Uot 81. 373. 47 BƏDİİ ƏSƏRLƏRİn diLİNDƏ DİalektizmləRİn yeri VƏ MÖvqeyi

 
73 
 
- enerji təhlükəsizliyi sahəsində səylərin fəallaşdırılması; 
- GUAM dövlətlərinin beynəlxalq tranzit potensialından istifadə olunması və s.  
GUAM fəal olaraq digər dövlətlərlə əməkdaşlıq edir. Ticarət və nəqliyyat daşıması, sərhəd və 
gömrük  nəzarətinin  təmin  edilməsi,  terrorizm,  mütəşəkkil  cinayətkarlıq  və  narkotik  alveri  ilə 
mübarizəyə dair GUAM-ABŞ çərçivəsində proqramına uyğun olaraq ABŞ, Bolqarıstan, Rumıniya 
və  Macarıstan  ekspertlərinin  yardımı  ilə  GUAM  bir  sıra  layihələr  həyata  keçirmişdir.  Xüsusilə, 
qeyd  etmək  lazımdır  ki,  terrorizm,  mütəşəkkil  cinayətkarlıq,  narkotik  alveri  və  digər  təhlükəli 
cinayətlərlə  mübarizəyə  dair  GUAM-ın  virtual  mərkəzi  yaradılmışdır.  Hal-hazırda  ticarət  və 
nəqliyyat daşınmasına yardım layihəsinin həyata keçirilməsi sahəsində işlər görülür. 
GUAM-a üzv ölkələr haqqında qısa məlumat: 
Gürcüstan 
Cənubi  Qaqazda  yerləşir.  Şimalda  Rusiya,  şərqdə  Azərbaycan  cənubda  Ermənistan  və 
Türkiyə ilə həmsərhəddir. Paytaxtı Tbilisi şəhəridir. Şərqi Avropa ilə Qərbi Asiyanın kəsişməsində 
yerləşir.    Ərazisi  69,700  km²,  əhalisi  isə  rəsmi  rəqəmlərə  görə,  təxminən  4.5  milyon  nəfərdir. 
Gürcüstan qədim tarixə malik bir ölkədir. Gürcüstanın tarixi qədim Koxida və İberiya krallıqlarına 
gedib çıxır.  Dünyada xristianlığı  qəbul edən 2-ci dövlət olan Gürcüstan 11-ci və 12-ci əsrlərdə ən 
qüdrətli çağını yaşamışdır. 19-cu əsrin əvvəlində Rusiyaya birləşdilib. 1918-ci ildə müstəqillik əldə 
etsə  də,  qısa  müddətdən  sonra  RSFSR    tərəfindən  işğal  olundu.  1991-ci  ildə   Gürcüstan 
müstəqilliyini əldə edib. 
Ukrayna 
Ukrayna Qara və Azov  dənizlərinin sahilində yerləşir. Onun şimali-şərqdə Rusiya, şimalda 
Belorus, qərbdə Polşa, Slovakiya və Macarıstan , cənub-qərbdə Rumıniya, Moldova və tanınmamış 
Dnestryanı ilə  sərhədləri var. Ərazisində Krım Muxtar Respublikası, 24 oblast və 2 xüsusi statuslu 
şəhər  yerləşir.  2010-cu  il  oktyabrın  1-ə  Ukraynanın  əhalisi  45  822  214  nəfər  olub.  Ondan,  şəhər 
əhalisi - 31 444 122 nəfər və ya 68,6%, kənd əhalisi - 14 378 092 nəfər və ya 31,4% təşkil edir.     
  
Azərbaycan Respublikası 
Cənubi Qafqazda
 , 
Xəzər dənizi
 hövzəsində  yerləşir.  Şimaldan 
Rusiya
 (
Dağıstan
), 
Gürcüstan
, 
qərbdən 
Ermənistan
,  cənubdan 
İran
 və 
Türkiyə
 ilə  həmsərhəddir.  Azərbaycanın  anklavı  olan 
Naxçıvan Muxtar Respublikası
 
Ermənistanla
 şimal-şərqdə, 
Türkiyə
 ilə qərbdən həmsərhəddir.   
Paytaxtı  Bakı  şəhəridir.  Azərbaycan  ərazisinin  təxminən  20%-i 
Ermənistan 
Respublikası
 tərəfindən işğal edilib. 
28  May  –  Respublika  Günü
 1918-ci  ildə  müsəlman  Şərqində  ilk  dünyəvi  demokratik 
dövlət  olan 
Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyətinin
 yarandığı  gündür.  30  avqust  1991-ci  ildə  SSRİ 
tərkibində müttəfiq respublika statusunda olan Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti "Azərbaycan 
Respublikasının  dövlət  müstəqilliyinin  bərpası  haqqında"  deklarasiya,  18  oktyabr  1991-ci  il 
tarixində isə "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi  haqqında", Konstitusiya Aktı  qəbul 
etdi. Bu tarix müasir Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin bərpası günü sayılır. 
Hazırda  Azərbaycan  qədim  tarix  və  mədəniyyət  irsinə  malik  dünyəvi  və  unitar  dövlət  olub,  etnik 
azərbaycanlı  çoxluğuna  sahib  ölkədir.  Azərbaycan  altı  müstəqil  türk  dövlətindən  biridir. 
Respublikanın 158 ölkə ilə diplomatik münasibəti vardır, 38 beynəlxalq təşkilatın üzvüdür. 
Azərbaycan 
GUAM
 və  Kimyəvi  silahdan  istifadə  qadağası  təşkilatlarının  təsisçilərindən 
biridir. 
1993
-cü  ilin  sentyabrından   
Müstəqil  Dövlətlər  Birliyinin
 üzvüdür. 
9  may
 
