Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research

- 544 - 

 

evinde gazete ve mecmualar, köylünün hizmetine sunulmuştu. (Karaer, 1992: 259) 

Kütüphanenin  dışında  Adana  Ocağı  ilk,  orta  ve  ticaret  okulları  açarak  bu  okulların  binalarını  ve 

donanımını kendisi yapmış, öğretmenlerin ücretlerini karşılamış, ihtiyacı olan öğrencilere giyim yardımında 

bulunmuştu.  Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey,  Adana ve diğer ocakların eğitim-öğretim alanında yaptığı 

faaliyetleri takdir ederek, Ocakların eğitim politikası hakkında, “Adana, Ayvalık ve Tarsus Ocakları ilk, orta ve 

ticaret  okulları  açarak  bu  okulların  binalarını  ve  kendileri  yapmış,  öğretmenlerin  ücretlerini  karşılamış,  öğrencilerin 

aynı biçimde giyinmelerine yardımcı

” olduğunu ifade etmişti. ( Türk Ocakları 1928 Kurultay Zabıtları, 1929: 39) 

Adana Türk Ocağı yayın organı olan Altınyurd dergisinde Ocağın başlıca görevlerinden birinin her 

Türk’e  kendini  tanıtmak,  konferanslar  ve  filmler  yoluyla  milli  kimlik  kazandırmak  olduğu  vurgulamıştı. 

Ocak tarafından düzenlenen müsamere ve konserlerden elde edilen gelirler, okul inşaatı ile fakir ve kimsesiz 

öğrencilerin eğitimleri için harcanmıştı. (Tuncer, 1998: 369) Avrupa’ya eğitim amaçlı öğrenci gönderilmişti. ( 

Türk  Ocakları  1928  Kurultay  Zabıtları,  1929:  224)    Konferansların  yanı  sıra  çeşitli  dallarda  gece  dersleri  ve 

kurslar düzenlenmişti. Bu kurslar ve gece derslerinde Fransızca, Almanca, İngilizce gibi yabancı dil, daktilo, 

muhasebe, biçki, dikiş, okuma yazma gibi konularda ders verilmiş, durumu iyi olmayan başarılı öğrencilere 

burs  verilmişti.  (Sarınay,  1992:  310)  Milli  birlik  ve  dayanışmayı  arttırmak  için  Adana’nın  kurtuluş 

yıldönümleri Türk Ocağı’nda coşkulu bir şekilde kutlanmıştı. ( Türksözü, 5 Kanun-ı sani 1931)  

Adana  Türk  Ocağı'nda  açılan  daktilo,  Fransızca  ve  musiki  kurslarına,  85  öğrenci  katılmıştı.  (  Türk 

Ocakları  1928  Kurultay  Zabıtları,  1929:  39)    1930  yılında  toplanan  6.  Türk  Ocakları  Kurultayı'na  sunulan 

Merkez Heyeti Raporu'nda; Adana Ocağı’nın hanımlara daktilo kursu açtığı ve 38 hanımın mezun olduğunu 

açıklamıştı.

7

  Adana  Ocağı'nda  sistemli,  bir  şekilde  yabancı  dil  dersleri  verilmişti.

   

  (Hâkimiyeti  Milliye,  21 

Kanun-ı  sani  1928)    Ayrıca  Adana  Türk  Ocağında  düzenlenen  musiki  kursuna  52  öğrenci  devam  etmişti. 

(Türk  Yurdu,  Mayıs  1928,  Sayı:  199:  41)  Türk  Ocağı’nda,  Mustafa  Kemal  Paşa  adına  “Yarim  Türkler”  ve 

“Adana  Operet  Heyeti”  piyesleri  temsil  edilmişti.  (Karaer,  1992:  178)    Bunun  yanında  Ocak  sinemasında 

önemli sinema yıldızlarının sesli şarkılı programlarına yer verilmişti.

8

 

Eğitim ve kültür faaliyetlerinin en önemli kısmını konferanslar oluşturmuştu. Konferansların Cuma 

günü öğleden sonra verilmesi bir gelenek haline gelmişti. (Cumhurbaşkanlığı Arşivi, A 7-2,D,93,F.2-1; 1926 

Türk Ocakları Mesai Programı, 1926: 4)  Ferid Celal Bey, I. Türk Ocağı Kurultayı’nda konferansların belli bir 

sistem içerisinde konularının merkez tarafından belirlenmesi teklifi Ocak heyetince uygun görülerek kabul 

edilmişti.  (1340  Senesi  Nisan’ında  Toplanan  I.  Türk  Ocakları  Umumi  Kongresi  Zabıtları,1925:  93)    Ziya 

