Телман Оруъов

 
17 
şəhərin  bir  çox  görkəmli  vətəndaşları,  həmçinin  onun  qardaşı  öz  dayısı  tərəfindən 
qəddarlıqla  öldürülmüşdür  və  o  vaxtdan  qərara  almışdı  ki,  öz  davranışı  ilə  çarı 
qorxuzmasın, əmlakla şirniklənməsin və əgər hüquqlarda müdafiə yoxdursa, kənarda 
qalmaqla  təhlükəsizliyini  tapsın.  Ona  görə  də  o,  özünü  axmaq  kimi  qələmə  verirdi, 
hətta ona "küt" ləqəbi verilmişdi. Lakin bu ləqəbin altında mənən çox güclü bir adam 
gizlənirdi  və  onun  üzərinə  Roma  xalqının  azad  edilməsi  missiyası  qoyulmuşdu. 
Bunun üçün isə əlverişli vaxtı gözləmək lazım idi.  
Cavanlar  Delfə  gəlib  çıxanda,  atalarının  tapşırığını  icra  edərək,  orakuldan 
soruşdular  ki,  Roma  çarlığı  kimin  əlinə  keçəcəkdir.  Rəvayətə  görə,  orakul  cavab 
verdi  ki,  Romada  ali  hakimiyyət  sizlərdən  o  gəncə  qismət  olacaqdır  ki,  o,  birinci 
olaraq  anasını  öpəcəkdir.  Romada  qalmış  qardaşları  Sekstin  eşitməməsi  üçün, 
Tarkvini  qardaşları  bunu  sirr  kimi  saxlamağı  qərara  aldılar,  öz  aralarında  isə  püşk 
atdılar  ki,  qayıtdıqdan  sonra  kim  ilk  dəfə  anasını  öpsün.  Brut  isə  fikirləşdi  ki, 
Pifiyanın sözləri başqa məna kəsb edir, buna görə də o, guya büdrəyərək yıxıldı və 
dodaqlarını torpağa söykədi, axı torpaq bütün adamlar üçün ümumi anadır. Bundan 
sonra onlar Romaya qayıtdılar.  
Sırf  təsadüf  kimi,  hərbi  düşərgədə  olan  çarın  böyük  oğlu  Sekst  yoldaşı 
Kollatinlə yeyib-içirdi. Söhbət arvadlardan düşəndə, hər kəs öz arvadını tərifləməyə 
başladı. Mübahisə qızışdıqda, Kollatin deyir ki, sözlərə ehtiyac yoxdur, bir neçə saat 
yol  qət  etdikdən  sonra  Lukretsiyanın  bütün  qadınlardan  yüksəkdə  durduğuna  özün 
inanacaqsan. Onlar atlara minib Romaya, oradan Kollatsiyaya gəldilər və Kollatinin 
cavan  arvadı  Lukretsiyanı  yun  darayarkən  gördülər.  Əlbəttə,  onun  gözəlliyinə  və 
məlahətinə söz ola bilməzdi. Kollantin çar oğlunu evinə dəvət edir. Buradaca Sekst 
Tarkvinidə  Lukretsiyaya  təcavüz  etmək  kimi  murdar  ehtiras  yaranır.  Gəlinin 
gözəlliyi  onu  daha  da  cuşa  gətirir.  Bir  neçə  gündən  sonra  Kollantindən  gizli  Sekst 
yenidən  Kollatsiyaya,  onun  evinə  gəlir.  Qonağı  sevinclə  qəbul  edirlər  və  nahardan 
sonra  onu  qonaqlar  üçün  olan  yataq  otağına  aparırlar.  Bu  vaxt  o,  yalmış 
Lukretsiyanın yanına girir və onu qılıncla hədələyərək deyir ki, əgər qışqırsan həlak 
olacaqsan.  Yuxudan  ayılan  qadın  görür  ki,  nəinki  heç  bir  kömək  yoxdur,  hətta  onu 
real  ölüm  hədələyir.  Tarkvini  ona  məhəbbətini  izhar  etməyə  başlayır,  yalvarışlarını 
hədəyə  qarışdırır.  Lakin  Lukretsiyaya  heç  nə  təsir  etmir,  o,  hətta  ölümdən  də 
qorxmur. Bu vaxt Tarkvini onu biabırçılıqla qorxutmağı qərara alır və deyir ki, onun 
meyidinin  yanına  öldürülmüş  çılpaq  qul  cəsədi  qoyacaqdır  ki,  adamlar  güman 
etsinlər  ki,  qadın  murdar  zinakarlıq  vaxtı  öldürülmüşdür.  Bu  dəhşətli  hədə  ilə 
Tarkvini  onun  namusuna  təcavüz  etdi.  Qəmdən  dəli  olan  Lukretsiya  atasının  və 
ərinin  yanına  qasid  göndərir.  Ərinə  xəbər  göndərir  ki,  sədaqətli  dostları  ilə  gəlsin. 
