Telman hüseynov azərbaycan Respublikasının əməkdar iqtisadçısı, iqtisad elml

Telman Huseynov 

 

566

NJ N R NQ – müəssisə və firmalara bağlanmış kontrakt əsasın-

da istehsal, kommersiya və elmi-texniki mahiyyət daşıyan mühəndis-

məsləhət xidmətlərinin təklif edilməsidir. 

STEHSAL  EHT YATLARI  –  dövriyyə  fondlarının  üç  tərkib 

hissəsindən biri olub istehsalın fasiləsizliyini və ahəngdarlığını təmin 

etmək  məqsədilə  yaradılır;  onun  cari,  hazırlıq,  sığorta,  mövsümi  və 

nəqliyyat ehtiyatlar kimi növləri vardır. 

STEHSALDAX L  EHT YATLAR – müəssisə və firmalarda is-

tehsal potensialından daha səmərəli istifadə etməklə məhsul istehsalının 

həcminin  artırılması, maya dəyərinin  azaldılması,  əmək məhsuldarlığı-

nın  yüksəldilməsi  məhsulun  keyfiyyətinin  yaxşılaşdırılması  üzrə  ger-

çəkləşdirilməsi  mümkün  olan  texniki-təşkilati  imkanlardır;  o,  elmi-

texniki tərəqqinin fasiləsizliyi səbəbindən tükənməzdir. 

STEHSAL PROSES  – əsas, köməkçi və xidmətedici və habelə 

təbii  əməliyyatların  məcmusu  olub,  onların  qarşılıqlı  əlaqə  və  təsiri 

vasitəsilə xammal və ya materialın hazır məhsula çevrilməsi texnolo-

giyasıdır.  

STEHSAL TS KL  – xammal və ya materialın istehsal prosesi-

nin  ilk  əməliyyatına  daxil  olduğu  andan  hazır  məhsulun  istehsalının 

tamamlanmasına qədər davam edən təqvim vaxt intervalıdır. 

STEHSAL  GÜCÜ  – elm və texnikanın ən  yeni naliyyətlərinin 

tətbiqi,  istehsalın  və  əməyin  təkmilləşdirilməsi  əsasında,  əsas  fond-

lardan tam istifadə etməklə müəssisənin il (rüb, ay) ərzində optimal 

nomenklatura və çeşiddə maksimum məhsul buraxmaq imkanıdır.  

STEHSAL  HEYƏT   –  istehsalda  icra  etdikləri  funksiyalarının 

xarakterinə görə fəhlə, mühəndis-texniki işçi, qulluqçu, kiçik xidmətçi, 

şagird və mühafizəçiləri özündə birləşdirən əsas fəaliyyət heyyətidir.  

STEHSAL  VƏ  SATIŞ  XƏRCLƏR   –  məhsulun  istehsalı  və 

satışına  əmək  və  maddi  resurslardan  –  xammal,  material,  yanacaq, 

enerji, əsas fondlardan – məsrəflərin məcmusudur. 

STEHSAL  NFRASTRUKTURU – bilavasitə maddi istehsala 

xidmət sferalları – nəqliyyat, rabitə, anbar təsərrüfatı, maddi-texniki 

təchizat, və s. - istehsal infrastrukturu hesab olunurlar. 

STEHSALDAN KƏNAR XƏRCLƏR – istehsal olunmuş məh-

sulların  satışı  ilə  əlaqədar  xərclər;  onu  istehsal  maya  dəyərinə  əlavə 

etməklə məhsulun tam maya dəyəri göstəricisi müəyyən olunur. 

---

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

 

567

K 

 KALKULYAS YA – konkret olaraq bir və  ya bir partiya məh-

sulun istehsalı və satışına, həmçinin iş və xidmətlərin göstərilməsinə 

ayrı-ayrı xərc maddələri üzrə maya dəyərinin hesablanmasıdır. 

KAP TAL – mənfəət əldə etmək məqsədi ilə istehsal amillərinin 

alınmasına xərclənən pul vəsaitidir; kapital istehsalda istifadə olunan 

avadanlıq, dəzgah, qurğu, nəqliyyat və digər əsas fondların məcmu-

sudur.  

KAP TAL  QOYLUŞUNUN  ÖZÜNÜ  ÖDƏMƏ  MÜDDƏT  – 

müəssiələrdə  istehsal  göcünün  yaradılmasına  və  ya  genişləndirilmə-

sinə uzun müddətli investisiyanın, bu istehsal gücləri ilə istehsal olu-

nan  məhsulların  satışından  alınan  mənfəət  hesabına  qaytarıldığı  za-

man kəsiyidir. 

KAP TALTUTUMULUQ  –  əsas  kapitalın  müvafiq  dövrdə  is-

tehsal olunmuş məhsula, ümumidaxili məhsula, milli gəlirə nisbətini 

səciyyələndirən göstəricidir. 

 KEYF YYƏT  SERT F KATI  –  əmtəənin  ekspetizadan  keçir-

məklə  səlahiyyətli  orqan  tərəfindən  onun  yararlığını  təsdiq  edən 

sənəddir (keyfiyyət sertifikatı, əmtəə sertifikatı). 

