Tofiq Huseynzade--seir--kitab 1111. indd
Yüklə 21,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeyb Ərəni, Təsəvvüf Piri» elmi-tədqiqat əsərindən)
Xəyal cığırı – I cı̇ld 5
Miskin Abdal – Tofiq Hüseynzadənin ulu babası Tofiq Hüseynzadənin ulu babası Miskin Abdal: həyatı və Qeyb Ərəni (Ricalül-qeyb) Abdalı, Pir, Övliya, «Ocaq» sahibi, filosof, sufi şair, Haqq aşiqi, Səfəvilərin dövlət xa- dimi, diplomat, sərkərdə kimi fəaliyyəti barədə qısa mə- lumat (Tofiq Hüseynzadənin bu kitabın III cildinə daxil edil- miş «Miskin Abdal – Qeyb Ərəni, Təsəvvüf Piri» elmi-tədqiqat əsərindən) Tofiq Hüseynzadənin ulu babasi – böyük dövlət xadimi, filosof, diplomat, sərkərdə, sufi şair, Azərbaycan aşiq, saz- söz dünyasinin ilkin mahir ustadi, müqəddəs «Ocaq» sahibi, maarifçi insan, gözəl müəllim, müdrik el ağsaqqali, övliya Seyyid Miskin Abdal (əsl adi Hüseyn Məhəmmədoğludur) təxminən 1430-cu ildə qədim Göyçə mahalinin (Basarkeçər rayonunun) keçmiş Zərgərli, sonralar Sariyaqub adlanan kəndində «Zərgərli» tayfasinin adli-sanli nümayəndəsi Cəfər oğlu Məhəmmədin ailəsində doğulmuşdur. Zərgərli kəndi Çar Rusiyasi dövründə XIX əsrdə Miskin Abdalin şəcərə- sindən olan «Sari» ləqəbli Yaqub Ağanin şərəfinə Sariyaqub adlanmişdir.
Tofiq Məhəmməd oğlu Hüseynzadə 6 Miskin Abdalin ulu babasi Yaqub, Səfəvilərin ulu babasi Şeyx Səfiəddinlə yaxin dostluq, pir-murşid əlaqəsi, təsəv- vüf-sufilik ideyasina, «Abdal konsepsiyasi»nin bir qolu olan «Səfəviyyə» təriqətinə mənsubluq və həmin təriqətin ya- yilmasi ilə bağli six münasibətlərdə olduğundan bu dostluq ənənələri nəslin sonraki nümayəndələri tərəfindən də uğurla davam etdirilmişdir. Miskin Abdal özünün şeirlərində Seyyid olduğunu ifadə et- mişdir. Məlum olduğu kimi, «Seyyid» ərəbcə «ağa, bəy» demək- dir, Məhəmməd Peyğəmbərin nəvələri, İmam Əlinin övladlari: Hüseynin nəslindən olanlara Seyyid, digər nəvəsi Həsənin nəs- lindən olanlara isə Şərif deyilmişdir. Miskin Abdal şeirlərində «Seyyid» olduğunu göstərərək, Məhəmməd Peyğəmbərin Əh- li-Beyti olan Hüseynin nəslindən olduğuna işarə etmişdir:
Digər bir şeirində isə o, yuxuda İmam Əlini gördüyünü, Haqqdan ona kəramət «Pir», «Seyyid» olduğunun sorağinin ve- rildiyini, müjdələndiyini göstərir: «Bu gecə vayğamda gördüm Əlini, «Səni pir sahibi görürəm» – dedi. Gülüb, kürəyimə vurdu əlini, «Ömrünə bir çələng hörürəm» – dedi. «Allahın şiriyəm, bir bax, didəmə, Qoru din-məzhəbi, olmaz sədəmə, Dolan bu dünyanı, yoruldum, demə, Dalında dağ kimi dururam» – dedi. Xəyal cığırı – I cı̇ld 7
Mələklər qoruyur sağı-solunda, Seyyidsən, dərvişsən Haqqın yolunda, Abdala Haqq payı verirəm» – dedi». Digər bir «Əlif-Lam» adli şeirində isə özünün təmiz, pak nəsildən olduğunu belə ifadə etmişdir:
