TranskriPSİyon

Promotor

• Promotorlar, RNT polimerazanın transkripsiyaya başlamaq üçün DNT-yə bağlandığı xüsusi bölgələrdir.
• Bakteriya promotorlarında iki konsensus ardıcıllığı, -10 və -35 aşkar edilmişdir.
• Pribnow Box (-10 region) – TATAAT
• -35 bölgə - TTGACA
• -10 ardıcıllığına bənzər konsensus ardıcıllıqları eukaryotik promotorlarda (TATA qutusu) da tapılmışdır.

• TATAAT* ardıcıllığı (-10 mövqedə)
• -35-də TTGACA* ardıcıllığı
• Prokaryotlarda RNT polimeraza DNT-yə bağlanır, sonra promotor tapana qədər DNT boyunca hərəkət edir.
• Siqma alt bölməsi -35 ardıcıllığını tanıyır və RNT polimerazanın daha sıx bağlanmasına imkan verir.
• A-T əsas cütləri G-C əsas cütlərindən daha zəif olduğundan, DNT zəncirləri -10 ardıcıllığında bir-birindən ayrılır.
• 2 DNT zəncirinin bir-birindən ayrıldığı bölgəyə "transkripsiya qabarcığı" deyilir.
• RNT polimeraza uyğun nöqtədən RNT sintezinə başlayır.

PROKARİOTLARDA

• -30-da TATAAA və ya oxşar ardıcıllıq (TATA qutusu) və -80 ətrafında yerləşən GGCCAATCT ardıcıllığı (CCAAT qutusu) var.
• Eukariotlarda TATA qutusu TATA Bağlayıcı Zülal (TBP) ilə birləşir.
• Bu başlanğıc kompleksi RNT polimerazanı promotora səfərbər edir və oradan transkripsiya prosesini başlatmağa imkan verir.

EUKARYOTLARDA;

• Promotor bölgələrə əlavə olaraq, eukariotlarda "gücləndiricilər (enhancer)" adlanan DNT bölgələri var.
• Bu promotorlar transkripsiyanın başlanğıc nöqtəsindən çox uzaqda yerləşirlər.
• Eukariotlarda promotorlara bağlanan tənzimləyici zülallar transkripsiya faktorlarının və RNT polimerazanın DNT-yə bağlanmasının qarşısını almaq və ya asanlaşdırmaqla transkripsiya səviyyəsini tənzimləyir.

Prokaryotlarda transkripsiya mərhələləri

Transkripsiyanın dayandırılması

33
İki şəkildə baş verə bilər;

• Rho-dan asılı dayandırılma
• Rho-dan asılı olmayaraq dayandırlma
• Saç banner forması (palindromlar) 1- Rho-dan asılı sonlanma (xitam) 2- Rho-dan asılı olmayan sonlanma

Rho-faktordan asılı olmayan: RNT-nin palindromik bölgənin əsas cütünün oxunması nəticəsində əmələ gələn təkrar ardıcıllıqları özləri ilə birlikdə saç sancısına bənzər bir forma əmələ gəlir. Bu struktur GC ilə zəngindir və sonunda U ilə zəngin bölgədəki zəif bağlar səbəbindən DNT-RNT hibridi qeyri-sabit olur və sintez dayandırılır.