Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
ilə çəkir – bütün üstünlükləri və naqislikləri, təmənnasızlığı və xəsisliyi, ədaləti və eqoizmi, amansızlığı və paxıllığı, cəhaləti və sevgisi ilə bahəm. O, universal həyat qanunları qoymur. Onun hər qəhrəmanı həyat yolunu, həyat kredosunu özü tapır. Aytmatov bizə hansı yol ilə getməyimizə seçim qoyur. Öz tövbəsi ilə bizə, sadəcə, sevməyi öyrədir. Öz yaxınını, öz dilini, öz təbiətini və öz Vətənini sevməyi. Həmçinin bizdə şəxsi heysiyyət hissi oyadır. Axı yalnız mənəviyyatın böyük yaradıcı qüvvəyə malik enerjisi vardır. Hər xalq, hər sivilizasiya yalnız o zaman mövcud olur ki, o öz orijinallığını və eyniliyini saxlasın. Vətəni və onun tarixini qorumaq lazımdır, əks halda, Vətənsiz insan “manqurt”dan başqa bir şey deyildir. Çingiz Aytmatov qırğızların mənəvi xəyallarını açır. Həmçinin onların məhəbbət, xeyirxahlıq və mərhəmət naminə insan nəslinin saxlanılması fəlsəfəsini açır. Taleyin istehzası ondadır ki, Aytmatovun əsərlərini dünyada ən çox Almaniyada oxuyurlar. Halbuki müharibə zamanı almanların özləri işğalçı tərəf idilər, biz isə onlardan müdafiə olunurduq. Qırğız oxucularına Aytmatovun erkən yaradıclığı – “Cəmilə”, “İlk müəllim”, “Ana düzəngahı”, “Üzbəüz”, “Gün var, əsrə bərabər” – bir qədər sonrakı dövrünə aid “Kassandra damğası” və “Əbədi gəlin” intellektual romanlarından daha yaxındır. Bu, kənddən çıxanlar üçün yabanı bitkinin rahiyəsinin asfaltın yanında bitmiş güllərin ətrindən daha xoş olmasına bənzəyir. 5. Məhəbbət və azadlığı qorumaq, onlarsız insan dünyası tam dolğun ola bilməz. İnsan həm intellektual, həm də vətəndaş kimi azad olmalıdır. Azadlıq gözəl olduğu qədər də təhlükəlidir. Azadlıq olmayanda onu tələb edirlər, o olanda isə təhrif edirlər. Real azadlıq olmadan nə mənəvi, nə də siyasi suverenlik mümkün deyil. Aytmatov bu barədə o qədər də açıq danışmır. O, sadəcə, yönəldib bu fikrə gətirir və biz oxucuları nəticələr çıxarmağa məcbur edir. İnsanları ilk növbədə əvvəldən xislətinə qoyulmuş mənəvi dəyər və prinsiplər – qeyrət, xeyirxahlıq və düzlük birləşdirir. Bu gün keçmiş İttifaqın bütün ölkələrində mənəvi istinadgahların faciəvi təhrifi gedir. Və biz bilmirik ki, dünyada yeni mənəvi qayda-qanun necə olacaqdır. Maddi nizam üçün dəyərlər vardır. Bunlar, əlbəttə ki, pul, mülkiyyət, yüksək sosial statusdur. Eləcə də digər mənəvi dəyərlər də vardır ki, həyatın əxlaqi düzümünü, insan münasibətlərini, millətin ideya və ideallarını müəyyən edir. Bu gün Aytmatovun əsərləri ölkənin mədəni brendinə çevrilmişdir. Hərgah kimsə qırğızların xisləti, qayəsi, tinəti barədə mütaliə etmək istəyirsə, o, Aytmatovun əsərlərini oxumalıdır. Hərgah kimsə qırğızların fəlsəfəsini öyrənmək istəyirsə, o, Aytmatovun yaradıcılığını tədqiq etməlidir. Hərhag kimisə qırğız xalqının ruhu maraqlandırırsa, o məkana Aytmatovun kitabları vasitəsi ilə daxil ola bilər. Sosializmin