasının əsası ola bilər. Böyüklərdə böyümüş döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin aşkar olunması bir sıra başqa qeyri-vərəm xəstəliklərinin olmasını da düşünməyə əsas verir, çünki bunlar kliniki, rentgenoloji şəkillərinə görə çox oxşardırlar. Limfaqranulomatoz vərəmdən fərqli olaraq, adətən ikitərəfli olur və periferik limfa düyünlərini də zədələyə bilir. Limfa düyünləri limfaqranulomatozda kəskin böyümüş, bərk olur və onların əhatəsindəki toxumalar prosesə cəlb olunmur. Bu xəstəliyə, adətən, cavan yaşlarda (20-40 yaşda) rast gəlinir. О da vərəm kimi kəskin, yaxud da tədricən başlayır və uzun illər sürə bilər. Hər iki halda bədən hərarəti qalxır, ümumi zəiflik, tez yorulma, quru yaxud selikli öskürək, irinli, bəzən qan qarışığı ilə bəlğəm, tərləmə, arıqlama müşahidə olunur. Limfaqranulomatozda da vərəmdəki kimi döş qəfəsi limfa düyünləri, periferik və qarın boşluğu limfa düyünləri, (bəzən ocaqlı) infiltrativ və interstisial, ağciyərlərdə dəyişikliklər, atelektaz, eksudativ plevrit, perikardit müşahidə olunur. Bununla belə, bir sıra əlamətəor bu xəstəlikləri, yəni vərəm və limfaqranulomatozu bir-birindən ayırmağa imkan verir. Limfaqranulomatoz zamanı bədən hərarəti dalğavari olur. Ətraflarda, oynaqlarda və döş qəfəsində güclü ağrılar, dəridə qaşınma olur. Dəri səthinin rənginin bir qədər saralması və dalağın böyüməsi müşahidə olunur. Vərəmdən bir qədər çox hallarda anemiya, leykositoz, neytrofilyoz, limfapeniya, eozinofiliya və EÇS-in yüksək olması, tuberkulin sınaqlarının mənfı olması müşahidə olunur. Xəstələrin 90-95%-ində eyni vaxtda döş qəfəsi daxili və xarici limfa düyünlərinin zədələnməsi müşahidə olunur. Vərəm zamanı belə birgə formalı limfadenitlərə az hallarda rast gəlinir. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|