Ün ey m im arlı
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİMARLIK
- GÖRSEL KAYNAKÇASI Resim 1.
- Resim 5.
tetik konusundaki kaygılarını bu formülle ifade ettiği düşünülmektedir. Basit bir matematik ku- ralı olarak çarpanın sıfır olması, sonucun daima sıfır olmasını sağlar. Buna göre sanat değeri ol- mayan yapı mimari değildir. organize edilmemiştir), sadece hesaplamanın estetik göstergesidir” der (Baird, 2003, sf:72-75). Aynı dönemde biçimsel yorum farklılıklarına rağmen mimarinin, özellikle fonksiyon ön pla- na alınarak, işlevden biçimlenen saf formlar üzerinden tartışıldığı görülmektedir. Alvar Aalto yükselen fonksiyonalist tutuma “İnşa-yapı sanatı hayatın formla vücut bulmuş sentezidir” sözle- riyle vurgu yapar. 20. yüzyılın ilk yarısına ulaşıldığında, teknoloji her ne kadar yeni ve modern mimari için bir araç olarak görülse de estetik ve güzellik kav- ramları hâlâ tartışılmaktaydı. Rus Mimar Felix Novikov’a göre teknoloji ne kadar ilerlemiş olursa olsun, çağdaş mimarlık sorununu tek ba- şına çözemezdi. Bu nedenle mimarinin denkle- minde bilim ve teknoloji bileşenlerinin değerle- ri ne kadar yüksek olsa da sanat faktörü ortada bulunmadıkça olumlu bir sonuca varılamazdı (Özer, 1993, sf: 175). Novikov mimarlık ve sanat ilişkisine odaklanarak Vitrivius’un mimarinin for- mülünü matematiksel olarak yeniden yorumlar (Özer, 1993, sf:175). Novikov’a göre: Mimari = (Bilim + Teknoloji) x Sanat Novikov’un çağının ileri düzeyde bilim ve tek- noloji varlığına inancına rağmen mimari ve es- ayırmak, sanat (süsleme) ile mimarinin “evliliği- ne” son vermek gerekmektedir (İsozaki, 2006, sf: 13). Loos mimarinin sanat (süsleme) ile bir ilgisi olmadığını, bütün fazlalık süslemelerden arın- dırılarak mimarinin yalnızca inşaat olması ge- rektiğini öne sürmekteydi (İsozaki, 2006, sf: 13). Böylece mimariyi süslemeden ayırarak, modern kültür ve topluma ulaşmak mümkün olabile- cekti. Loos stillerin üzerinde olan ve yeni mo- dern dünyayı yansıtan saf mimariye inanmak- taydı ve ona göre süsten arındırılmış ürünler saf ve berrak düşünce ve medeniyetin yüksek derecede temsilcisiydi. Loos bu görüşünü şöyle ifade etmekteydi (Boutin, 2000): “Tasarım objesinin prensipleri tamamen gerçek olmalıdır ve objenin hizmet ettiği işlev tarafından belirlenmelidir. İyi form nesnenin kullanışlılığını ifade etme derecesine bağlı olarak kendiliğinden ortaya çıkar. Böylesi ürünler ‘rasyonel’dir ve aynı görevi üstlenen iki usta böylece aynı tipik nesneyi üretecektir.” Bu fikir akımı sanat ve mimaride kendini göste- rerek modern mimarinin ilk tohumlarını atmış- tır. Almanya’da Bauhaus, Hollanda’da DeStijl gibi akımlarla modern mimarinin ilk örnekleri görül- meye başlanmıştır. Ancak bu gelişmeler sadece mimaride değil; Paul Klee, Wassily Kandinsky, Piet Mondrian gibi dönemin ünlü ressamlarını etkileyerek sanatta da kendisini göstermiştir. (Resim 1-4). Teknolojinin ilerlemesi ve makineleşme çağı- nın getirdikleri güzellik kavramının sorgulan- masına ve yeniden tanımlanmasına neden olmuştur. Çek sanatçı Tiege’ye göre sanat ya- şamın bir fonksiyonudur ve işlevsel olan güzel- dir. Makine kusursuzlaştıkça daha da güzelleşir. Bir makinenin güzelliği -bir otomobilin güzel- liği- süslerle bezenmiş olmaya ihtiyaç duy- mayan saf formun ve gerçekliğin güzelliğidir (Zusi, 2004, sf: 110). Bu döneme ilişkin genel bir çerçeve çizmek gerekirse; teknoloji ve makineleşme modern olmanın temel unsurudur ve makine estetiği bu dönem mimarlığının ana teması haline gel- meye başlamıştır. Dönemin endüstriyel dilini mimariye uyarlayan Le Corbusier Villa Savoye (1929) için “(bu) ev içinde yaşamak için makine- dir” tanımlaması yaparken, nesnenin güzelliğini şöyle yorumlar (Baird, 2003, sf 74), (Resim 5-6): “…güzellik yararlılıktan bağımsızdır, bunlar iki ayrı şeydir.” Corbusier’e göre dolu bir çöp kutusu boş ola- na göre çok daha fazla işlevseldir ama güzel olduğu söylenemez. Corbusier bu görüşünü desteklemek için Eyfel Kulesi örneğini verir ve “Eyfel Kulesi hiçbir şey içindir (bir fonksiyon için Resim 1. Piet Mondrian, 1920, Composition with Yellow Red Black Blue and Grey. Resim 3. Schröder Evi (1924) dış mekândan görünüm. Resim 2. Paul Klee, 1922, Red Ballon. Resim 4. Schröder Evi (1924) iç mekândan görünüm. Resim 5. Villa Savoye (1929) dış mekândan görünüm. Resim 6. Villa Savoye (1929) terastan görünüm. GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 |
