Uşaq hüquqlarının araşdırılması
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kiçik addımlar atın, yetər ki, atın
- Uşaq hüquqlarının tədrisi: tədris metodlarının seçiminə bələdçilik edən əsas məsələlər
- BMT-nin Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyası ilə bağlı tez-tez verilən suallar
- Konvensiyaya görə uşaq kimdir
- Konvensiya necə işləyir
- BMT-nin konvensiyası bizim həyatımızda hər hansı dəyişikliyə səbəb olurmu
Əlbəttə, uşaqların uşaq hüquqları haqqında biliyə sahib olması həlledici məsələdir. Ancaq bunun üçün şagirdlərə imla yazdırmağa və bununla da onların tapşırıq dəftərlərini daha bir darıxdırıcı səhifə ilə məşğul etməyə ehtiyac varmı? Uşaq hüquqları haqqında imla yazdırmaqdan daha çox onları üzə çıxarmaq və araşdırmaq lazımdır. Uşaqlar gərək əsas məsələləri müəyyən etsin, onlar barəsində informasiyalar toplasın və bu informasiyaları təhlil etsinlər. Yəni həmin informasiyalar işlənməlidir; bunu edərkən isə uşaqlar gərək öz təcrübələrini müzakirə etsinlər və onları təməl informasiya və kateqoriyalarla tutuşdursunlar. Şagirdlər qaydaların, anlayış və prinsiplərin mahiyyətinə varmalıdırlar. Bir sözlə, bir şeyi dərk etmədən onun haqqında biliyə sahib olmaq mümkün deyil. Bu, təkcə uşaq hüquqlarına deyil, tədris predmeti olan bütün mövzulara aiddir. Bacarıq Şagirdlərin öz biliklərini və başa düşdüklərini fəal surətdə tətbiq etməsinə imkan yaradılmalıdır, başqa sözlə desək, tədris layihə elementlərini özündə ehtiva etməlidir. Əks təqdirdə, bütün iş real həyatda çox uzaq, uydurma kimi görünəcək. Uşaq hüquqları real və çox vaxt ciddi məsələlərə toxunur və bununla da şagirdləri ədalət və sosial dəyişiklik uğrunda bəşəri səylərdə iştiraka həvəsləndirir. Bu istiqamətdə onlar ilk addımlarını yaşadıqları yerlərdə və öyrənmə mühitində atmalıdırlar. Məktəb həyətini necə bəzəməli və təmiz saxlamalı, uşaqların məktəbə getməsinə, narkotik vasitələrdən istifadənin qarşısının alınmasına, sinifdə müzakirələr zamanı özünü aparmağa, sinifdəki qaydalara, asudə vaxt imkanlarına və sair necə nəzarət etməli? Bütün siniflər üçün və bütün sahələr üzrə çoxlu müxtəlif mövzular tapmaq mümkündür. Ancaq bu mövzularla bağlı aparılan hər hansı işin uşaq hüquqları konvensiyasının prinsipləri ilə aydın və düşünülmüş şəkildə əlaqələndirilməsi çox vacibdir. Müəllimlərin çoxu bu qaydada işləsə də, çox vaxt nə etdiklərini özləri də bilmirlər.
Bir şey haqqında biliyə yiyələnmək və bu biliyi tətbiq etmək hələ işin yarısıdır. Şagird mövzu ilə bağlı öz şəxsi fikrini aydınlaşdırmasa və ya ona öz baxışlarını ifadə etmək və bəlkə də əvvəlki baxışlarını dəyişmək imkanı yaradılmasa, o, öyrəndiklərini çox keçmədən yadırğayacaq. Rol oyunlarında müxtəlif fikirlər yoxlanılmalıdır. Mübahisələrə və fikir ayrılıqlarına da yer verilməlidir. Müəllim doğru fikrin və baxışın necə olduğunu müəyyən etməməlidir. Kiçik addımlar atın, yetər ki, atın Gəlin, sonda yenidən üçüncü sinifdəki şarlar misalına qayıdaq. Biz bu nümunəyə yuxarıda haqqında bəhs edilmiş “mürəkkəb, çoxölçülü tədris yanaşması” anlayışı nöqteyi- nəzərindən qiymət verək. Bu anlayışda ayrı-ayrılıqda bilik, biliyin tətbiqi bacarığı, baxışların inkişafı və fikrin ifadə olunması göstərilir. Sözügedən nümunəyə bu standartların prizmasından baxdıqda görərik ki, çox şey buraxılıb. Ancaq məsələ də ondadır ki, bu kriteriyaları mexaniki olaraq tətbiq etmək olmaz. Məsələn, biz əvvəl nə olduğunu və sonrakı dərsdə nə