Başqa  dostları  ilə  yanaşı  Kollatinlə  birlikdə  Lutsi  Yuni  Brut  da  gəlir.  Onlar 
Lukretsiyanı yataq otağında tapırlar. Ərinin "necəsən?" sualına o, cavab verir: "Çox 
pis.  Qadında  bəkarətini  itirdikdən  sonra  yaxşı  nə  qalır?  Sənin yatağında  yad  kişinin 
izləri vardır, Kollatin; ancaq bədən biabırçılığa düçar olmuşdur, ruh isə günahsızdır, 
qoy  buna  ölüm  şahid  olsun.  Lakin  bir-birinizə  and  için  ki,  zinakarlıq  intiqamsız 
qalmayacaqdır.  Sekst  Tarkvini  dünən  gecə  qonaq  kimi  bura  daxil  oldu.  Lakin 
düşmənə çevrildi, silahla, zorla o mənim üçün və əgər siz kişisinizsə, həm də onun 
üçün məhvedici olan kef əldə etdi".  

---

 
18 
Hamı  and  içməyə,  bədbəxt  qadına  təskinlik  verməyə,  ittihamı  zorakılığın 
qurbanının üzərindən cinayətkarın üstünə keçirməyə başladı. Qadın onlara belə cavab 
verdi:  "Siz  mühakimə  edin  ki,  onun  cəzası  nədir,  mən  özümü  günahda  təqsirli 
bilməsəm  də,  cəzadan  özümü  azad  etmirəm;  qoy  Lukretsiyanın  timsalı  heç  bir 
əxlaqsız  qadına  öz  həyatını  hifz  etməyə  imkan  verməsin".  O,  paltarının  altında 
gizlətdiyi bıçağı öz ürəyinə sancdı. 
Hamı  matəm  içərisində  olduqda,  Brut  əlində  Lukretsiyanın  sinəsindən 
çıxardığı  bıçağı  tutaraq  dedi:  "Bu,  çar  cinayətindən  əvvəl,  ən  təmiz  olan  qana  and 
içirəm ki, - və allahlar, sizi şahid kimi çağırıram ki, - bu gündən odla, qılıncla, nə ilə 
bacarıramsa,  Lutsi  Tarkvinini,  onun  cinayətkar  arvadını  və  bütün  övladlarını  təqib 
edəcəyəm, nə onların, nə də başqa kiminsə Romada çarlıq etməsinə dözməyəcəyəm".  