(Gökalp)  sürgün  sonrası  yerleştiği  Diyarbakır'dan  Ankara'ya  giderken,  10  Nisan  1923  tarihinde  Adana'ya 

uğramış ve Adana Ocağı'nda verdiği "Ocaklar Ne Yapmıştır, Vazifesi ve Gayesi Nedir?" isimli bir konferans ile 

Türk Ocakları’nın kültürel programına da kısmen ışık tutmuştu.  Bu konferansta bir millet içinde millî kültür 

ve  mefkûreyi  meydana  getirecek  millî  bir  teşkilatın  olması  gerektiğini  vurgulayarak,  Türk  Ocağı'nın  ilk 

açıldığı günden beri bu mayayı oluşturmaya yönelik çalıştığını belirtmişti. Bizim eski eserlerimizin müzelere 

girecek  nitelikte  bulunduğunu,  eski  taşlarımızın  bile  yabancı  müzelerini  süslediğini  belirterek,  Ocakların 

yalnız  millî  güzelliklerden  geriye  kalanları  toplasalar  dahi  görevlerini  yapmış  olacaklarını  vurgulamıştı. 

(Gökalp, 1928: 6) Tarihi eserlerin kültürün en önemli parçalarından biri olduğunu ifade etmişti. 

Türk  Ocağı  Başkanı  Dr.  Reşit  Galip  ise,  Türk  Ocaklarını  Ziya  Gökalp  ve  ekibinin  edebi  bir  kulüp 

olarak  gördüklerini,  hâlbuki  Türk  Ocakları’nın  doğrudan  doğruya  halk  içinde  pratik  ve  somut  amaçlara 

yönelik  çalışan  bir  kurum  olması  gerektiğini  savunmuştu.  (Sarınay,  1992:  269)    Gökalp’in  aksine  Türk 

Ocaklarının  dispanser  ve  okul  açarak  halkın  ihtiyaçları  doğrultusunda  hizmet  yönünde  hareket  etmesinin 

daha doğru olacağını belirtmek istemişti. 

Ferit  Celal  Bey,  Türk  ırkı  konusunda,  Türk  Ocakları  için  gerçek  bir  tehlike  olarak  gördüğü  ve 

yerlilik-yabancılık şeklinde ortaya çıkan dar Türkçülük zihniyetini eleştirerek “Türk Ocakları, Ocaklılar öteden 

beri  Türk  milliyetçiliğini  mezar  taşlarına,  eski  kağıt  tomarları  arasındaki  şecerelere  inhisar  ettirmedikleri  gibi,  Türk 

camiası  içinde  çember  ve  yahut  muhit  ayırmamışlardır.  Urallarda,  Kırgızlarda,  Azerbaycan’da,  Rumeli’nde  yaşayan 

her  bir  Türk’ün  Anadolu  ve  İstanbul  Türk’ünden  farkı  olmayacağı  gibi,  Türkiye’yi  teşkil  eden  vilayetlerde  yaşayan 

Türklerin de katiyen birbirinden farkı olamaz. Türk Ocakları, Türklüğünde neseb ve şecere değil, seciye hars ve duygu 

aramış, kimsenin dedesini ve babasını sormaya lüzum görmeden her “Türküm” diyen ve hislerinde samimi olduğunu 

ispat  eden  gençleri,  münevverleri  kolları  arasına  almıştır.

”

 

  (Güven,  1923:  25)  diyerek  Türklük  kavramının 

ayrıştırıcı olmadığını, kandan çok ortak kültür bağlarının sağlam olması gerektiğini öne sürmüştü.  

Adana  Türk  Ocağı'nda  Ziraat  Müfettişi  Zihni  Bey  bölgenin  en  önemli  ekonomik  kaynağı  olan  

                                                           

7

  Kurs  hakkında  ayrıntılı  bilgiler  verilmişti.  (Türk  Ocakları  1930  Kurultayına  Arzedilen  Merkez,  Murakabe,  İlim  ve  Sanat  Heyeti 

Raporları, Ankara1930,s.11; Türk Yurdu, Mart-Nisan 1930, Sayı: 222, s.110.) 

8

 Adana Türk Ocağı’nda sahnelenen programlar: Norma Talmaç,  Buhranlı Geceler, Şarl Rojer- Nansı Karol, Üç Nikah Konrayd Weid, 

Zehirli  Puse,  Can  Barimor,  Uçurum,  Fayrbanks,  Demir  Maske  Elenor  Botman,  Kadının  Harbe  Girişi,  Rakel  Tores,  Beyaz  Gölgeler, 

Viliam  Boyd,  Aşk  Zambağı,  Jon  Jilber,  Namus  Kurbanı,  Coleen  Moor,  Ölüm  Perisi,  Adolf  Jukar,  Paris  Terzihanesi,  Ronald  Kolman, 

Korsan, Lupe Velez, Aşk Zambağı (Türksözü, 13 Teşrin-i sani 1930- Türksözü, 30 Nisan 1931)

 

---