3. Zəif və orta dərəcədə dəyişilmiş epizotik və qeyri müntəzəm istifadə edilən landşaftlar. Bunlara yüksək dağlıq ərazilərin subalp, alp çəmənləri,düzənlik və yaylaların yarımsəhra, səhra, quru çöl, arid seyrək meşə-kolluqları və s. arid və ekstra arid landşaftlar aiddir. Onların sərvətlərindən qeyri-müntəzəm istifadə edilir. Məsələn: subalp və alp çəmənlikləri yay aylarında daha çox yüklənir, qış aylarında “istirahət” edir. Yarımsəhra və səhraların qış otlaqları əksinə, qış aylarında daha çox antropogen təsirlərə məruz qalır, yay aylarında isə demək olarki, onlardan istifadə edilmir.
4. Orta dərəcədə dəyişilmiş qeyri müntəzəm və qisməndə müntəzəm təsirlərə məruz qalmış landşaftlar. Bunlara insanlar tərəfindən istifadə edilən meşə əraziləri dəmyə, kiçik areallı biçənəklər, zaqon sistemi ilə qırılan meşələr və s. daxildir.
5. Əsaslı dəyişilmiş və müntəzəm antropogen təsirlərə məruz qalan landşaftlar. Bu komplekslər digər landşaft vahidlərinin kəskin mənimsənilməsi və transformasiyası ilə fərqlənir. Onların strukturu, funksiyanal xüsusiyyətləri, dinamikası və s. prosesləri insanlar tərəfindən idarə edilir və tənzimlənir. Ona görə də bu tip lanşaftların təbii bərpası və özülünün tənzimlənməsi tamamilə insanların nəzarəti altındadır.
Bu kateqoriyalara aqroirriqasiya landşaftları, dəmyə əkin kompleksləri, bağ plantasiya kompleksləri daxildir. Qurunun yararlı torpaq fondunun 11% - ə yaxın bu kompleksllərin payına düşür. Təbii lanşaftların litoloji özülündən və geoloji strukturlardan başqa bütün kompleksləri kəskin transformasiyaya məruz qalmışdır. Onların ən iri arealları Cənub, Cənub-şərqi və şərqi Asiyanın savanna və seyrək meşə, musson meşələr, Avrasiyanın və Mərkəzi Asiyanın meşə-çöl, çöl, qarışıq və enliyarpaqlı meşələrində, Şimali Amerikanın Mərkəzi və Böyük düzənliklərinin preri, qarışıq və enliyarpaqlı meşələrində, Cənubi Amerikanın savanna və seyrək meşə, pampalarında, Afrika və Avstraliyanın savannalarında yayılmışdır.
Aqroirriqasiya landşaftlarının ən iri sahələri hamar relyefə, isti və quraq iqlimə malik yarımsəhra, quru çöl, arid seyrək meşə kolluq və səhra landşaftlarında formalaşmışdır. Xüsusilə Şərqi Asiyanın Böyük Çin düzündə, Hind–Qanq ovalığında, Mesapotomiya, Turan ovalıqlarında, Nil vadisində, Kür–Araz ovalığında və digər arid landşaftlarda formalaşmışdır.
Dostları ilə paylaş: |