DOSYA Behramoğlu A., (2013); “Mimarlık Sanat Olmaktan Çıkarken,” Mimarlı- ğın Dosyaları, Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayını 14/1, s: 627. Boutin M., (2000), Richard Neutra: The Idealization of Technology in America, Calgary, Alberta. Gieodion S., (2002); Space, Time and Architecture, 14. Basım, Harvard Uni. Press. Gür Ş. Ö., (2013); “Estetik Denetlenebilir mi?,” Mimarlığın Dosyaları, Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayını 14/1, s: 63-65. Hasol D., (2013), “Mimarlık Sanat Değil mi?,” Mimarlığın Dosyaları, Mi- marlar Odası Antalya Şubesi Yayını 14/1, s: 625-626. İsozaki A., (2006); “Krizler Haritası,” Metafor Olarak Mimari, Kojin Kara- tani, Çev. Barış Yıldırım, Metis Yayınları, s: 9-16. Kant I., (2008), Critique of Judgement, Çev. Meredith J. C., Wilder Pub- lications. Özer B., (1993); Yorumlar, Kültür Sanat Mimarlık, YEM Yayın. Rasmussen S. E., (2012); Yaşanan Mimari, Çev. Ömer Erduran, 4. Ba- sım, Remzi Kitabevi. Ulrich K. T., (2006), Design, Creation of Artifacts in Society, Pontifica Press.
Vanlı Ş., (2006); 20. Yüzyıl Türk Mimarlığı, Cilt 1., Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları. Vitrivius, (1993); Mimarlık Üzerine On Kitap, Çev. Suna Güven, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları. Zusi P. A., (2004); “The Style of the Present: Karel Teige on Constructi- vism and Poetism,” Representations 88 (Fall 2004) s: 102-124. * “Space is the breath of art.” F.L. Wright
mondrian-at-a-glance-home.html Resim 2. http://museum.artiro.com/wp-content/uploads/images/ klee-red_balloon.jpg Resim 3. http://www.studyblue.com/notes/note/n/pwad-ii-slide- test-3-ch93031/deck/2819703 Resim 4. http://inhabitat.com/1920s-rietveld-schroder-house-in- utrecht-is-a-simple-elegant-and-completely-transformable-home/ gerrit-rietveld-adaptable-rietveld-schroder-house-utrecht-9/
VillaSavoye.jpg Resim 6. http://www.flickr.com/photos/35873040@ N07/3318961242/sizes/o/in /photostream/ Resim 7. http://www.alvaraalto.fi/viipuri/building.htm Resim 8. http://alvaraalto.se/wp-content/uploads/ Aaltobiblioteket-i-Viborg.jpg Resim 9-10. http://stadiafile.com/tag/pier-luigi-nervi/ öğe olmanın yanı sıra kendinden gelen karak- teri ile estetik bir unsur olarak yapıya anlam ka- zandırmaktadır (Resim 9-10). Gür (2013, sf: 65) mimarlığın sanatsal yanını ifade ederken bir başka noktanın da altını çiz- mektedir: “Mimarlık, diğer güzel sanatlar gibi özerk değildir; toplumsal değerlere duyarlı olmak zorunda olan bir sanattır...” Bu ifadenin ışığında mimarlık ediminin toplumsal hayattan soyutla- namayacağı söylenebilir. Toplumların kültürü, beğenisi, yaşam alışkanlıkları ve dünya görüşü mimarinin yapısal ve mekânsal biçimlenişinde birer etkendir ve dolayısıyla da yapının estetik biçimlenişi açısından da birer faktördür. Mimarlık ve sanat ilişkisini yorumlamaya çalışır- ken, dönemlere ait tutumların ve yaklaşımların mimariyi tanımlamada ve sanatla ilişkisini belir- lemede etkili olduğu görülmektedir. Sanat ve estetik her dönemde mimariye dâhil olmuştur. Ancak estetik kabuller ve mimaride estetik tutum dönemlere göre farklılaşmıştır. Mimariye ait diğer unsurlarla birlikte estetik değer yapının zamansız olmasını sağlarken, bugün popüler mimari, tüke- tim mimarlığı, mimaride moda gibi kavramlar tar- tışılmaktadır. Sonuçta toplumların estetik yargıları değişmekte, teknolojik, ekonomik ve toplumsal değişimler mimaride estetik kavramını yeniden biçimlendirmektedir. Ancak değişmeyen şey mi- marinin mekân yoluyla bir yaşantıyı ya da yaşantı içinde bir dönemi kapsadığı ve tasvir ettiğidir.