çökməsindən və Sovet İttifaqının dağılmasından sonra ölkənin bir çox kitablarına tələbat yox oldu, belə ki, onlar ideologiya qayda- qanunları ilə yazılmışdı. Amma Aytmatova bu gün əvvəlkindən çox tələbat vardır. Deməli, Aytmatov triumfu davam edir. 6. Ç.Aytmatov mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqu haqqında hələ 80-ci illərin ortasında düşünürdü. Məhz bu məqsədlə o, dünyanın görkəmli mədəniyyət və intellektuallarının iştirakı ilə “İssık-Kul forumu”nun keçirilməsi təşəbbüsünü irəli sürmüşdü. Dünyadakı qlobal proseslər dialektik şəkildə özünün müqəddəratının həlli ilə, milli özünüdərklə bağlıdır. “Bu diyardakı qatarlar şərqdən qərbə və qərbdən şərqə doğru gedir...”. Bu sözlər Aytmatovun “Gün var, əsrə bərabər” romanında leytmotiv kimi təkrarlanır. Qoy heç zaman həyat karvanı dayanmasın və həm Aytmatovun yaradıcılığındakı, həm də ölkəmizdəki qatarlar qərbdən şərqə və şərqdən qərbə doğru hərəkətdə olsunlar. Aytmatov – yaradıcı və birləşdirici idi. Onun dünyanın bütün guşələrində yaşayan oxucuları irqindən, yaxud dinindən asılı olmayaraq qürurla deyə bilərlər: “Mənim Çingizim”. Axı hər kəs “Mənim Çingizxanım” deyə bilməz. Bu mənada mədəniyyətin siyasətdən fərqi ondadır ki, ikincisi – dağıdan yerdə, birincisi – yaradır. Görkəmli şəxslərdən biri söyləmişdir ki, hərgah hansısa xalq ümumdünya xəzinəsinə öz payını verməmişdirsə, o, mövcudiyyətini doğrultmamışdır. Bu mənada bəxtimiz gətirmişdir. Birincisi, “Manas” eposu ilə. İkincisi, Ç.Aytmatov ilə. Böyük yazıçı haqqında xatirələri qəlbimizdə saxlayırıq, onun humanist ideyaları bizim həyatımızda bundan sonra da həyata keçəcəkdir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, 2008-ci il yazıçının 80 illik yubileyi ilə əlaqədar Qırğızıstanda “Çıngiz Aytmatov” ili elan olunmuşdu. Dünyaşöhrətli yazıçının birinci və axırıncı yubiley mərasimi türkdilli dövlətlərin siyasətinə dəstək fondunun təşəbbüsü ilə Bakıda keçirilmişdir. Bakıda keçirilən yubiley mərasimi çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev Çingiz Aytmatovu qəbul etmiş, onu №1 “Dostluq” ordeni ilə təltif etmişdir. 261 TURDAKUN USUBƏLIYEV T.Usubəlyev Narın vilayətinin Koçkor rayonunun Koçkor kəndində anadan olmuşdur. 1941-ci ildə Qırğızıstan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirmişdir. SovİKP-nın üzvüdür (1941). 1945-ci ildə Sov.İPK MK nəzdində Ali Partiya Məktəbini, 1965- ci ildə Moskva Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirmişdir. 1941-ci ildən orta məktəbdə müəllimdir. 1943-cü ildən partiya işində çalışmışdır – rayon partiya komitəsi şöbə müdirinin müavini, Qırğızıstan Kommunist Partıyası MK-nin təlimatçısı, Sov.İKP MK aparatının məsul işçisi, “Советтик Кыргызстан” respublika qəzetinin redaktoru, Qırğızıstan KP MK-nın şöbə müdiri, Frunze şəhər partiya komitəsinin birinci katibi, Qırğızıstan KP MK-nın birinci katibi. 