İlk  dəfə  olaraq  Brut  təkcə  Məğrur  Tarkvininin  eybəcər  çarlığına  qarşı  deyil, 
bütünlükdə Romada çarlığın əleyhinə öz səsini qaldırır, iki əsr yarıma qədər davam 
edən  dövlət  quruluşuna  meydan  oxuyur.  Lakin  bu  çağırışın,  bu  üsyanın  obyektiv 
səbəbləri  də  vardır.  Çar  Məğrur  Tarkvini  bu  dövlət  quruluşunu  özünün  qəddar 
hərəkətləri ilə bütünlüklə gözdən salmışdı. O, çarlığı zorakılıqla əldə etdiyi kimi, zor 
və  güc  vasitəsilə  əlində  saxlamağa  çalışırdı.  Onun  adamları  kütləvi  surətdə  qətlə 
yetirməsi və mülkiyyətdən məhrum etməsi xalqın səbr kisəsini doldurmuşdu. Kiçik 
bir  bəhanə  ona  qarşı  olan  narazılıqları  öz  kulminasiya  nöqtəsinə  çatdırmalı  idi  və 
Lukretsiyaya  edilən  təcavüz  məhz  buna  yol  açdı.  Kollatin  və  digər  dostlar  da  and 
içdikdən sonra, artıq hüzn və dərd hiddətə çevrildi və Brut hamını Romaya getməyə 
çağırdı  və  bu  vaxtdan  artıq  hərəkatın  rəhbəri  oldu.  Hamı  çarın  digər  zorakılıqlarını 
yada salırdı. İgid cavanlar silahlanaraq dəstəyə qoşulurdu.  
Silahlı  dəstə  Kollatsiyanı  tərk  edərək  Brutun  başçılığı  altında  Romaya  yürüş 
etdi.  Bu  dəhşətli  xəbər  Romada  da  ciddi  iğtişaş  yaratdı.  Xalq  yığıncağa  toplaşdı  və 
Brut onların qarşısında çıxış etdi. O, öz çıxışında Sekst Tarkvininin özbaşınalığından 
və  zinakarlığından,  Lukretsiyaya  olan  dəhşətli  təcavüzdən  danışdı.  Bu,  günahsız 
qadının atası üçün ən böyük dərd qızının ölümü deyil, bu ölümə olan səbəbdir. Sonra 
o,  əvvəlki  çar  Servi  Tullinin  iyrənc  qaydada  qətlini  və  atasının  cəsədinin  üstündən 
araba ilə keçən qızının rəzalətli hərəkətlərini yada saldı. Brutun çıxışı xalqın qəzəbini 
daha da alovlandırdı və xalqda belə qətiyyət yarandı ki, çardan hakimiyyəti alsın və 
Lutsi  Tarkvinini  arvadı  və  uşaqları  ilə  birlikdə  ölkədən  qovsun.  Sonra  Brut  ordu 
düşərgəsinə yollandı ki, ordunu çarın əleyhinə qaldırsın.  
Romada  hakimiyyəti  isə  bu  vaxtlar  şəhərin  prefekti  təyin  edilmiş  Lukretsiyə 
tapşırdı.  Bu  ixtişaşlar  vaxtı  çarın  arvadı  Tulliya  evindən  qaçdı  və  onu  kim  harda 
görürdüsə,  lənətləyirdi.  Çar  qiyamdan  qorxaraq  Romaya  hərəkət  etdi  ki,  üsyanı 
yatırtsın.  Lakin  Tarkviniyə  şəhərin  qapılarını  açmadılar  və  onun  qovulmasını  ona 
elan etdilər. Brut düşərgəyə gəldikdə isə, çarın oğlanlarını oradan qovdular. Onlardan 
ikisi  atalarına  qoşulub  etruskların  yanına  sürgünə  getdi.  Sekst  Tarkvini  isə  Qabiya 
şəhərinə gəldi ki, bura onun öz çarlığıdır, lakin burada köhnə düşmənləri tərəfindən 
öldürüldü.  Axı  bu  şəhərdə  də  qarətlərlə  və  edamlarla  o,  özünə  çoxlu  düşmən 
qazandırmışdı. Məğrur Lutsi Tarkvini 24 il - m.ə. 534-510-cu illərdə çarlıq etdi. O, 
Romanın ən biabırçı və sonuncu çarı oldu. 
Beləliklə,  Roma  dövlətinin  tarixində  çarlıq  dövlət  quruluşu  243  il  davam 
etdikdən  sonra  süquta  uğradı  və  Roma  bu  quruluşdan  əl  çəkməyə  məcbur  oldu. 

---