ВәҺҺабијЈӘтин сијаси тарихи тарихи
Yüklə 4,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
202 illərin vəhhabiyyəti Feysəlin və Əbdül-Əzizin vəhhabiyyətinin modernləşdirilmiş formasıdır. Ərəbistan heç bir çətinlik olmadan qərbin iqtisad çarxında həzm olunmuş, qərb dövlətləri onun iqtisadi həyatının ayrılmaz bir hisəsinə çevrilmişdi; bu ölkəyə hakim olan rejimin həyatının davam etdirilməsi üçün böyük bir dayaq sayılırdı. Buna görə də 80-cı illərdə Feysəlin vəhhabiyyəti Səudi ölkəsində istehlakçı mədəniyyətin orta təbəqədəki təqlidçilərin hasilindən əmələ gəlmişdi. Əlbəttə, bu qarşılıqda əsas orta təbəqədən olanların mədəniyyətidir. Bu ikisi də bir- birin ilə müxalif olduğundan məhz vəhhabiyyət rəqibin xeyrinə olaraq geri çəkilmişdir. Səudiyyə Ərəbistanında daxili vəziyyət, radio, televiziya, eləcə də mətbuat (istər daxildə çap olub yayılsın, istərsə də xaricdəki səudilərin idarəçiliyi və sərmayəsi ilə çap olub gətirilərək Hicaz məntəqəsində yayılsın) yeni yaranmış bu vəhhabiyyətin xüsusiyyətlərini bəyan edə bilər. Xüsusilə, əvvəllər şiddətli reaksiya göstərdikləri şeylərə qarşı indi süstlük və səhlənkarlıq göstərirlər. Daha təhlükəlisi budur ki, bu vəhhabiyyət ya birbaşa cəmiyyətə nüfuz edir, camaatın klassik əxlaq və etiqadlarını xarab etmək üçün onlara kömək edir, ya da belə bir hədəfi izləyən və əsas etibarı ilə fitnə-fəsadı yayan amillər müqabilində laqeyd mövqe seçir.” 1 Qeyd olunmalıdır ki, vəhhabiliklə əlaqədar qeyd olunan və bu dövrdən sonra da bəyan olunacaq məsələlər Feysəlin ölümündən sonrakı dövrə, yəni Xalidin və xüsusilə Fəhdin hakimiyyəti dövrünə aiddir. Fəhd 1982- ci ilin iyul ayının 13-də onun ölümündən sonra Ərəbistanda hakimiyyətə gəlmişdir və hal-hazırda da oraya padşahlıq üsul-idarəsi ilə hakimiyyət edir. Bu bölmədə vəhhabilərin şiəlik barədə, xüsusilə İran İslam inqilabından sonra şiə aləmi barədəki nəzəriyyələri bəyan olunacaqdır ki, onların şiələrlə çox qədimdən olan düşmənçilikləri aydın olsun. Şübhəsiz, İran İslam inqilabının qələbəsindən sonra vəhhabi ideoloqları və onu idarə edənlər (səudilər) şiəlik və İslam inqilabı ilə əlaqədar nəzərlərində dəyişiklik yaratdılar. Vəhhabiyyət ilk əvvəllərdən şiələrə münasib nəzər yetirmirdilər, xüsusilə İslam inqilabından sonra onların şiələrə qarşı tutduğu mövqe daha da kəskinləşdi. Çünki, onlar daim bundan qorxurdular ki, inqilab dalğaları onların ölkəsinə gəlib çatsın, zəif xalq kütlələri onların əleyhinə qiyam etsin və səltənət sütunlarını sarsıtsınlar. Buna görə də şiələrin əleyhinə hər ayda, yaxud hər həftədə bir məcmuə, jurnal, yaxud kitab yazılırdı. 