28 yaşında SSRİ Ali Soveti və Qırğızıstan SSR- in, 1995-ci ildən Qırğızıstan Respublikası Joqorku Keneş Xalq Nümayəndələri Yığıncağının deputatıdır. 2000-ci ildə Qırğızıstan Respublikası Joqorku Keneş Qanunvericilik Yiğıncağının deputatı seçilmişdir. T.Usubəlyev əsrin bir rübünü Qırğızıstan SSR-in partiya rəhbərliyində birinci şəxs olmuşdur. O – siyasi-yaradıcıdır. Məhz onun sayəsində respublikamızın paytaxtının simasının dəyişdirildi. Paytaxtda ən böyük layihələr həyata keçirildi: “Manas” hava limanı, Dövlət Filarmoniyası, Hökumət Evi, “Ayçörək MUM”u, MEA-nın binası inşa edildi, mikrorayonlar genişləndi, İdman Sarayı, Zabitlər Evi, Toktoqul SES-i və digər energetika obyektləri, çoxsaylı zavod və fabriklər inşa olundu, kitabxanalar, teatrlar, muzeylər tikildi, ölkədə elmi həyat qaynadı. İqtisadi və mədəni həyatdakı bütün uğurlar onun əməyinin bəhrəsidir. Öz vaxtında bu şəxsin paxıllığını çəkənləri də, düşmənləri də çox idi. Lakin o həmişə insanlığını itirməməsini, öz işinə sadiq qalmasını, öz torpağına sədaqətli oğul olduğunu əməlində sübut edirdi. Bu gün, Usubəliyev Joqorku Keneş Qanunverici Yığıncağının deputatı qismində, yenə də əllərini yanına salaraq işsiz dayanmamışdır – onun təşəbbüsü ilə dəmiryol xəttinin Balıkçı-Qarakeçə qolunun tikintisi başlanılmışdır, onun aktiv iştirakı ilə rus dilinə rəsmi status verilmişdir, Joqorku Keneş Qanunverici Yığıncağının iclaslarının birində isə Turdakunun tərəfindən ən “ağrılı” mövzu – toksik və radioaktiv tullantıların basdırılması barədə məsələ qaldırılmışdı. T.Usubəlyev Qırğızıstanın Xalq qəhrəmanı (“Ağ Şumkar” ordeni) adı almış ilk siyasi xadimdir. Frunze haqqında söhbət ayrıcadır. O həqiqətən də paytaxt şəhəri idi – təmiz, yaşıl, səliqə-sahmanlı. Üzərində ziyalı, proqressiv fikir, nikbinlik qanadlanan ruhlu şəhər. “Usubəliyev” Frunzesi – o zaman burada yaşamış insanların çoxunun nostalji hissləri ilə yaşadığı böyük bir epoxadır. Üstəlik, Turdakun Usubəliyeviçin rəhbərliyi dövründə Qırğızıstanın səviyyəsi ildən ilə, beşillikdən beşilliyə öz sosial- iqtisadi və mədəni inkişafında, əhalisinin həyat səviyyəsində yuxarı qalxmaqda idi. Respublikada yaşayan bütün millətlərin nümayəndələrinin arasında dostluq günü-gündən möhkəmlənirdi. Hər yerdə, qırğızıstanlılar arasında dostluq və qarşılıqlı anlaşma ab-havası hökm sürürdü. Bütün bunlara məqsədyönlü ideya-tərbiyəvi işlərlə nail olunurdu. Və bütün bunların əsasını kadrların hazırlanması, yerləşdirilməsi və tərbiyəsinin dərin düşünülmüş sistemi təşkil edirdi. Bu işdə meyar kimi, bir qayda olaraq, yalnız işgüzar keyfiyyətlər, biliklə birgə peşəkarlıq, iş təcrübəsi və düzgünlük götürülürdü. Onun memuarları nəşr edilmişdir, güman ki, həmin yazılar ölkənin tarixi üzrə dərsliklərə çevriləcəklər. Xadimin həm ölkənin, həm də Mərkəzi Asiyanın regionu iqtisadiyyatının inkişafı üzrə işi yazılmış və işıq üzü görmüşdür. 262 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|