olacağını bilmirik. Ən əsası da odur ki, müəllimlə birgə uşaqların hamısı fəal şən keçən dərsə cəlb olunmuş, ondan zövq almışlar. Həmin vaxtdan etibarən, şagirdlər uşaq hüquqlarını rəngli şarlarla assosiasiya edəcək, gülümsəyərək və qürrələnərək xatırlayacaqlar, hətta hər şeyi başa düşməmiş olsalar da belə. Daha bir məqama toxunaq. Nümunə gətirilən dərs 1998-ci ilin payızında Qoradze şəhərində keçilib. Bosniya-Herseqovinanın şəhəri olan Qoradze müharibə vaxtı dünyadan əlaqəsi kəsilmiş, təcrid olunmuş və demək olar ki, yaddan çıxarılmış bir şəhər olub. Həmin vaxt şəhərin məktəbində dini inanc azadlığı, azlıqların qorunması kimi mövzuların keçildiyini görmək fərqli, çox xoş hisslərdir və bu, şagirdlər və müəllimlər üçün heç də asan olmayıb. Sonda həmin dərsdən daha bir detala baxaq. Zəngin vurulmasına az qalmış, müəllim özünün üçüncü sinif şagirdlərindən bu dərsdə nə öyrəndiklərini soruşur. Dovşanlardan zirək bir qızcığaz əlini qaldırıb deyir: “Mən öyrəndim ki, “31-ci maddə” deyilən bir şey var və orada deyilir ki, mənim istirahət etmək və asudə vaxt keçirmək hüququm var. Bu o deməkdir ki, mənim tənəffüsə çıxmaq hüququm var, elə deyilmi?”. Bütün sinif gülüşür.
Bu dərslikdə biz çalışmışıq ki, qeyd olunan yanaşmanın – tapşırıqlarla öyrənmə, diqqətin problemlərin həllinə yönəldilməsi, interaktiv öyrənmə və “tədrisin mərkəzində şagird durur” prinsipi ilə öyrənmə – müəllim tərəfindən başqa tapşırıq və mövzulara keçirilə bilməsi üçün uşaq hüquqlarının tədrisi üçün kiçik layihələr təsvir edək. Bu yanaşmada tədris metodları işin mühüm hissəsini təşkil edir və məzmunu və öyrənməni dəstəkləyən metodları seçmək qabiliyyəti tədris metodlarının seçilməsi ilə bağlı olan əsas məsələlərin bu kitabdakı layihələrdə necə həllini tapdığını göstərir. Gələcəkdə bu tip layihələri planlaşdırarkən bu əsas məsələlər bələdçi rolunda çıxış edə bilər.
BMT-nin Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyası uşaqlar və yeniyetmələr haqqında beynəlxalq insan hüquqları müqaviləsidir. Bu müqavilə 1989-cu ildə BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən qəbul olunub, 1991-ci ildə isə Kanada tərəfindən ratifikasiya edilib. Konvensiya uşaqlar və yeniyetmələrin hüquqlarından bəhs edən 41 maddədən, ictimai maarifləndirmə və təhsil haqqında bir maddədən və bu Konvensiyaya nəzarət edilməsinə, onun ratifikasiyasına və tətbiqinə dair 12 maddədən ibarətdir. Digər beynəlxalq insan hüquqları müqavilələri ilə müqayisədə Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyanı daha çox ölkə qəbul edib. 1996-cı ilin yanvarına olan məlumata görə, 187 ölkə bu Konvensiyanı imzalayıb və ya ratifikasiya edib.
BMT “uşaq” deyəndə, yaşı 18-dən aşağı olan bütün gənc adamları nəzərdə tutur, bir şərtlə ki, həmin adamlar yetkinlik yaşına (uşağın böyük sayılmağa başladığı yaşa) 18 yaşından daha əvvəl çatmış olmasınlar. 1-ci maddə məhz bu barədədir. Konvensiya necə işləyir? Bu Konvensiya Kanadanın qanunu olmasa da, onun prinsipləri Kanadanın qanunvericiliyində, siyasətində və proqramlarında əks olunmalıdır. Həmçinin hökumətlər bu Konvensiyanın yerinə yetirilməsindəki nailiyyətləri haqqında mütəmadi olaraq BMT-yə hesabat təqdim etməlidirlər. Bu hesabat vermə sistemi öz-özlüyündə hökumətlərə təzyiq edir ki, onlar uşaqların hüquqlarına hörmət göstərsinlər. BMT-nin konvensiyası bizim həyatımızda hər hansı dəyişikliyə səbəb olurmu? Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|