2 Həqiqətdə bu günkü dövrdə siyasi səhnədə olan vəhhabiyyət də (özü də əslində yaranmış 1 Həmin mənbə 2 Sübhani Cə`fər, “Fərhəngi əqaid və məzahibi İslami”, 3-cü cild, səh.65 203 vəhhabiyyətdən tamamilə fərqli bir vəhhabiyyət) özlərini təbliğ etmək, həmçinin şiəliklə və İslam inqilabı ilə mübarizə aparmaq fikrindədir. Çünki, vəhhabiyyət özünün əsl formalaşmasında çox quru təəssüb, kobud təlimlər və məntiqsiz əqidə prinsiplərindən ibarət olan bir məcmuə idi ki, hətta hazırkı Ərəbistanın geridə qalan nahiyələrində də onlar qəbul olunmur və heç kəs ona əməl etmir. Buna əsasən, vəhhabiyyətin şiəliklə olan düşmənçilikləri dərin köklərə malikdir. “İslam inqilabı əleyhinə mədəni müharibə” kitabının müəllifi yazır: “Vəhhabiyyətin bütün fəaliyyətləri İslamın təbliğ olunması və müsəlmanların müdafiə olunması adı ilə yerinə yetirilirdi. Onlar şiəni şirkin ən mühüm başçılarından hesab edir, onların əleyhinə mübarizə aparmağı ən mühüm dini vəzifə hesab edirdilər.” 1 O, öz kitabının bir hissəsində vəhhabiyyətin həm şiələrlə, həm də sünnülərlə düşmənçilik aparmasına və onların keçmiş tarixlərinə işarə edərək yazır: “Vəhhabilər İslam inqilabının qələbəsindən sonra şiələrin əleyhinə kəskin mübarizə aparmaqdan əlavə, sünnülərlə də münaqişədə, düşmənçilikdə idilər. Əlbəttə, vəhhabilər müxtəlif siyasətlərlə sünnüləri öz cəbhələrində birləşdirmək istəyirdilər, öz yazılarında belə bildirirdilər ki, vəhhabilər sünnülərin müxtəlif firqələri ilə kəskin ideoloji təzadda deyillər. Onlar bu üslubu da marksistlərdən öyrənmişdilər. İslam inqilabının qələbəsindən sonra vəhhabilər çalışırdılar ki, sünnülərin himayələrini cəlb etməklə şiələr əleyhinə olan fəaliyyətlərini təmmərküzləşdirsinlər sünnülərə qarşı mövqelərindən geri çəkilmək və onlara ürək yanğısı göstərməklə, onlara maddi köməklər etsinlər, şiələri müşrik və kafir kimi tanıtdırmağa çalışsınlar və qeyri-şiə qüvvələrinin hamısını şiələr əleyhinə səfərbər etsinlər. Vəhhabi üslublarının dəyişilməsi xüsusilə öz siyasətləri baxımından idi. Çünki İran İslam inqilabı yeni bir hadisə idi və məntəqənin padşah üsul-idarəsi əsasında qurulmuş hökumətləri üçün çoxlu təhlükələr törədə bilərdi. Belə ki, bu hərəkat İranda 37 illik şah hakimiyyətinə son qoymuşdu. İkincisi, həqiqətdə Amerika tərəfindən təyin olunan hökumətlər, o cümlədən, Ərəbistan hökumətinin əlaltısı sayılan şah rejiminin süqutu nəticəsində Ərəbistan bu məsələni öz öhdəsinə götürmək istəyirdi. Üçüncüsü, İran İslam respublikasının OPEK təşkilatında tutduğu yeni üslublar Ərəbistan üçün müəyyən çətinliklər törədə bilərdi. Vəhhabilərin malik olduqları bütün imkanlara və göstərdikləri bütün fəaliyyətlərə baxmayaraq hələ də bir iş görə bilməmişdilər. Üstəlik müxtəlif İslam firqələrinin onlara qarşı nifrətləri günbəgün artmaqda idi.” 2 1 Mənsuri Cavad, “İslam inqilabı əleyhinə mədəni müharibə”, səh.70 2 Məscid Camei Məhəmməd, “Vəhhabiyyət dər cəzirətul-Ərəb” Yüklə 4,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|