V mövzu: Təlimin qanunauyğunları, hərəkətverici qüvvələri və prinsipləri. Plan

2. Seçmə qruplar (selektiv) modeli. Bu modeldə təlimin ilk döv­rü (bir həftədən bir ilə qədər) şagirdlərin qabiliyyətlərinə görə se­çil­məsi işi aparılır. Son illərdə məktəbə qəbul edilənlər (V-X si­nif­lərdə) testlər vasi­təsi ilə seçilərək müx­tə­lif səviyyəli şagirdlərdən sinif (potok) qruplaş­dırılır. Şagirdlərin yüksək sə­viy­yəli siniflərdən aşağı səviyyəli sinifə keçidi asan, əksinə isə praktik olaraq çətin hə­­yata keçirilir. Müxtəlif siniflərdə tədris proqramları müxtəlif olur. Yük­sək sə­viy­yəli siniflərin proqramı daha çətin və mürəkkəbdir. Elə fən­lər (məsələn: dil, ri­ya­ziyyat, tarix) var ki, müxtəlif səviyyəli si­nifl­ərin hamısında tədris olunur. Fən­lə­rin bəziləri isə yalnız aşağı sə­viyyəli siniflərdə keçirilir. Yüksək səviyyəli sinif­lər­də təhsil alan və yeddi fəndən dövlət imtahanı verən məzunlar univer­sitetlərə im­ta­­hansız qəbul olunurlar.

Modelin xarakterik cəhətləri bunlardır:

• 
  fənlər üzrə tədris materialının öyrənilməsi uzunmüddətli ol­m­ur;
  
• 
  siniflərdə təlimin metodları və yolları müəllim tərəfindən se­çi­lir;
  
• 
  şagird qruplarının seçilməsi və siniflərdə birləşdirilməsinin tən­zimlənməsi qabiliyyətləri maksimum dərəcədə yaxın olanların mü­əyyənləşdirilməsi prinsipi ilə aparılır;
  
• 
  bilik səviyyəsinə görə qiymətləndirilərək şagirdlərin siniflər­də qruplaş­dı­rıl­­ması dövründən sonra seçmədə buraxılan nöqsanları ara­dan qaldırmaq üçün üfü­qi yerdəyişmələr aparmağa yol verilir.
  

Əgər eyni səviyyəli siniflərdə şagird verilən tapşırığı tələb olu­nan səviyyədə yerinə yetirə bilmirsə, ona həmin qrupda ikinci ilə oxu­mağa icazə verilir. İkinci ildə də onun göstəriciləri aşağı olsa, on­da bir səviyyə aşağı olan sinifə keçirilir, sonradan həmin şagirdin bü­t­ün fənlər üzrə səviyyəsi ümumi orta qiymətdən yuxarı olduqda o, öz sinfinə qaytarılıb təhsilini davam etdirə bilər.

Seçmə qruplar modeli ilə işləyən Almaniyada “Vahid mək­təb”, İngiltərədə “Hərtərəfli” və ya “Universal məktəb” və Hollan­di­ya­da gimnaziya (illik), HAVO (orta təhsilin yuxarı pilləsi –İllik), MAVO (peşə təhsilinə hazırlıq pilləsi – illik) adlanan məktəblər möv­cuddur.