Miskin Abdalin özündən əvvəlki nəsil şəcərəsində, bizə, XIII əsrdə yaşamiş, Şah İsmayil Xətainin babasi Şeyx Sə- fiəddinin müasiri olmuş Yaqub adli babasinin və ondan son- raki oğul, nəvə-nəticələrinin adlari məlumdur. Miskin Abdal- dan əvvəlki nəsil şəcərəsi belədir: ulu babasi Yaqub, onun oğlu İbrahim, onun oğlu İsmayil – XIII əsrdə; İsmayilin oğlu Əli, onun oğlu Cəfər, onun oğlu Məhəmməd (Miskin Abdalin atasi) – XIV-XV əsrlərdə yaşamişlar. Miskin Abdal özü isə 1430-1535-ci illərdə – XV-XVI əsrlərdə yaşamişdir. Miskin Abdalin yeganə oğlu Şadmanin (digər iki oğlu Əli və Həsən Dağistan dağlarinda həlak olmuşlar) nəsil şə- cərəsi barəsində əldə edilmiş məlumatlar belədir: Şadman XV-XVI əsrlərdə yaşamişdir. Şadmanin oğlu Qənbər, onun oğlu Yağnali, onun oğlu Yaqub XVI əsrdə, Yaqubun oğlu Hü- seyn, onun oğlu İsmayil, onun oğlu Məhəmməd XVII əsrdə, Məhəmmədin oğlu Yafəs, onun oğlu Haci Mehdi, onun oğlu Kərbalayi Qənbər XVIII əsrdə, Kərbalayi Qənbərin oğlu Tofiq Məhəmməd oğlu Hüseynzadə 8 Məşədi Hasan, onun oğlu Hüseyn, onun oğlu Paşa Həsənov XIX əsrdə (Hüseyn və oğlu Paşa həmçinin, XX əsrdə), Paşa Həsənovun oğlu Məhəmməd Hüseynov (red. Tofiq və Rafiq Hüseynzadələrin atasi) isə XX əsrdə yaşamişlar. Yaxin dostluq və təriqət qardaşliği münasibətləri çərçivə- sində Miskin Abdalin atasi Məhəmməd Cəfər oğlunun Şeyx Heydərlə yaxinliği və qarşiliqli etimadi sayəsində Şeyx Hey- dərin oğlu İsmayilin hələ uşaq olarkən düşmənləri tərəfindən təqib edildiyi illərdə məhz Göyçədə ən çox etibar etdiyi Hü- seyn Məhəmməd oğlu – Miskin Abdal və atasi Məhəmməd Cəfər oğlu tərəfindən Göyçə gölündəki Ağdamar adasinda yerləşən Ağdamar qalasinda təqiblərdən gizlədilərək mü- hafizə edilməsi, ilk tərbiyəsini də Miskin Abdaldan almasi barədə qaynaqlar mövcuddur. Ona görə də bu münasibətlər qardaşliq-ailə münasibətləri qədər səmimi, yaxin və etibarli olmuşdur. Hüseyn (Miskin Abdal) atasi Məhəmmədin yaxindan qayğisi sayəsində kiçik yaşlarindan o dövrün ədəbi və rəs- mi dövlət həyati üçün zəruri sayilan ərəb və fars dillərinə mükəmməl yiyələnmiş, cəng oyunlarini mənimsəmiş, Göy- çə ozan, qopuz mühitinin sirlərinə yaxindan bələd olmuş, çox erkən yaşlarindan İslam dininin, o cümlədən, «Quran»in incəliklərini dərindən öyrənərək, «Abdalliq nəzəriyyəsi» və onun əsasinda yaranmiş, Səfəvilərin ideya məsləki olan «Səfəviyyə» sufilik təriqətinin geniş təbliğinə başlamiş, çox qisa zamanda yüksək ad-san qazanmişdir. Təsadüfi deyildir ki, Miskin Abdal şeirlərində İslamda ən müqəddəs məkanlar- dan olan Türkiyənin Cizrə şəhərində Nuh Peyğəmbərin qəbri üzərində türbəsi (və yaninda böyük cami) olan «Günbəz-əl Ciz- rə» və tarixi Fələstin torpaqlarinda – Qüds şəhərinin şərqində
Yüklə 21,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|