K Ç K MÜƏSS SƏLƏR – sənayedə – işçilərin sayı 40 nəfərdən, 

illik  dövriyyənin  həcmi  200  min  manatdan;  kənd  təsərrüfatında  – 

işçilərin  sayı  15  nəfərdən,  illik  dövriyyənin  həcmi  100  min  manat-

dan;  tikintində  –  işçilərin  sayı  40  nəfərdən,  illik  dövriyyənin  həcmi 

200 min manatdan; topdansatış ticarətdə – işçilərin sayı 10 nəfərdən, 

illik dövriyyənin həcmi 300 min manatdan; digər sahələrdə – işçilə-

rin sayı 5 nəfərdən, illik dövriyyənin həcmi 100 min manatdan yuxarı 

olmayan müəssisələrdir. 

KOMMERS YA  –  məqsədi  mənfəət  əldə  etmk  olan  ticarət  və 

satış fəaliyyəti üzrə sahibkarlıq növlərindən biridir. 

KOMMERS YA BANKI – müqavilə əsasında firma və müəssisə 

toplanmış  pul  kapitalı  və  əmanətlər  hesabına  bank  əməliyyatlarının 

aparılması və xidmət göstərilməsi ilə məşğul olan kredit təşkilatıdır. 

KOMAND T ORTAQLI (PAYÇI VƏ ŞƏR KL ) MÜƏSS SƏ – 

şərikin (şəriklərin) və payçı (payçıların) vəsaitləri əsasında formalaş-

dırılan, hər bir şərikin müəssisənin öhdəlik və borclarına görə özünün 

bütün əmlakı ilə, hər bir payçının isə  yalnız müəssisəyə verdiyi pay 

---

Telman Huseynov 

 

568

həddində  məsuliyyət  daşıyan,  məqsədi  isə  mənfəət  əldə  etmək  olan 

təsərrüfat subyekti və hüquqi şəxsdir. 

KOMB NƏLƏŞMƏ  –  xammalın  ardıcıl  emalı  mərhələlərinin, 

xammalın  kompleks  emalına  və  tullantılardan  istifadə  üzrə  müxtəlif 

istehsalların bir müəssisədə birləşdirilməsidir. 

KONSALT NQ – istehsalçı, satıcı, alıcı və vasitəçilərin maliyyə, 

xarici  iqtisadi  əlaqələr,  firmaların  yaradılması  və  qeydiyyatı,  əmtəə 

və  xidmət  bazarının  tədqiqi  və  proqnozlaşdırılması  və  habelə  inno-

vasiyaya fəaliyyətinə dair məsləhətvermə fəaliyyətidir.  

KONS QNAS YA – komissiyon şərtləri əsasında həyata keçirilən ti-

carət növüdür; lakin o, adi komisyon ticarətindən prinsipial şəkildə fərqlə-

nir – məhsulun (əmtəənin) qiymətini onu ixrac edən firma (konsiqant) de-

yil, onun satışını həyata keçirən xarici firma (konsiqnator) müəyyən edir. 

KONVERS YA  –  müəssisəni,  prinsip  etibarilə,  tamamilə  başqa 

bir məhsulun istehsalına yönəltmək, istiqamətləndirməkdir.  

KONTRAKT  –  iki  tərəf  arasında  müəyyən  şərtlər  əsasında 

müəyyən müddətə, birinin digəri qarşısında öhdəliklərini – məsələn, 

məhsul istehsal etmək, xidmətlər göstərmək və s. üzrə – təsdiq edən 

sənəddir, müqavilədir.  

KOOPERAT VLƏŞMƏ – müəyyən bir məhsulun birgə istehsa-

lı ilə məşğul olan müəssisələr arasındakı uzun müddətli birbaşa təsər-

rüfat əlaqəsidir.  

KÖMÜRÜK  RÜSUMU  –  milli  sərhəddən  keçirilən  məhsullara 

müəyyən olunmuş tarif dərəcələrinə müvafiq olaraq dövlət tərəfindən 

alınan vergidir. 

KRED T – qaytarılmaq və faiz ödəmək şərti ilə pul və ya əmtəə 

formasında  kreditorlar  tərəfindən  verilən  borcdur;  bunların  konkret 

təyinatlı  dövlət,  kommersiya,  veksel,  ipoteka,  kommunal,  kənd 

təsərrüfatı və beynəlxalq və s.kimi növləri vardır. 

KRED TOR – ssudanı fiziki və ya hüquqi şəxslərə təqdim edən 

və  debitordan  öhdəliklərinin  yerinə  yerinə  yetirilməsini  tələb  etmək 

hüququna malik fiziki və ya hüquqi şəxsdir. 

KRED TQAB L YYƏTL L K – borc alan fiziki və  ya hüquqi 

şəxslərdə  kreditin  alınması  və  qaytarılması  imkanlarının  olmasıdır; 

fiziki və ya hüquqi şəxsin kreditqabiliyyətliliyini onların iqtisadi və-

ziyyəti müəyyən edir. 

---