2006
-cı  ildə 
Azərbaycan 
BMT
-nin  yeni  yaradılan  insan  haqları  komitəsinə  üzv  seçilib.  Səlahiyyətli 
nümayəndəlik  19  iyul  2006-cı  ildən  başlayıb.  Azərbaycan  həmçinin 
BMT
, 
ATƏT
, 
Avropa 
Şurası
 və 
NATO
-nun  sülh  naminə  tərəfdaşlıq  proqramının  üzvüdür.  Bundan  əlavə,  ölkə 
Birləşməyənlər  Hərəkatı,  Beynəlxalq  Ticarət  Təşkilatı  və  Beynəlxalq  Elektrorabitə  İttifaqında 
müşahidəçi statusuna malikdir. 
BMT  Baş  Assambleyasında  24  oktyabr  2011-ci  il  seçkiləri  zamanı  Azərbaycan  155  səs 
toplayaraq,  2012-2014-cü  illər  üçün  BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  10  qeyri-daimi  üzvündən  biri 
seçilib. 
 
Rüstəmova G.R. 
 

---

 
74 
 
Moldova 
Avropanın  cənub-şərqində  yerləşir.  Şimalda,  şərqdə  və  cənubda  Ukrayna,  qərbdə 
Rumıniya  ilə  həmsərhəddir.  1940-cı  ildə  SSRİ  tərəfindən  Rumıniyadan   qoparılmış 
Bessarbiya  torpaqlarında  yaradılmış  və  SSRİ-nin  tərkibinə  müttəfiq  respublika  statusu  ilə  daxil 
edilmişdir.  Moldovanın  Dnestr  çayından  şərqdəki  əraziləri  1991-ci  ildən  tanınmamış  Dnestryanı 
Moldova Respublikasının   nəzarətindədir. 
Elmi yeniliyi: Məqalədə GUAM-ın yaranmasının tarixi, onun məqsədləri, təşkilati strukturu, 
həmçinin əməkdaşlıq məsələləri kompleks tədqiq edilmişdir. 
Tətbiqi əhəmiyyəti: Ümumi təhlükəsizlik məkanının yaradılması üçün dünya iqtisadiyyatına 
inteqrasiyanın  gücləndirilməsi  və  əməkdaşlığın  genişləndirilməsi  və  əməkdaşlığın  genişləndiril-
məsində məqalədə verilmiş müddəalardan istifadə edilə bilər. 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
GUAM  ölkələrində  XİZ-in  inkişaf  perspektivləri  //  Xüsusi  iqtisadi  zonaların  təşkili 
problemləri və inkişaf perspektivləri / Şəfa Əliyev.  Bakı: Elm, 2008, s. 127-137 
2.
 
GUAM təşkilatının üzvü olan ölkələrin dövlət başçılarının zirvə görüşü: Rəsmi məlumat // 
Dirçəliş – XXI əsr – 2008, №40, iyun, s.51-56 
3.
 
Оруджев  Р.,  Рамизоглу  Н.,  Вашингтон  поддержал  ГУАМ:  Госдепарнаменты  США 
выступили со специальным заявлением // Эхо – 2002, 18 июня, с.3 
 
РЕЗЮМЕ 
ГУАМ СРЕДИ СТРАН СНГ КАК ПРИМЕР ИНТЕГРAЦИИ 
Рустамова Г.Р 
 
Ключевые  слова:  интеграция,    экономическое  развитие,  государство,  экономическая 
безопасность, национальная экономика. 
 
В  статье    исследуется  деятельность  ГУАМ  -  международной  региональной 
организации  государств,  стоящиx  на  пути  демократического  и  экономического  развития. 
Организация    была  образована  в  1997  г.  в  Страсбурге,  еë  членами  являются  Азербайджан, 
Украина, Грузия и Молдавия 
Отмечается,  что  основной  целью  создания  этой  интеграционной    организации 
является  развитие демократии, укрепление и стабилизация  безопасности этиx государств. 
 
SUMMARY 
GUAM AS AN EXAMPLE OF INTEGRATION IN THE CIS    
Rustamova G.R 
 
Key words: integration economical development, state, economical safety, national economy 
GUAM – the organization for democracy and economic development is regional organization. 
İt  includes  Azerbaijan,  Georgia,  Ukraine,  Moldova.  GUAM  consultative  forum  was  founded  in 
Strasbourg in 1997 in the summit of the Council of Europe. İts main objectives are strengthening of 
the  democracy,  ensuring  sustainable  development  and  strengthening  international  and  regional 
security and stability. 
 
 
Daxil olma tarixi: 
İlkin variant 
12.10.2015 
 
Son variant 
01.06.2016 
 
 
Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova (GUAM) – MDB məkanında 
 inteqrasiyanın bariz nümunəsi kimi 
 

---