Bachelard G., (1969), The Poetics of Space, 1994 Edition, Beacon Press, Boston. Baird, G., 2003, The Space of Appearance, MIT Press. Novikov’un düşüncelerine paralel olarak Sigfri- ed Gieodion (2002); Aalto’nun Viipuri Kütüpha- nesi (1935) için yaptığı yorumda konferans salo- nunun tavanında oluşturulan dalga hareketinin gerekçesini sadece bilimsel olarak açıklamanın yetersiz olduğunu öne sürmektedir (Resim 7-8): “…Viipuri Kütüphanesi’nde tavanın mekân bo- yunca akıp giden irrasyonel kıvrımları Miro’nun resimlerindeki yılankavi çizgilere benzer. Elbet- te mimar, titiz akustik diyagramlara dayanarak, tavana verdiği dalgalı formun sebebini, sesin in- san kulağına böylece daha mükemmel ulaştığı şeklinde açıklayabilir. Burada bilimsel muhake- me ve artistik imajinasyon birleşerek mimariyi bugün ve her zaman var olacak bir tehdit olan rijitlikten kurtarmıştır” (Gieodion, 2002, sf: 633). Şevki Vanlı (2006) ise estetiğin mimarlığın bir parçası, güzelliği aramanın ise yaşamın doğal bir unsuru olduğunu belirtir. Mimaride este- tik arayış kütlenin yanı sıra hacmin, dolayısıyla mekânın da bir parçasıdır. Bu yaklaşım mima- ride öz ve biçim ilişkisi kapsamında ele alındı- ğında mekânın biçimsel özellikleri ile haz ver- mesinin yanında, öz karakteri oluşturan işlevsel gerekliliklerin karşılanması sırasında beliren duyusal tatminden söz etmek mümkün olabilir. Vanlı (2006, sf: 14) bu düşüncesini şu sözlerle ifade eder: “Güzelliğe karşı faydanın öne çıkarılması insan ya- pısına aykırıdır, güzellik arayışı çok boyutludur ve mekânsaldır.” Yeniden mimarinin formülüne dönersek Özer (1993, sf: 176) Novikov’un denklemini ele alarak denklemde eksik olduğunu düşündüğü, mima- rinin sebebi olan, fonksiyonu ekleyerek şu şekil- de geliştirmiştir: Mimari = Fonksiyon x (Strüktür + Konstrüksiyon) x Sanatsal Değer Önerilen denklemsel ilişkide fonksiyon Vitrivius’un orijinal denkleminde olduğu gibi yine yer almakta ve üç temel bileşen çarpanları oluşturmaktadır. Özer Novikov’un denklemin- de bilim ve teknoloji olarak yer alan sağlamlık unsurunu strüktür ve konstrüksiyon (yapı ve ya- pım) olarak ifade etmiştir. Özer’in denklemi de Novikov’un denkleminde olduğu gibi yapının sanatsal değerinin sıfır olması durumunda ya- pının mimari değerini “sıfır” kılmaktadır. Bu yak- laşım sanatsal değerin; mimari yapının işlevsel, sağlam ya da teknolojik olması kadar önemli olduğunu ifade etmektedir. Pier Liugi Nervi’nin 1957 yılında inşa edilen spor salonunda (Palazzetto Dello Sport, Roma), bu üç öğenin dengeli birlikteliğini görmek müm- kündür. Kabuk strüktürü yapısal ve işlevsel bir Resim 7. Viipuri Kütüphanesi (1935) konferans salonu tavan döşemesi. Resim 9-10. Palazzetto Dello Sport (1957) kabuk strüktürü. Resim 8. Viipuri Kütüphanesi (1935) konferans salonu. 32 | GÜNEYMİMARLIK | EYLÜL2013 | SAYI 13 Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|